جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اینکه تمدن نوین اسلامی از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چگونه است و معرفت و علم و دانش چه جایگاهی در آن دارد، سؤالات مهمی است که این مقاله درصدد است به آن پاسخ دهد. حوزه‌های علمیه به‌عنوان منبع تولید نرم‌افزار یا همان بعد معرفتی تمدن اسلامی برای ایفای نقش خود باید دارای شاخصه‌ها و ویژگی‌هایی باشند که این مقاله به آن خواهد پرداخت. این پژوهش مفهوم دانش توأم با معنویت را هسته اصلی اندیشه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای توصیف کرده و مبتنی بر این مهم، حوزه علمیه را به‌عنوان خاستگاه تولید معرفت، برای نقش‌آفرینی تمدنی مستلزم تحول درونی خویش می‌داند. این پژوهش با شیوه کتابخانه‌ای و با تکیه ‌بر آراء آیت‌الله خامنه‌ای تنظیم‌شده است. این مقاله به روش توصیفی و تبیینی به بررسی حوزه علمیه تمدن ساز خواهد پرداخت و اینکه حوزه علمیه برای ساخت بعد معرفتی تمدن اسلامی باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد.

با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل گیری گفتمان اسلام گرایی در مقابل گفتمان های سوسیالیستی و لیبرالیستی و تقابل انقلاب اسلامی با این دو و سرانجام، حذف بلوک شرق از مقابل بلوک غرب در نظام بین الملل، تفکر و ایدئولوژی اسلام بود که در برابر بلوک غرب قد علم کرد و تحقق آرزوی نظم نوین جهانی رهبران این تفکر را به تعویق انداخت.پس از گذشت سال ها درگیری این دو جبهه، موضوع تمدن نوین اسلامی که از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد، نقطه عطفی در این جنگ نامتقارن و نابرابر ایجاد کرد و از این رو، با شکل گیری گفتمان تمدن نوین اسلامی، نظریه های مختلفی در این باب از سوی اندیشمندان داخلی وخارجی ارائه گردید که راه کارهای تحقق تمدن نوین اسلامی را بررسی نموده اند.در این میان، دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از ابزارهای سیاست خارجی، بارها مورد تأکید مقام معظم رهبری قرار گرفت، بنابراین، در این مقاله، ابتدا شاخص های تمدن نوین اسلامی از نگاه رهبری را بیان نموده و پس از بیان مفهوم دیپلماسی عمومی، به بیان شاخصه های دیپلماسی از نگاه رهبری پرداخته و سپس،نقش آن را در تحقق تمدن نوین اسلامی از نگاه معظم‎له مورد واکاوی قرار می دهیم

زن در اسلام و نظام آفرينش جلوه‌ای از جمال خداي سبحان است. الگويي كه امام خمينی‌ (ره) و مقام معظّم رهبري بر اساس بينش الهي خود از جايگاه بانوان و حجّ ابراهيمي ارائه مي‌كنند، بر پايه آيات قرآن و سيره معصومين علیهم السلام استوار است. حج یکی از ارکان و عناصر عبادی اسلام می‌باشد که هدفش تکامل شخصیتی مسلمانان است؛ در عين حال فریضه عبادی، سیاسی و اجتماعی حج، دارای عوامل سازنده و تأثیرگذار بر رشد معنوی و معرفتی بانوان است كه شرط این تأثیرگذاری، دارا بودن پیش‌نیازهای تربیتی می‌باشد. از سويی جايگاه بی بديل زنان و نقش مثبت يا منفي آنان در زمينه فرهنگ، اجتماع، سياست، اخلاق و غيره همواره قوام‌بخش نقش ديگر افراد جامعه بوده است؛ به نحوي كه هم می‌تواند باعث تشجيع مردان شود و هم زمينه‌ساز انحطاط و سقوط جوامع گردد. اين نوشتار برآن است تا با استناد به آيات و روايات، به تبيين نقش بانوان در حج بپردازد.

پژوهش حاضر با تمرکز بر آموزه‌های مهدوی در منظومه فکری امامین انقلاب، به بررسی و بازخوانی ارزش‌های «دولت تراز انقلاب اسلامی» می‌پردازد. این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخ به این پرسش است که در اندیشه مهدوی امامین انقلاب، چه ارزش‌هایی شالوده‌ دولت تراز انقلاب اسلامی را تشکیل می‌دهند و این ارزش‌ها چه نقشی در فرآیند حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی ایفا می‌کنند؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که «عدالت»، «معنویت و اخلاق»، «امنیت»، «آزادی»، «عزت» و «مقاومت»، از مهم‌ترین مؤلفه‌های ارزشی دولت تراز انقلاب اسلامی هستند و جایگاهی محوری در اندیشه مهدوی امامین انقلاب دارند. این ارزش‌ها، در آموزه‌های اسلامی و باور به مهدویت ریشه دارند و به مثابه معیارهایی برای سنجش سیاست‌ها و برنامه‌های دولت و جهت‌دهی به آن‌ها در مسیر تحقق جامعه‌ زمینه‌ساز ظهور، مطرح هستند. فهم و به‌کارگیری این ارزش‌ها، برای تحقق دولت تراز و دستیابی به جامعه‌ای برخوردار از عدالت، معنویت و امنیت، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

