جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از آفات دین و دینداری مسئله غلو در مورد پیامبران، بزرگان و رهبران دینی است. این مشکل در ادیان پیشین بوده که خداوند در قرآن از آن نهی فرموده است. ائمه معصومین (ع) نیز با این مسئله مقابله نموده اند. در زمان ما مبارزه با این آفت یکی از وظایف دین پژوهان و عالمان دینی است. حدیث یکی از راه هایی است که غلو از طریق آن به درون دین راه پیدا می کند از جمله احادیث غلو آمیز مشهور زیر است: «عن رسول الله (ص) عن الله (تبارک و تعالی) أنه قال: یا احمد! لو لاک لما خلقت الأفلاک، و لو لا علی لما ختلقتک؛ و لو لا فاطمة لما خلقتکما.» با بررسی دقیق ملاحظه شد که اولا: این مطلب سند و منبع معتبری ندارد. ثانیا: از جهت متن و محتوا نیز دارای مشکلات جدی است زیرا این عبارت دارای سه بخش است. بخش اول آن (لو لاک لما خلقت الافلاک) با آیان و روایات صحیح (منقول از شیعه و اهل سنت) و عقل قابل تایید است. ولی دو بخش دیگر آن مخالف قرآن، سنت و عقل است و در نتیجه قابل پذیرش نیست. برخی تلاش کرده اند تا آن را به نحوی توجیه کنند ما توجیهات را نیز مورد بررسی قرار داده و روشن نمودیم که توجیهات مذکور از این دو بخش روایت غیرقابل قبول است.

کتاب امام مهدی (ع) در آیینه ادیان، به نگارش مرتضی عسکری است. انتظار ظهور یک مصلح بزرگ آسمانی، و امید به آینده و استقرار صلح و عدل جاویدان، امری فطری و طبیعی است که با ذات و وجود آدمی سر و کار داشته و با آفرینش هر انسانی همراه است. از این رو، همه افراد طبق فطرت ذاتی خود مایلند روزی فرا رسد که جهان بشریت در پرتو ظهور رهبری الهی و آسمانی و با تایید و عنایت پروردگار، از ظلم ظالمان و ستم ستمگران نجات یافته، شور و بلوا در جهان پایان پذیرد و انسان ها از وضع فلاکت بار موجود نجات یابند و از نابسامانی و ناامنی و تیره روزی خلاص شوند. به همین دلیل، در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان، از مصلحی سخن به میان آمده و تمام پیامبران و سفیران الهی در این زمینه به مردم با ایمان جهان، نویدهایی داده اند. آری، عقیده به ظهور یک مصلح بزرگ آسمانی در پایان جهان، یکی از مسائل بسیار مهم و حساسی است که نه تنها در آیین مبین اسلام، بلکه در همه ادیان آسمانی سابقه دیرین دارد، و تمامی پیروان ادیان بزرگ عالم از مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان گرفته تا پیروان مکتب های الحادی، همه و همه بدان عقیده دارند. ناگفته نماند که پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، و دیگر ملل و اقوام گذشته و مکاتب مختلف جهان درباره نام آن بزرگوار با هم اختلاف نظر دارند، مسلمانان او را «مهدی موعود منتظر (ع)» و پیروان سایر ادیان و مکتب ها و ملت ها و توده های محروم، وی را «مصلح جهانی» یا «مصلح غیبی» یا «رهاننده بزرگ» یا «نجات بخش آسمانی» و یا «منجی اعظم» می نامند ولی درباره اوصاف کلّی، برنامه های اصلاحی، تشکیل حکومت واحد جهانی بر اساس عدالت و آزادی، و ظهور او در آخرالزمان اتّفاق نظر دارند. در این کتاب ضمن اشاره به عقیده ادیان گوناگون پیرامون منجی موضوعات گوناگونی از مبحث مهدویت مانند: مهدی موعود در کتب مقدسه هندیان، ادیان و نوید ظهور، بشارت ظهور حضرت مهدی در کتاب انجیل و دیگر مباحث مرتبط مورد بحث قرار گرفته است.

