جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف دراین پژوهش این است که دیدگاههای این دوبزرگواردرباره صفت اراده باری تعالی موردبررسی قرارگیرد. روش تحقیق تحلیلی توصیفی است .اراده ازریشه«رود»به معنای طلب،قصدداشتن،وپسندیدن است.اراده درمعنای عام وخاص بکارمی رود. مقصودماازاراده دراین بررسی اراده درمعنای خاص است.«تصمیمی که ناشی ازیک ترجیح عقلانی باشد.»علامه محمدحسين طباطبايي ،اراده باري تعالي رادر زمره يكي از صفات فعلي خارج از ذات مي داند، كه ازمقام فعل انتزاع مي شودبين اراده وعمل باري تعالي فاصله نيست.به محض اينكه باري تعالي درخلقت موجودات «كن »بگويد«فيكون »مي شود.مطابق نظر علامه خداوندازازل مريدنبوده وازهرتغييرمنزه است. ازنظرعلامه اراده انسان درطول اراده خداست.ايشان همچنين قائل به نظام اسباب ومسببات وقاعده عليت است.علامه علاوه براعتقادراسخ به مطلق بودن اراده الهي به ملزومات آن«اراده واختيار انسان»نيزمعتقد است.علامه همچنين قائل به حسن وقبح عقلي مي باشد.فلسفه شرور از نظر علامه به دليل خيرات كثيرآنهاست ،وشرور از ديگاه ايشان بالعرض مقدورخدا مي باشد.از نظر امام فخر رازي ، اراده باري تعالي صفتي ذاتي است ، كه مرجح ومخصص يكي از دو طرف امكاني مي باشد. وباري تعالي نيز از ازل مريد بوده است.طبق نظرفخرخواص اشياء براساس عادت الله است ونظام علي ومعلولي جايگاهي ندارد،ايشان اعتقادراسخ به مطلق بودن اراده الهي داردخداوندفاعل بلاواسطه افعال انسان است،البته فخررازي دربعضي مواقع نيزكه بحث ارسال رسل مطرح است تاحدودي قائل به اختيارانسان شده است،امابطوركلي ايشان جبري مسلك است ازنظرخرچون تدبيركل عالم بلاواسطه توسط باري تعالي است،وباري تعالي نيزهرگزقبيح انجام نمي دهدلذا قبحي وجود ندارد.ايشان قائل به حسن وقبح شرعي است ، همچنين شرور را به اراده الهي مي داند.

ماهیت عامل انگیزش اخلاقی، درونی یا برونی بودن و خودمحور یا غیرخودمحور بودنِ آن، ازجمله ابعاد بحث انگیزش اخلاقی در حوزۀ روان‌شناسی اخلاق هستند. جان‎فینیس، اندیشمند مسیحی معاصر، با تکیه بر ظرفیت‎ها و قوای طبیعی انسان و با رهیافتی درون‌گرایانه، ریشۀ انگیزۀ اخلاقی را در داشته‎های طبیعیِ فاعل اخلاقی جست‌وجو می‌کند و آن را غیرخودمحور جلوه می‎دهد. علامه‌طباطبایی نیز با رهیافتی غیرخودمحورانه بر ظرفیت‎های طبیعی انسان تأکید و تحقق انگیزۀ اخلاقی را در بستر ترکیبی از امیال طبیعی و عقلانیت انسان تبیین کرده است. بررسی اندیشۀ این‌دو در بُعد روان‌شناسی اخلاق نشان می‎دهد این‌دو دیدگاه در رهیافت درون‌گرایانه و برون‎گرایانه و تبیین فرایند ایجاد انگیزۀ اخلاقی با یکدیگر متفاوت هستند؛ علاوه‌براین، در تبیین عامل اصلیِ انگیزش نیز با یکدیگر متفاوت‌اند؛ زیرا در نگرش فینیس انگیزه تنها درصورتی اخلاقی خواهد بود که در راستای خیرهای پایه باشد؛ اما علامه عنصر اصلی را در تبدیل شدن انگیزه به انگیزۀ اخلاقی، رضایت الهی می‎داند. این مقاله تلاش می‌کند با روش تحلیلی، اندیشۀ این‌دو را دربارۀ ابعاد انگیزش اخلاقی بازسنجی و مقایسه کند.