جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش ضمن بررسی مفهوم شناسی گفتمان به بررسی شاخصه‌ها و مبانی گفتمان نوین اسلامی و نیز مولفه‌های تشکیل دهنده پدیده تفکیر پرداخته است گفتمان نوین اسلامی بر عقلانیت برپایی عدالت اجتماعی اجتناب از سلطه گری بر دیگران و دوری از سلطه پذیری بیگانگان برقراری صلح و امنیت در قلمرو حکومت اسلامی تلاش برای گسترش معنویت اصیل و اعتدال و میانه روی در عملکرد و رفتار اجتماعی مبتنی است گفتمان نوین اسلامی احیاگر مفاهیم و معارف اصیل اسلامی بوده و ضمن تعامل منطقی با مکاتب ادیان و جوامع بشری زمینه کسب کمال و رشد معنوی با کمک دو بال عقلانیت و معنویت را فراهم می‌آورد امام تفکر تکفیری که با برنامه ریزی و حمایت غربیان با هدف سلطه بر جهان اسلام و کشورهای اسلامی به وجود آمده بر تفسیری ظاهر گرایانه و قشری از متون دینی استوار است اندیشه تفکیر که بر مولفه‌های حکومت خلافت اسلامی و جهاد استوار است و جهان را به دو قطب دار الاسلامی و دارالفکر تقسیم می‌کند انتحار و ترور را راه رسیدن به این هدف می‌پندارد و از تعاملی که بر عقلانیت و خردورزی باشد همواره اجتناب می‌ورزد.

سکولاریسم یکی از مهم‌ترین پدیده‌های غرب است و معمولا در تقابل با دین مطرح می‌شود. در رویکرد فقهی به دین روابط محکمی بین فقه و دنی وجود دارد این در حالی است که در تفکر سکولاری ارتباط مسائل اجتماعی با دین حذف می‌شود که این نشان از وجود تعارضاتی میان آنها است در سیر پیشرفت این مقاله ابتدا به بررسی الفاظی همچون فقه و سکولاریسم پرداخته می‌شود تا اجمالا با آنها اشنا شده و پس از آن مبانی سکولاریسم و اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت اختلافات و تعارضات میان فقه و سکولاریسم بیان خواهد شد.

مطالعه در موضوعات مختلف به صورت تطبیقی و مقایسه میان مذاهب مختلف اسلامی به خصوص دانشمندان معاصر آنها و برجسته سازی نقاط مشترک و کم اهمیت جلوه دادن اختلافات در حد اختلفات فتوایی دو مجتهد می‌تواند موجبات تقریب و نزدیکی آنها را فراهم نماید. یکی از موضوعات مهم و قابل توجه میان مذاهب مختلف اسلامی موضوع توحید و اثبات ذات و یگانگی خداوند می‌باشد. یکی از براهین اثبات ذات و ربوبیت و خالقیت الهی برهان تمانع است که برخاسته از آیات قرانی (انبیاء: 22، مومنون: 91، زمر: 29) است البته آیه 22 سوره انبیاء خود به تنهایی استدلال تام و کامل است برای فهم کامل استدلال باید برهان و قیاس به خصوص قیاس استثنایی و شرایط انتاج آن دانسته شود علامه طباطبایی شیعی و دکتر وهبه زحیلی حنفی دو تن از مفسران معاصرند که استدلال آیه 22 سوره انبیاء را بر توحید تقریر و بیان داشتهاند علامه طباطبایی معتقد است این ایه بر توحید ربوبی و عبادی استدلال می‌نماید اما از تقریرات و توضیحات زحیلی استدلال بر یگانگی ذات الهی و اثبات واجب الوجود فهمیده می‌شود.