مفسران براساس اصول و مبانی خویش به تفسیر قرآن پرداخته‌اند، که برخی از آن مبانی بین مفسران مشترک و برخی مختص یک یا چند مفسر است. آیت الله خامنه‌ای در طی سالیان متمادی با تأکید بر مباحث اجتماعی به تفسیر قرآن پرداخته‌اند؛ سیدقطب نیز با تأکید بر همین گرایش در تفسیر «فی ظلال القرآن» سعی در نمایاندن راهی برای ایجاد جامعه‌ای برپایه دین اسلام دارد. این دو مفسر گر چه در مبانی کلی تفسیری، اشتراکاتی دارند ولی اختلاف اساسی در نحوه‌ی بکارگیری مبانی در آثار آنها نمود دارد. پژوهش حاضر به روش تطبیقی-تحلیلی ضمن اشاره به وجوه اشتراکات دو مفسر در مبانی، از اصول و مبانی اختلافی آنها سخن می‌راند، تا در مقایسه‌ای تطبیقی و تحلیل بین تفاوت سبک‌ها، اختلاف دیدگاههای تفسیری هر دو را بیابد. از بررسی تفاسیر رسیده از هر دومفسر، می‌توان دریافت که هر دو در بهره‌گیری از روایات، باور به اعجاز قرآن و بهره‌گیری از اسباب نزول و تاریخ و سیره، نظرات مشابهی دارند، ولی در نحوه‌ی بکارگیری آنها و میزان استفاده از هریک از آنها تفاوت آشکاری بین آنها وجود دارد؛ علاوه بر آن در حجیت یا عدم حجیت اقوال صحابه و تابعین و نسخ قرآن دیدگاه‌های کاملا متفاوتی دارند.

عدالت جنسیتی ازمنظر نگرش اسلامی، در سالیان متمادی مورد بررسی بوده اما هم‌چنان نقاط نامشخص زیادی از نظرتا عمل در آن وجود دارد؛ لذا پژوهش حاضر بر آن شده تا با روش اجتهادی و به کمک تکنیک کدگذاری، این موضوع را در منظومه فکری آیت‌الله‌خامنه‌ای از ابتدای رهبری تا سال 1403 مورد بررسی قرار دهد. در این روش، کدِ پایه بر اساس بررسی انواع دلالت کلامیِ بیانات استخراج‌ شده و سپس در مرحله مقوله‌بندی نسبت میان کدها (مطلق و مقید، عام و خاص و غیره)، سیاق و مخاطب کلام، مورد بررسی قرار گرفته است. در منظومه فکری رهبر انقلاب، عدالت به معنای ترکیبیِ برابری حقوق زن و مرد مبتنی‌بر اشتراکات انسانی، و نابرابری مبتنی‌بر افتراقات جنسیتی بیان می‌شود؛ دراین نگرش، برخی ‌از مصادیق حقوقِ برابر و متفاوت زنان با مردان و مصادیق ظلم‌ به زن و بازتعریف برخی از مصادیق حقوق و جزئیاتش و نیز بررسی نسبت میان حقوق مختلف بانوان مشاهده می‌شود. در این میان، حق کرامت، که خود شامل حقوقی چون زیست‌عفیفانه و زیست‌آرمانی است و در دو قسم خانوادگی و اجتماعی‌ است، در رأس حقوق بانوان است. پژوهش حاضر، الگوی سیاستی مستخرج از منظومه فکری رهبری مبتنی بر مبانی نظری را در چند بُعد ویژگی‌ها (شامل الگوی مبتنی بر اهداف اسلامی و عقلانیت، مستمر، عمیق و به‌دور از شتاب‌زدگی و مبتنی بر نگرش تهاجمی به غرب و نگرش سیستمی)، بازیگران اصلی تحقق سیاست عدالت جنسیتی (بانوان بازیگر محوری)، اولویت‌های حقوقی زنان و راهبردها (شامل فرهنگ‌سازی، اصلاح و تدوین قوانین حمایتی و سخت و شکل‌گیری نهضت دفاع از بانوان با رکنیت عفاف و شعارسازی صحیح) تبیین نموده که با نظر به این الگو می‌توان سیاست‌گذاری‌های مرتبط با بحث عدالت جنسیتی را بازخوانی، اصلاح و تدوین کرد.