در مقاله پیش رو دلایل نقلی مهم ترین وظایفی که در برابر معصومین علیهم السلام باید رعایت گردد، به شیوه برهانی بررسی می شود؛ وظایفی مانند: معرفت، اطاعت، تسلیم، شکر، دوستی با دوستان و دشمنی با دشمنان امام، نصرت، احیای امامت اهل بیت علیهم السلام ، دعا و انتظار ظهور. معرفت امام شرط حصول ایمان، اعتقاد و عمل است. و این معرفت را می توان مقدمه ای واجب برای شناخت خداوند و رسول، حکمت خلقت، اساس اسلام و حصول به عبودیت خداوند دانست. اطاعت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم همان اطاعت خداست و اطاعت امام به اطاعت خداوند متصل است. ولایت تکوینی و تشریعی امام از مصادیق اطاعت می باشند. ایمان واقعی با تسلیم نسبت به امام تعریف می شود و عدم تسلیم مساوی با شرک است و یکی از آثار تسلیم، بیعت با امام است. نصرت امام در یاری دین خداست که ثمره آن غلبه ناپذیری شخص یاری کننده است. کسی که امر امامت اهل بیت علیهم السلام را زنده کند و یا زنده نگه دارد، مشمول رحمت بی پایان الهی خواهد شد. دعا برای حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به مقتضای کلام خداوند، موجب استجابت بهتر دعاست. انتظار فرج امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف براى مؤمنان با سازندگى و نیل به كمال همراه است؛

آفرینش نوری امیرالمؤمنین علیه السلام با قید کیفی همگون و همراه با آفرینش نوری رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم ، از موارد کاربرد واژگانی نور در میراث مکتوب اسلامی بوده و داده های آن در میراث مکتوب امامی در دو ساحت کلان گزارشهای مأثور و رویکردهای عالمان آن، جلوه گر گشته است. گزارشهای مربوط به این موضوع را ـ که حدیث نور نیز خوانده شده ـ در بسیاری از معتبرترین میراث های مکتوب امامی ـ با وجود جریانهای متنوع حدیثی و کلامی در میان مؤلفان آن ها ـ می توان مشاهده کرد. تنها مسندهای آن با دست کم هجده طریق، از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و نیز برخی امامان معصوم علیهم السلام قابل دسترسی است که بر پایه معیارهای سنجش اعتبار حدیث، در دستۀ والاترین گونۀ حدیثی یعنی «احادیث متواتر» طبقه بندی می کردند. در ساحت رویکردهای عالمان امامی در میراث مذکور، علاوه بر همگرایی با ساحت گزارشها، کارکردهایی نیز از آن به ثبت رسیده که از آن جمله می توان به کارکردهای تاریخی، کلامی و تفسیری اشاره کرد.

«الامام المهدی علیه السلام» تالیف نویسنده معاصر سید علی حسینی میلانی است که به زبان عربی در موضوع مهدویت به رشته تحریر درآمده است. کتاب، با مقدمه مهم مؤلف آغاز شده است. وی در این مقدمه پیرامون موضوع امام مهدی علیه السلام مطالبی را ذکر نموده و شرح داده است. از جمله مطالبی که در مقدمه ذکر شده نظرات نقد دیدگاه‌ ها و شبهات «ابن تیميه» پیرامون حضرت مهدی علیه السلام است. نویسنده، در پایان مقدمه ذکر کرده که هدف از بیان نمودن بحث امام مهدی علیه السلام در این اثر بیان عقیده ما شیعیان در مورد آن حضرت و دفع شبهات مختلف از او می‌ باشد. متن کتاب در سه فصل ارائه شده است: فصل اول مشتمل بر چهار مطلب است؛ مطلب اول در بیان این مطلب است که حتما برای این امت امام مهدی علیه السلام وجود دارد. مطلب دوم پیرامون احادیث متواتر در مورد امام مهدی علیه السلام است. مطلب سوم در این مورد است که مهدی علیه السلام از اهل بیت است. مطلب چهارم، اختصاص به این مطلب دارد که امام مهدی علیه السلام فرزند امام حسن عسکری علیه السلام است. فصل دوم، در مورد اخبار معارضی است که پیرامون حضرت مهدی علیه السلام وجود دارد. فصل سوم، پیرامون سوالات و شبهاتی است که در مورد حضرت مهدی علیه السلام بیان شده است.

