جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث معاد یکی از مباحث مهم اعتقادی و دینی است که گسترده آن مسائل متعددی را در بر می گیرد موضوعی که در این وادی از آن غفلت شده است، یکی ارائه و تبیین منسجمی از مسائل کلامی معاد و دیگری دیدگاه تطبیقی می باشد. در این پایان نامه تلاش شده است تا در رابطه با این دو موضوع، تحقیق و بررسی خوبی ارائه شود. مسائل کلامی انتخاب شده عبارتند از: معاد جسمانی، معاد روحانی، معاد جسمامی و روحانی، معاد تناسخیه، انکار معاد، اعاده معدوم، شبهه آکل و ماکول، ثواب، عقاب، احباط، تکفیر، خلود در آتش، ابدیت عذاب کفار، انقاطع عذاب گناهکاران، حشر و بعث (میزان، صراط، حساب) و لذات اخروی این مسائل از دیدگاه مفسر قرآن علامع طباطبائی ؛قدس سره؛ و متاله زبده قرآنی آیه الله قزوینی خراسانی ؛قدس سره؛ مورد بررسی و تحلیل درون دینی قرار گرفته است. مهمترین مساله از مسائل کلامی انتخاب شده، ؛مساله معاد جسمانی و روحانی؛ می باشد که در یک فصل به بحث و بررسی در رابطه با آن پرداخته شده است.

چکیده ندارد.

مفهوم خوف و رجا از بعد معرفت‌شناختی و نظام اصطلاح شناسی در قرآن و در آثار عرفانی، به‌ویژه مثنوی معنوی جایگاهی ویژه دارد. از این رو این مقاله ‌کوشیده است ابتدا مفهوم این دو واژه را در قرآن کریم بکاود و سپس تأویلات عرفانی این مفاهیم را در نگاه و اندیشه مولوی بررسی نماید. در این رهگذر، سیر مفهومی و تاریخی این دو مفهوم در اندیشه و کلام متصوفه و عرفا تا عصر مولانا نیز به اختصار بررسی می‌گردد. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که مولانا با تکیه بر قرآن و آموزه‌های دینی، احادیث و روایات به این دو مقوله مکمل نگریسته‌ و در تبیین مفهوم و حقیقت خوف و رجا با تأثیر از کلیت اندیشه عارفان اهل سکر، اندیشه خاص و تفکر عاشقانه خود را به کار گرفته‌است. مولانا با تلفیق رجا و عشق، رجا را بر خوف برتری می‌دهد تا اندیشه غالب در مثنوی، یعنی عشق و وصال، در اجزای آن نیز تبلور یابد.

در قرآن کریم فرازهایی از سرگذشت و عملکرد اقوام پیشین بیان شده است که یکی از آنها، داستان حضرت موسی (ع) و بنی اسرائیل است. این داستان از جهاتی مانند تکرار آن در آیات قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است. تکرار در قصه حضرت موسی چنان برجسته است که هر خواننده آشنای به متن قرآن را به خود متوجه می سازد. در مقاله حاضر پس از مفهوم شناسی قصه و تکرار آن، سعی شده است با تامل تفسیری در آیات مربوط به داستان حضرت موسی (ع) و با عنایت به موارد مشابه داستان در سوره های مختلف قرآن و ارتباط آیات با یکدیگر، اسرار و حکمت های تکرار داستان حضرت موسی (ع)، در دو بخش عمده با عناوین «حکمت درونی فراوانی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن» و «حکمت بیرونی فراوانی داستان حضرت موسی (ع) در قرآن» بیان شود.