مسئله سهو النبی از جمله مسائل اختلافی میان فرق و مذاهب اسلامی بوده و هر گروه با استناد به آیات روایات و دلایل عقلی به قبول و یا رد آن پرداختهاند در این میان بین متکلمین اهل سنت و شیعه اختلاف اساسی تر و بین بعضی از علمای شیعه از جمله بین مرحوم شیخ صدوق (ره) و مرحوم شیخ مفید (ره) به صورت ظاهری و جزئی تر اختلاف دیدگاه دیده می‌شود. در این مقاله نظر این دو عالم بزرگ شیعی درباره این مسئله با استفاده از روش کتابخانهای جمع آوری و به صورت تطبیقی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است در مجموع یافته‌ها حاکی از آن است که محروم صدوق مثل مرحوم فید قائل به سهو النبی نبوده و تنها به اسهاء النبی قائل است که در نهایت با نگاه دقیق تر و با ملاحظه قرائن و شواهد موجود اختلاف آن دو در حد اختلاف در تعبیر باقی می‌ماند.

یکی از مسائلی که در طول تاریخ تفکر بشر هیچ گاه دامن وی را رها نکرده و پیوسته موجب به وجود آمدن نزاع‌ها و جدال‌ها فراوان شده است مسئله حدوث و قدم عالم است در این مقاله سعی شده است به مسئله حدوث و قدم از نگاه متکلمان و فیلسوفان پرداخته شود و بعد از آن نگاه امام علیه السلام در این مسئله مورد بررسی قرار گیرد که آن حضرت به عنوان درایای علم و دانش آیا جهان آفرینش را قدیم می‌دانند یا حادث و اینکه بیشتر مسائل نهج البلاغه حالت سلبی دارد به عنوان مثال با سلب قدیم بودن از جهان به حادث بودن عالم پی برده می‌شود

مسئله معاد خصوصا معاد جسمانی در تفکرات فلسفی، از دیرباز جایگاه ویژه‌ای داشته است. از سویی نیز التزام به عقل و نقل، موضع‌گیری‌های مختلفی را در پی داشته است. از این میان صدرالمتالهین شیرازی با شیوه خاص فلسفی و استدلال‌های عقلی خویش تلاش کرده است، معاد جسمانی را به نحوی تبیین کند که هم با نصوص و ظواهر قرآن و حدیث سازگار باشد و هم شبهات عقلی وارد بر آن را حل کند و ضمنا خلا توجیه فلسفی و عقلانی معاد جسمانی را نیز مرتفع سازد. یکی از اصول مطرح در نظریه معادجسمانی ملاصدرا، اصالت وجود می‌باشد. مسائل این امر اصیل مانند تشخص، حرکت جوهری و تشکیک همگی از احکام وجود هستند که نقش اساسی در تبیین کیفیت معاد جسمانی مورد نظر وی دارد، لذا این اصل به منزله پایه و رکن اساسی برای این اصول می‌باشد به طوری‌که تا به این اصل (اصالت وجود) معتقد نباشیم، نوبت به مطرح شدن اصول بعدی نخواهد رسید و اینجاست که به اهمیت این اصل پی‌می‌بریم. این نوشته نگاهی به جایگاه اصالت وجود در نظریه معاد جسمانی صدرالمتالهین دارد.

حسن قبح عقلی از جمله مباحث کلامی است که اوایل اسلام در میان متکلمین وجود داشته و از همان ابتدا بعضی حسن و قبح را قبول داشته و برخی انکار نمودند مقاله حاضر با تحلیل و توصیفی به نظریه دو مذهب کلامی اشاعره و ماتریدیه در زمینه حس و قبح پراخته است که باید در ابتدا به مهم‌ترین عقاید این دو فرقه که برگشت آنها به مسئله است پرداخته شود و بعد آرای اختلافی را بیان کنیمم مکتب کلامی ماتریدی و مکتب اشعری در هدف کلی با یکدیگر مشترک اند اشعری از عقل صرفا در مقام تبیین و دفاع از عقاید دینی استفاده می‌کرد در حالی که ماتریدی علاوه بر آن در مقام کشف و دریافت اصول نیز از عقل و خرد کمک می‌گرفت