‫يکي از موضوعات مطرح در حوزه غيبت کبري، رؤيت امام زمان? است که اين پژوهش در چهار فصل، سير تاريخي اين موضوع را در منابع اماميه تا پايان نيمه اول قرن چهاردهم، بررسي نموده است. بزرگاني که در دوران نخستين غيبت کبري ميزيستهاند، در آثار خود به اين مسئله پرداختهاند. از ظاهر کلام نعماني (م 342) و شيخ مفيد (م413) برميآيد که رؤيت امام در غيبت کبري را نپذيرفتهاند. سيد مرتضي (م436) و شيخ طوسي (م 460) امکان رؤيت را مطرح کردهاند؛ ولي حکاياتي که در موضوع رؤيت نقل کردهاند، مربوط به دوران غيبت صغري است. در مقطع زماني قرن 6 تا 9، در مهمترين کتب اماميه که تا کنون باقي مانده، تنها 14 حکايت ذکر شده است. نخستين کسي که حکايت مربوط به رؤيت امام در غيبت صغري را نقل کرده، مرحوم قطب الدين راوندي است که در «الخرائج و الجرائح»، دو حکايت را آورده است. در «مجموعه ورّام» هم يک حکايت نقل شده است. در آثار سيد بن طاووس هم نُه حکايت ذکر شده است؛ ولي خود ايشان مدعي رؤيت نشده است. در دو- سه مورد نقل شده که امام? با يک واسطه، پيامي را براي سيد بن طاووس فرستاده است. بيشترين حکايات را سيد نيلي (740 -803) در کتاب الغيبه خود نوشته است. از قرن 9 تا 11 که دوران اصوليهاست، منابعي وجود ندارد که به مسئله رؤيت پرداخته باشد؛ اما پس از آمدن اخباري ها و جمع آوري متون حديثي دراواخر قرن 11، در بعضي از منابع حديثي، مسئله رؤيت ذکر شده است. با توجيه علامه مجلسي? نسبت به توقيعي که مهمترين مصدر تکذيب مدعيان رؤيت بود، راه براي پذيرش و اهتمام ويژه براي نوشتن چنين حکاياتي بيشتر شد و خود علامه، حکايات زيادي را در بحارالانوار ذکر کرد. با روي کار آمدن صفويه، زنديه و قاجاريه و رونق شيعه، اين مسئله بيشتر رونق يافت و «دارالسلام»، «جنة المأوي» و «نجم الثاقب» در اين باب نوشته شد و بدون توجه به سند و محتواي اين حکايات، به جمع آوري آنها اهتمام شد. نويسنده اين پژوهش در موارد مختلف، با نگاه انتقادي به اين نقلها پرداخته است و از مجموع سخنان علماي شيعه معلوم ميشود که در زمان غيبت کبري، اصل بر عدم رؤيت امام زمان? است.

‫پـژوهش حاضـر پیـرامون «مهدی¬شناسی» بـا عنوان «جامع¬نگری در شناخت امام مهدی در آموزه¬های دینی» است که در آن با نگاهی جامع به تعالیم دینی و با استفاده از آیات و روایات از چهار بُعد به شناخت شخصیت امام عصر عجل الله فرجه الشریف پرداخت و در پنج فصل تنظیم گردیده است. فصل اول را به عنوان مقدمه¬ای برای آغاز بحث قرار داده¬ایم که در آن علاوه بر تبیین موضوع و پیشینه بحث به بیان اهمیت و اهداف پژوهش پرداخته شده است. فصل دوم به شناخت امام مهدی عجل الله فرجه الشریف از رهگذر اوصاف اهل بیت علیهم¬السلام اشاره دارد که در آن پس از تعریف لغوی و اصطلاحی واژه «اهل بیت» و ادله اثبات اهل بیت بودن حضرت به بررسی اوصاف اهل بیت از منظر قرآن کریم، پیامبر، علی علیه¬السلام، حضرت زهرا و سایر معصومین علیهم¬السلام پرداختیم. در فصل سوم به بررسی شناخت حضرت صاحب¬الامر از رهگذر اوصاف امامت و با تکیه بر آیات و روایات پرداخته شده که پس از مفهوم¬شناسی واژه «امام» از دیدگاه فریقین و ادله اثبات امامت، امام مهدی عجل الله فرجه الشریف از دو راه «نص» و «معجزه»، اوصاف «امام» و به ویژه امام مهدی عجل الله فرجه الشریف را تبیین نمودیم. فصل چهارم به تبیین همسانی سیره نبوی و مهدوی اختصاص دارد که در آن به تعریف لغوی واژه «سیره» و ادله اثبات پیروی حضرت ولی عصر از سیره و روش پیامبر صلی الله علیه و آله پرداختینم و در پایان نمونه¬هایی از هماهنگی و تطبیق سیره این دو بزرگوار بیان نمودیم. فصل پنجم به عنوان «شناخت امام مهدی عجل الله فرجه الشریف از رهگذر نهضت دینی انبیاء» به بررسی جایگاه نهضت دینی آن حضرت در ادامه آرمان انبیاء پرداخته شده است که در آن به ادله برپایی نهضت دینی از سوی ایشان در پرتو آیات و روایات و اهداف و اصول کلی نهضت انبیاء و تطبییق آن با نهضت حضرت ولی عصر پرداخته شده است. در نهایت نتیجه¬گیری کلی مباحث را بیان نمودیم. واژگان کلیدی: امام مهدی، اهل بیت، امامت، سیره نبوی، نهضت دینی، انبیاء، اهداف.