قصه‌پردازی را می‌توان نخستین هنر آدمی در عرصه‌ی کلام دانست. قرآن کریم نیز برای پند و راهنمایی بشر از بیان قصه استفاده نموده و زندگی بسیاری از پیامبران را در قالب قصه آورده است. پژوهش حاضر، ضمن بررسی خویشکاری‌ها در متن داستان‌های قرآن برمبنای دیدگاه پراپ (1982) تلاش دارد به این سؤالات پاسخ دهد که: آیا هر سی‌و‌ یک خویشکاری پراپ را می‌توان در داستان‌های‌ قرآن یافت؟ آیا با توجه به خویشکاری‌های یافته‌شده می‌توان اولویت‌های قرآن را ترسیم کرد؟ آیا پس از تحلیل داستان‌های قرآن با دیدگاه پراپ می‌توان گفت چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین متن داستان‌های قرآن با سایر داستان‌ها وجود دارد؟ به طور کلی، خویش‌کاری یعنی، عمل شخصیتی از اشخاص قصه که در پیشبرد قصه حائز اهمیت و از نظر پراپ کوچک‌ترین جزء سازنده‌‌ی قصه‌های پریان است. تحلیل داستان‌های قرآن که از ترجمه‌ی محمدرضا صفوی اقتباس شده، نشان می‌دهد که: به‌طور کلی، می‌توان کلیه‌ی خویشکاری‌های پراپ را در داستان‌های قرآن یافت، اما ماهیتاً متفاوت است و بعضی از این خویشکاری‌ها در قرآن دارای انواعی است که در دیدگاه پراپ اشاره نشده است. در قرآن ترسیم هنجارها (بایدها و نبایدها)، خبرگیری و خبردهی از عقاید و تلاش برای اصلاح عقاید ناصواب، احساس کمبود افراد و التیام این کمبودها، شرارت گمراهان و در نهایت مجازات آنان و ارائه‌ی نشانه‌هایی ماورایی بر نبوّت پیامبران از اولویت‌های اساسی هستند. علی‌رغم شباهت‌هایی همچون به کارگیری خویشکاری‌های کلی پراپ در سیر پیشبرد داستان‌ها و نیز وجود جفت‌هایی همچون خبرگیری-خبریابی، شرارت-مجازات و کمبود- التیام کمبود، اختلافاتی نیز مشهود است. تفاوت در ماهیت خبرگیری و خبریابی، عوامل ماورایی و پاداش‌های بیشتر معنوی از جمله تفاوت‌های داستان‌های قرآن با یافته‌های پراپ هستند.

بازپژوهی آراء اجتماعی انديشمندان مسلمان در حوزه مسائل بين الملل، موضوعی درخور توجه است. علامه طباطبايی، مفسری آشنا با گستره انديشه های معاصر، به فراخور آيات قرآنی، بدين امر اهتمام داشته است. مقاله حاضر با روشی تحليلی، خطوط كلی جهان بينی قرآنی علامه طباطبايی در عرصه بين الملل و اصول حاکم بر تعامل های دولت اسلامی با ديگر کشورها را بررسی کرده است. به اجمال می توان اذعان داشت که وی معتقد است غالب احکام اسلامی دارای روح اجتماعی هستند، همچنين قرآن کريم، ظرفيت استخراج تمامی آموزه های بنيادين علوم انسانی را دارا است. نگرش علامه طباطبايی نسبت به برخورداری جامعه از واقعيتی عينی و فرافردی و اصالت بخشی به مصلحت های جامعه، مبانی ديگری است که سبب شکل گيری اصول دولت اسلامی در عرصه تعاملات بين المللی از اين منظر شده است. همزيستی مسالمت آميز، عدالت طلبی، صلح گرايی، اصل دعوت، پايبندی به پيمان های بين المللی، از مهم ترين اصول حاکم بر تعامل های بين المللی دولت اسلامی در نگاه ايشان است.

علامه محمدحسین طباطبایی از فیلسوفان الهی است که از سویی به ماوراء طبیعت باور دارد و از سوی دیگر قائل به رابطۀ علی بین ماوراء طبیعت و طبیعت است. او در دورۀ جدید زندگی می‌کند که علم تجربی حرمت فراوان دارد. یکی از مبانی علم جدید، طبق تلقی کواین، فیزیکالیسم (خودبسنده بودن طبیعت) است. بین این دو تلقی در نگاه ابتدایی تعارض وجود دارد. طباطبایی مستقیماً به بررسی این موضوع نپرداخته است که آیا فیزیکالیسم با اصول فلسفی رایج در فلسفۀ اسلامی هماهنگ است یا خیر. اما در نوشته‌های فلسفی ایشان، در باب نحوۀ ارتباط طبیعت و ماوراء طبیعت دو نظر دیده می‌شود که از آنها می‌توان برای حل این مسئله مدد گرفت. اول آن که بر اساس عوالم متعدد و رابطۀ علی بین این عوالم، تغییرات عالم طبیعت معلول عوالم بالاتر است، اما علت قریبِ افعال طبیعی به صور نوعیه برمی‌گردد. این راه‌حل راه را برای امکان همنشینی علم جدید و فلسفۀ اسلامی هموار می‌کند، اما مشکلاتی دارد. نگاه دیگر ایشان آن است که نه تک‌تک وقایع طبیعت بلکه کلیت عالم طبیعت به جعل بسیط معلول ماوراء طبیعت است. این نگاه دوم زمینۀ هماهنگی مبنای فیزیکالیستی علم جدید و اصل ارتباط طبیعت و ماوراء طبیعت را بیشتر فراهم می‌کند، اما هنوز نیاز به ترمیم دارد تا با مدعیات دیگر فلسفی هماهنگ شود.

