جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در راستای اصلاحات دینی و نواندیشی دینی آقای شبستری گام‌هایی را برداشته است که در این نوشتار به تحلیل مبانی معرفت شناختی وی پرداخته شده است. شبستری در رابطه با مبانی معرفت‌شناختی، مطالبی را بیان کرده است که نتیجه آن پلورالیزم معرفتی در باب ادیان است. در این مقاله به تعدادی از مولفه‌های ساختاری معرفتی اندیشه وی اشاره کرده و به تحلیل آن پرداخته‌ایم. در این نوشتار همچنین نکات کلیدی در باب ملاکات صدق در معرفت مطرح شده و نقدهای آن بیان شده است و در باب معرفت دینی مطالبی از شبستری به صورت فشرده نقل و نقد شده است.

دفتر پیش روی متن سخنرانی دکتر سید عباس صالحی پیرامون «اجتهاد و نواندیشی دینی» است که در گذر دو جلسه در جامعه المصطفی(ص) مشهد به میزبانی انجمن علمی فلسفه و کلام اسلامی ارائه گردیده است. در این گفتار نخست ترمینولوژی نواندیشی دینی به کاوش گرفته شده و سه تصویر و تعریف از آن عرضه شده است که رهیافت آن بازنمود رابطه اجتهاد و نواندیشی دینی در قالب عموم و خصوص من وجه می‌باشد. سپس شبیه‌سازی بین دو مقطع و برش زمانی(دو رویداد در قرن دوم هجری با دو رویداد در قرن پانزده میلادی) از حیث برآمدن جریان نواندیشی دینی(هریک به تناسب و در بستر و برهه زمانی خودش) انجام می‌گیرد که این تشابه به پیدایش پرسش کلیدی اکنون چه باید کرد؟ و راهبرد چیست؟ می‌انجامد. که تا پایان جستار، گفتار معطوف و مشغول پاسخ گویی به پرسش‌های یادشده می‌گردد که فشرده آن عمق بخشیدن به تجربه تاریخی، شناخت لغزش‌گاه‌های ظاهرگرایی و تأیل‌گرایان مدرن و عمدتاً بازسازی روش اجتهاد شناور و خطاپذیر اما مستند به منبع مستحکم عصمت می‌باشد.

نوشته پیش روی ناظر بر یکی از مسائل ارزشمند در قلمرو معرفت و دینداری است. در این جستار یک سوی معادله، ریشه در عالم بالا و وحی دارد(قرآن) و سوی دیگر آن خاستگاه بشری برگزیده است(خردانسانی). از این رو از تعامل آن دو سخن می‌گوید؛ البته نه بطور مطلق بلکه در پی کاوش و کالبد شکافی جایگاه و نقش خرد بشری در تفسیر قرآن به قرآن است. برای این مهم، نخست تفسیر را دست‌یابی به معانی و مقاصد مراد آورنده قرآن معرفی نموده و سپس از زاویه معناشناسی سه سطح و گونه‌ای از معنا را شناسایی وحضور آنها را در قرآن اثبات می‌کند. آن سه سطح و گونه عبارتند از: معنای مصداقی، معنای مضمونی و معنای مفهومی. درمرحله بعد سازوکار کاربرد و حضور خردانسانی را در هریک از سطوح نامبرده معانی تبیین و مدلل می‌سازد.

فهم و شناخت انسان و جامعه بشری و ارائه راهکار و برنامه‌ برای معضلات و مشکلات آن، همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های متفکران در طول تاریخ اندیشه بشر بوده است. با شکل‌گیری علوم انسانی در عصر مدرن، انسان و پدیده‌های انسانی موضوع مطالعه این علوم قرار گرفت. اما امروز شاهدیم که علوم انسانی مدرن نتوانسته است آن‌گونه که باید به مشکلات انسان و جامعه بشری پاسخ گوید، چون خود را از مهمترین منبع شناخت که همان وحی است، محروم کرده است. شکل‌گیری «ایسم»‌‌های مختلف و ناتوانی آنها در حل معضلات جامعه‌ بشری، نشان دهنده این واقعیت است.در این میان اندیشه اسلامی با استفاده از مبانی اصیل توحیدی، بهترین زمینه را برای رشد و پرورش علوم انسانی دارا می‌باشد، چون منبع شناخت حقیقی و تحریف نشده‌ای مانند قرآن را در اختیار دارد. این مقاله تلاش می‌کند با بررسی مفاهیم علم و علوم انسانی، ضمن نقدی گذرا بر مؤلفه‌های کلیدی علوم انسانیِ غربی، به بررسی چیستی علوم انسانیِ اسلامی مبتنی بر آموزه‌های وحیانی، یعنی قرآن کریم بپردازد و با استعانت از آیات الهی و در چهارچوب جهان‌بینی اسلامی، برخی از مفروضات و پایه‌های اساسی شکل‌گیری علوم انسانیِ اسلامی را تبیین کند. در همین راستا ویژگی‌های علم و انسان و همچنین راه‌های شناخت در تفکر اسلامی به عنوان گزاره‌های اصلی علوم انسانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.