یکی از مهمترین عوامل تعالی فرهنگی بشر باورمندی معنوی ، بالاخص ایمان به غیب است ، که همچون روحی است که در کالبد نظام سیاسی و نظام اقتصادی جوامع دمیده می‌شود . از میان تمامی گزارههای دینی اعتقاد به امام حیِّ حاضر در مهندسی فرهنگی جوامع نقش بی‌بدیلی دارد؛ چرا که اولاً عامل پویایی و تحرک تمدن اسلامی است . و ثانیاً منجر به حذف گزاره‌های غلط از فضای ذهنیّت جامعه می‌شود و در مقابل موجب رواج گزاره‌های درست می‌گردد . در مهندسی فرهنگی مهدویت ، ابتدا راههای صیرورت و تکامل فرهنگ اسلامی به منجی باوری ترسیم می‌شود، و در مرحله بعد شناسایی اشکالات و نواقص فرهنگ انتظار است ؛ مانند انتظار منفعلانه ‌ای که امید به معجزه آسمانی بدون هیچ گونه تکاپویی برای تغییر و یا انتظار توأم با روحیه‌ی یأس و ناامیدی . و در آخر بر اساس نگرش نوآورانه امام خامنه‌ای به روش تحلیلی - توصیفی درصدد پاسخ به این سوال هستیم که چگونه می‌توان با توجه به نقشه راه آیات قرآن کریم در مهندسی فرهنگی ظهور راه‌حلهایی کلی برای رفع نواقص فرهنگ انتظار یافت ؟ مهم‌ترین عامل راه‌گشای منتظران این است که در جهت و اهداف ظهورحضرت بقیه الله‌الاعظم علیه السلام از دو امتیاز اسلام یعنی منطق مستحکم و عدالت اجتماعی برای ظهور اسلام و حاکمیت قرآن با یاوری مستضعفان عالم و جوانان حزب اللهی از اقدامات مقتدرانه‌‌

آیت الله خامنه ای در طرح کلی از اسلام درصدد صورت‌بندی ویژه ای از «الهیات اجتماعی» است تا به واسطه‌ی آن امکان حضور فعال و سازنده‌ی دین در مناسبات انسانی و معادلات اجتماعی فراهم شود. یکی از مهم‌ترین مفاهیم مرکزی در طرح واره‌ی الهیات اجتماعی ایشان، «تحول اجتماعی» است که براساس آن، سایر موضوعات مختلف انسانی و پدیده های اجتماعی تبیین می شود. بدین جهت، پرسش این تحقیق این است که«تحول اجتماعی» در الهیات اجتماعی آیت‌الله خامنه ای از چه ماهیتی برخوردار است. با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای و روش تحلیل مضمون آثار مکتوب و بیانات ایشان، یافته های تحقیق از این قرار است: تحول در نگرش آیت الله خامنه ای«صیرورت دائم» و «حرکت جوهری» انسان و جامعه است. تحول اجتماعی، یک سنت قطعی است و گریزی آن نیست و دارای ابعاد ثابت و متغیری است. از آن‌جاکه جوهر و بنیاد جامعه«فرهنگ» است بنیان تحول اجتماعی بر تغییرات فرهنگی استوار است. از این منظر فرهنگ محکوم به تحول است؛ اگر از پویایی لازم و قدرت مقاومت در برابر تهاجمات فرهنگی بیگانه ها برخوردار باشد تعالی و تداوم خواهد داشت و الا محکوم به ارتجاع و انحطاط است.

کارآفرینی؛ یک شکل ویژه­ای از نوآوری و پیاده‌سازی موفقیت‌آمیز ایده‌های خلاق است که برای ایجاد یک کسب وکارجدید و یا یک ابتکار جدید، در درون یک شغل به­وجود می‌آید. هدف این پژوهش شناسایی نوآوری‌های عرصۀ فعالیت‌های فرهنگی گروه‌های جهادی از دیدگاه مقام معظم رهبری است که با روش تحلیل مضامین انجام‌شده است. پرسش اصلی این است که کارآفرینی فرهنگی گروه‌های جهادی باتوجه به منظومه فکری مقام معظم رهبری چیست؟ یافته‌ها، گویایی سه دسته مضمون پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر در منظومه فکری رهبری است که برای گروه‌های جهادی، سبب کارآفرینی جدیدی در جذب سرمایه و ایجاد رقابت در کارهای فرهنگی، شده است. مضامین فراگیر جذب سرمایه با چهار مضمون پیش سازمان دهنده: مسئولیت‌پذیری، خدمت­گذاری، مدیریت أثرگذار در جذب سرمایه و مشارکت در کار جهادی تشکیل گردید و مضمون فراگیر نوآوری با سه مضمون پیش سازمان دهنده: حرکت در مسیر دست­یافتنی­ها، خلاقیت در کارهای موردنیاز و پیشرفت فعالیت‌های فرهنگی تنظیم گردید و مضمون فراگیر رقابتی، با سه مضمون پیش سازمان دهنده: فرصت محیطی، کیفیت و تمرکز بر زیرساخت­های­کسب وکار شکل گرفت. این مضامین می‌تواند، راه­کارهای مناسبی در بین گروه‌هایی باشد که برای طبقات اجتماعی، موجب اشتغال و رونق اقتصادی در محیط زندگی گردد.