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده:محبت الهی، یکی از مهم‌ترین مفاهیم اخلاقی در حوزه اخلاق بندگی است. تمام اعمال انسان در دین اسلام، باید یک جهت گیری کلی داشته باشد که آن قرب و رضای خداوند متعال است که تحصیل آن در مراتب عالیه‌اش برخاسته از محبت وافر به ذات پاک حق است. نقش والای چنین محبتی در تربیت نفس آدمی و رشد اخلاقی او انکار ناپذیر است. زیرا حب الهی در همه شئون زندگی از جمله شخصیت، رفتار و خلق و خوی انسان تاثیرات معنوی بسیار دارد. در این دیدگاه نیت و عمل انسان، نه بخاطر ترس از عذاب و نه به طمع بهشت، بلکه تنها وتنها برای خود خداست. اما متاسفانه علیرغم جایگاه رفیع محبت خداوند متعال و کارکردهای آن، آنچنان که باید به این مساله پرداخته نشده است.از این رو پژوهش حاضر به «نقش و کار کرد معنوی محبت خداوند متعال در اخلاق از دیدگاه علامه طباطبایی (ره)» می پردازد، چرا که نظرات علامه سید محمد حسین طباطبایی (ره)، بزرگ مفسر جهان اسلام برگرفته از آیات و روایات است و مراجعه به آثار ایشان و استمداد از فهم دقیق و عمیق این عالم ربانی، کلیدفهم قرآن و کلمات معصومین (علیهم‌السلام) می باشد. نگارنده تلاش نموده با توجه به اهمیت مسأله، ضمن بیان معنای محبت، جایگاه و راه‌های کسب آن، همچنین تبیین نقش سازنده محبت الهی در رشد اخلاقی و کمال انسان، این موضوع را از دیدگاه علامه طباطبایی (ره)، با استفاده از تفسیر گرانقدر المیزان و دیگر آثار ایشان مورد بررسی قرار دهد.کلیدواژه ها: اخلاق، محبت، محبت الهی، نقش و کارکرد معنوی، علامه طباطبایی (ره).

مقاله حاضر به بازشناسی ماهیت و مفهوم دینی عقل و نقش آن به عنوان مبنایی برای تعلیم و تربیت در اسلام، پرداخته است؛ در این پژوهش با واکاوی عقل از منظر لغویان، روایات و قرآن کریم به وجوه معنایی آن، از جمله: «موجود مجرد»، «قوه­ ی درک»، «اندیشه»، «تمییز»، «انزجار از قبایح» و «کسب کننده علم»، دست یافته است؛ وجه اشتراک همه آن معانی، «موجود» است؛ که در عالم ملکوتی، «مخلوقِ روحانی» نام دارد، در عالم مُلکی، «قوه». ماهیت این موجود، در دو معنای «درک» و «بازدارندگی» ظهور می‌نماید. همچنین، عقل در مقابل «جهل» و «احمقی»، واقع می‌شود. عقل بر خلاف جهل، تمایل به خیرات «نظری» و «عملی» دارد و نسبت به تعلیم و تربیت «قبیح»، اثر بازدارندگی از خود نشان می‌دهد. روایات از «خیر و شر»، به عنوان «وزیران» عقل و جهل یاد می‌کند؛ از این رو نقش تعلیم و تربیت عقل، از سوی معلّم و متعلّم، در حوزة نظری و عملی به سوی «عاقل شدن» است؛ قرآن نیز عاقل و جاهل را مدح و ذم نموده و مصادیقی از خیر و شر را در تعلیم و تربیت دینی، امر و نهی کرده است. از این رو عاقل در حوزه تعلیم و تربیت، کسی است که در میدان حُسن «فاعلی» و «فعلی»، پا نهاده باشد؛ همچنین در پرتو آن، عقل با مجموعه‌ای از جذب «خوبی ها» و دفع «بدی‌ها»، همراه گردیده است؛ تا عقل به سبب تربیت دینی، از قوه به فعل مبدّل گردد؛ بنابراین، در این باره می‌توان، اهمّ مبانی تعلیم و تربیت عقل را، در پنج ضلعِ «علم نیک»، «ایمان نیک»، «نیّت نیک» ، «گفتار نیک» و «عمل نیک» خلاصه نمود؛ اولین مصداق بارز تعلیم و تربیت دینی در دو حوزة عقل نظری و عملی، خداشناسی و خداپرستی است.