---

---

‫در اين تحقيق ، با تكيه بر قرآن كريم و تفاسير معروف ، به تحليل سيره ي اجتماعي و سايسي امام حسين (ع) پرداخته شده ، كه فهرست وار معرّفي مي گردد . فصول اصلي اين مقال ، درسه فصل تنظيم شده ، كه يك فصل آن سيره ي اجتماعي و دو فصل ديگر سيره سياسي را در بر مي گيرد . فصل اجتماعي ، به سه بخش تقسيم شده ، كه بخش اوّل آن عاطفي – رواني است و شامل قدرشناسي ، مواعظ، انذارها ، تواضع ، مذّمت كينه توزي ، عفو و وفاي به عهد مي باشد . بخش دوّم اين فصل ، فرهنگي است ، كه فضايل اهل بيت (ع) ، دفاع از عقايد و معرّفي شيعه ، نفرين ، اعتراض به بيعت شكنان و تشويق به ازدواج را در بر مي گيرد . بخش سوّم آن ، اقتصادي و شامل انفاق ، پس گرفتن سهم امام ، خودداري از فروش وقف ، پرداخت مزد و مهريّه مي شود . فصل دوّم ، به سيره ي سياسي امام (ع) در دوران قبل از خلافت يزيد اختصاص يافته و شامل دو بخش است . بخش اوّل كه در قبال دوستان است به مواردي چون ، بيان حقيقت پيرامون حقّ اهل بيت (ع) بالاخص حضرت علي (ع) ، مطيع محض امام (ع) ، مودّه القربي مزد رسالت و بدرقه ي ابوذر به ربذه پرداخته است . بخش دوّم همين فصل ، در برابر دشمنان نام گرفته و به دسته هايي چون ، حق محوري و ظلم ستيزي ، جهاد عليه ستمگران ، افشاي بني اميّه ، سرزنش عثمان ، رسوا كردن معاويه ، بيان حقيقت و تذكّر به غصب خلافت و پيمان شكني ، شجاعت در گفتار ، جدال با مخالفان مانند عمر ، عايشه و مروان ، قصاص و تلافي وقبول پاداش ستمگران تقسيم مي شود . فصل سوّم ، به سيره ي سياسي امام (ع) درزمان خلافت يزيد اختصاص دارد ، به دو بخش تقسيم مي شود . بخش اول ، كه در قبال دوستان است به باب امامت و معرّفي امام بعد از خود ، بشارت به ظهور ، نصرت طلبي، شكايت به خدا و پيامبر (ص) ، امتحان و آزمايش ، ايجاد اعتماد به نفس ، تقويت روحيه شهادت طلبي و تذكّر به بي وفايي دنيا ، اشاره دارد . بخش دوّم آن ، در برابر يزيديان مي باشد و شامل مبارزه ي امام (ع) مانند امر به معروف و نهي از منكر ، ظلم ستيزي ، اصول مبارزه مانند صلح طلبي و سعي در مهار آتش جنگ ، استخدام ابزار سالم و تضعيف روحيه ي دشمن ، خصائص امام (ع) در مبارزه از جمله وظيفه شناسي ، عزتمندي ، كياست و دور انديشي ، استقامت و پايداري و وقايع پس از شهادت مانند گريه ي آسمان ها و زمين ، قصاص قاتلين و نعره ي دوزخ مي شود . اين فصول سه گانه ، به دو طريق ، استشهاد قرآني امام (ع) و يافتن آياتي كه سيره ي ايشان را پشتيباني مي كنند تحليل قرآني شده است . و در پايان ، به اين جمع بندي مي رسيم كه سيره ي ايشان ، الهي و كاملاً معتضد از جانب قرآن است . كليد واژه هاي اين پژوهش عبارتند از : 1- تحليل 2- استشهاد 3- قرآن 4- سيره 5- امام 6- حسين (ع) 7- تفسير 8- سنّت