تفسير الميزان، به منزله ميزان و سنجش بسياری از تفاسير ديگر است. از جمله آن تفاسير، تفسير مفاتيح الغيب فخر رازی است که علامه طباطبايی به طور گسترده به بررسی و نقد آن پرداخته است. در اين بررسی علامه طباطبايی سه نوع ديدگاه نسبت به آراء تفسيری فخر رازی دارد: در مواردی از جمله: مطابقت با سياق آيات قرآن، مطابقت با روايات، مطابقت نظر فخر رازی با نظر علامه، استناد به برخی از بيانات تفسير مفاتيح الغيب، رأی فخر رازی را تاييد کرده است، در موارد متعددی از جمله: عدم تعيين معنای صحيح واژگان قرآن، عدم توجه دقيق به قواعد ادبيات عرب، ناسازگاری با سياق آيات، عدم توجه به ارتباط بين آيات و... نظر وی را نقد و رد کرده است و در مواردی نيز تنها به ذکر نظر رازی پرداخته است، بدون اين که به تاييد يا رد آن مبادرت ورزد.

واژه ای که بدان پرداخته شده و در صدد مفهوم شناسی آن در فضای قرآن بوده ایم، کلمه « لقاء الله» است که یکی از مفاهیم عرفانی قرآن است. برای این مقصود، ابتدا معنای لغوی واژه را تبیین کرده؛ که شرط اصلی تبیین مفردات می باشد و سپس با در نظر گرفتن ساختار سور و آیات لقاء الله، تفسیر آیات را در جایگاه بافت و سیاق دنبال کرده و لقاء الله مطلوب قرآن را بیان کرده ایم و به این نتیجه رسیده ایم که لقاء الهی به معانی مختلفی چون حضور معنوی و شهود باطنی خداوند سبحان، عقاب و ثواب الهی، ملاقات فرشتگان تفسیر شده است که هرکدام از آن معانی در جای خود مطلوب است.اما با توجه به حکمت خداوند در مساله خلقت، این نکته به دست آمد که لقاء مطلوب الهی همان حضور معنوی وشهود باطنی خداوند بوده که مخصوص مومنان است.

در میان متون نثر عرفانی معارف بهاء ولد متنی ادبی و یگانه دانسته می شود. این کتاب مجموعه ای از یادداشتهای بهاء ولد (628) است که به شکلی بدیع و متفاوت از دیگر آثار عرفانی نگاشته شده است .معارف، دربردارنده پراکنده گویی های او در موضوعات مختلف است. با نگاهی گذرا در پاره های ناپیوسته این کتاب، آنچه مکرر و پیوسته به نظر می آید حضور چشمگیر آیات قرآنی است. بهاء ولد در توجه به آیات قرآنی نوآوریهایی داشته و اگر مهمترین ویژگی نثر معارف را شگردهای بیانی در تحلیل های قرآنی بدانیم هیچ گزاف نمی نماید. این جستار با بررسی ای مختصر از گونه معارف به عنوان شالوده ای برای بررسی منسجم آغاز شده و با نگاهی زبانی و محتوایی خلاصه شده است. بررسی نخست تلقی ای زبانی است که با عنوان زبان شاعرانه به سامان می رسد. بررسی دوم بررسی محتوایی است که در پی یافتن شگردهای درون متنی معارف است که با تجربه های درونی و بیرونی بهاء ولد گره می خورد. در گزارش پایانی ایدئولوژی اشعری بهاء ولد حائز اهمیت دانسته می شود. نویسنده برای تبیین این موارد با ارائه شواهدی مختصر و در عین حال دقیق از متن کوشیده است دریچه ای تازه به سوی دنیای شگرف این متن بگشاید.