چکیده معنا شناسی به بررسی معنا و مفهوم نشانه های مختلف می پردازد. یکی از انواع مختلف معنا شناسی که در تحلیل آیات قرآن می‌توان به کار گرفت، معنا شناسی شناختی است. معنا شناسی شناختی به شاخه های متعدد تقسیم شده که یکی از آن ها را می توان طرح های تصوری نام برد که باعث فهم بهتر قرآن می گردد. مقاله ی حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد قرآنی، به بررسی طرح های تصوری معنا شناسی شناختی در واژگان قرآن کریم پرداخته و در انتها به این نتیجه دست می یابد که: در قرآن کریم خداوند از روش های گوناگونی برای بیان آیات استفاده کرده است تا بتواند منظور خود را بهتر و راحت تر به انسان ها بفهماند و انسان ها مشکلی در دریافت معنا و مفهوم آیات نداشته و به دنبال بهانه ای برای دوری کردن از قرآن و آموزه های اسلامی نباشند. یکی از این روش ها، طرح های تصوری است که خداوند مفاهیم آیات قرآن را برای مخلوقات به تصویر می کشد. طرح های تصوری معنا شناسی شناختی، به سه نوع حجمی، حرکتی و قدرتی تقسیم شده و پدیده های جهان هستی را این گونه قابل لمس و متصور می کنند.

تصویرپردازی منطبق بر داده ­پردازی معنائی، از جمله مسائلی است که در قرآن کریم مورد توجه قرار گرفته است؛ چرا که اگر مردم با کلام و محتوائی فاقدِ تصویر مواجه می شدند، که فقط ذهن و عقل آنان را مخاطب می ­ساخت، این کلام نمی­ توانست چندان اثرگذار باشد، ولی از راه تصویرگری و پردازشِ خلاقانۀ مضامین والای انسانی است که قرآن کریم محتواهای نورانی خود را رَختی از عناصر تأثیرگذار بدیعی و بیانی پوشانده و از رهگذر این آفرینش ­های هنری، معنی و مفهوم مورد نظر را برای مخاطب به وجهی نیکو جلوه ­گر می­ سازد. در پژوهش حاضر سعی بر آن است که با تکیه بر روشی توصیفی ـ تحلیلی به بررسی جلوه­ های تصویرگری هنری در سوره ­ی مبارکه­ ی اعراف پرداخته و از گوشه­ هائی از وجوه زیبایی­ شناختیِ بیانِ قرآنی در این سوره­ ی مبارکه پرده برداشته شود و به پاسخ این سؤال دست یابیم که خداوند حکیم در سورۀ اعراف چگونه از شگردها و فنون تصویرگری بهره جسته و نقشه­ ی راه این سوره­ ی مبارکه برای بیان هنری صحنه­ های اثرگذار چیست؟ نتایج حاکی از آن است که تشبیهات در این سوره با هدف توصیف حال مشرکان، لغوپردازان و معارضان قرآن کریم است. اسلوب استعاره با اهدافی از جمله تهکم، استهزاء، تمثیل حال معاندان و... بیان شده است. وجود اسلوب مجاز و تخطی از حقیقتِ پاره­ای از معانی بر اساس اقتضاءاتِ بافتی و معنائی در این سورۀ مبارکه نیز باعث رونق و زیبایی آیات آن شده است. به­ طور کلی در این سورۀ مبارکه از تصویرپردازی به ­عنوان ابزاری قدرتمند برای تثبیت معانی و ملموس ­نمودن آن­ها در پیش چشمان مخاطب استفاده شده است.

خداوند متعال مفاهیم و حقایق والا و قدسی را در قالب متن قرآن کریم بر پیامبر اسلام(ص) وحی نموده است. در طی این فرایند جهت بهره ­مندی و هدایت بشریت، بخشی از این مفاهیم در قالب داستانهای پیامبران بیان شده است. تصویرپردازی ها و جنبه های هنری و زیبا شناختی گنجانده شده در این داستان ها چنان است که عقل و روان هر شنونده و خواننده ای را مجذوب خود می سازد. بررسی قصه های قرآنی از جمله داستان حضرت موسی(ع) که در این تحقیق بطور اخص بدان پرداخته می شود، ما را با ابعادی از تصویرپردازی قرآن آشنا می سازد. به طوری که قرآن کریم شیوه های مختلفی را در تصویرسازی خود به کار بسته است، از جمله ساختار تکرار، که در آن وجود تراکیب یا عبارات به ظاهر یکسان یا متشابه، در نگاه نخست ممکن است این ذهنیت در خواننده ایجاد شود که این گزاره ها بی هیچ تفاوت معنایی در سوره های مختلف تکرار شده اند. حال آنکه بررسی دقیق اینگونه ساختارها ما را به تفاوت های دقیق و لطیفی میان آنها رهنمون می سازد و نشان می دهد این گزاره ها در سوره های مختلف، هرچند در کلیت امر مشترک می باشند اما هریک نسبت به دیگری مفهوم و دلالت خاص خود را نیز دارد، به طوری که در حقیقت هر گزاره به زمانی خاص و حادثه ای مشخص و بخشی از کل داستان اشاره دارد. به طوریکه از کنار هم گذاشتن مجموع این آیات و گزاره ها می توان به تصویری کامل و دقیق از داستان های پیامبران از جمله داستان حضرت موسی (ع) در قرآن دست یافت.

مسألۀ «اصالت وجود» یا «اصالت ماهیّت»، یکی از مسائل مهمّ فلسفی است. برخی از فلاسفه به «اصالت وجود» و برخی به «اصالت ماهیّت» گرایش پیدا کرده‌اند. دیدگاه برگزیده در این مقاله، «اصالت وجود و ماهیّت» است، بدین‌معنا که «واقعیّت خارجی»، مصداق حقیقی، بالذات و بدون حیثیت تقییدیِ «محکی وجود» و «محکی ماهیّت» است. لازمۀ این دیدگاه چنین نیست که یک چیزِ خارجی، دو چیز بشود، زیرا شواهدی وجود دارد بر اینکه محکی‌های متعدّد، جهان خارج را به نحو عینیّت، نه اتّحاد، پر کرده‌اند. همچنین لازمۀ این دیدگاه این نیست که «وجود» و «ماهیّت» در یک رتبه قرار داشته باشند، زیرا جایگاه آنها از نظر حیثیت‌های مختلف و نیز از لحاظ تحلیل عقلانی و عقلایی، متفاوت است. «اصالت وجود و ماهیّت»، از قضایای فطری است که تصوّرِ صحیحِ مبادیِ آن، نتیجه را به همراه خواهد داشت. در پایان این مقاله، بعضی از نتایج هستی‌شناختی و معرفت‌شناختیِ این دیدگاه، در ارتباط با مسألۀ «جعل»، «معقولات اوّلی و ثانی» و نیز بحث «مطابقت»، ذکر شده است.