جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رجعت یکی از ضروریات مذهب تشیع بوده و ادلۀ فراوانی بر حقّانیت آن وجود دارد. کتب و مقالات متعددی از صدر اسلام تا به حال، با بهره­مندی از آیات، روایات و تحلیل­های عقلی، به نقد و یا اثبات این نظریه پرداخته­اند. اهل سنت و سلفی­های ایرانی، رجعت در امت اسلام را نپذیرفته­اند و اعتقاد به آن را غلوآمیز می­پندارند و در ردّ امکان آن، به آیاتی از قرآن استناد می­کنند و اکثر روایات این باب را مجهول، مرسل و ضعیف می­پندارند. بزرگان شیعه در اثبات امکان و لزوم تحقّق رجعت، به آیات قرآن استناد می­ کنند و اکثر روایات مربوط به رجعت را صحیح دانسته و از آنها تواتر را برداشت می­کنند. در میان سلفی­های ایرانی، عبدالوهاب فرید تنکابنی و سید ابوالفضل برقعی، اشکالات متعددی را بر عقیدۀ رجعت مطرح کرده­اند. نگارنده بر آن است تا با محوریت آیات قرآن و روایات تفسیری، به نقد و بررسی شبهات وارده در کتاب «اسلام و رجعت» اثر عبدالوهاب فرید تنکابنی و بخش­هایی از کتاب­ «بررسی علمی در احادیث مهدی» و«تابشی از قرآن» اثر سید ابوالفضل برقعی بپردازد.

پژوهش حاضر با هدف تبیین پیامدهای برداشت «دوستی» از حدیث غدیر، که مختار اهل سنت است، به تحلیل و بررسی این دیدگاه پرداخته است. این نوشتار که از سنخ توصیف و تبیین است، با بهره‌گیری از روش کیفی، در صدد پاسخ به این پرسش است که پذیرش تفسیر «دوستی» از حدیث غدیر، چه پیامدها و تأثیراتی بر اعتقادات پذیرندگان خواهد داشت؟ با مطالعۀ منابع اهل سنت، درمی­یابیم که بسیاری از مسلمانان، نه‌تنها امیرمؤمنان را دوست نداشته‌اند، بلکه به خانه‌اش حمله کرده، با ایشان جنگیده­اند و تا هشتاد سال پس از شهادتش، به او ناسزا می‌گفته‌اند. مستند به همین منابع باید گفت که، جنگ با امیرمؤمنان؟ع؟->، بغض نسبت به ایشان و فحاشی به او، پیامدهایی همچون نفاق، فسق و جهنمی­شدن و عدم عدالت صحابه، که اساس مذهب مخالفان شیعه است، را درپی دارد.

براساس آیات و روایات اهل‌بیت (ع) و روایات مشترک بین شیعه و اهل سنت، اهل‌بیت پیامبر(ص) از سوی خداوند به مقام «اصطفاء» نائل شده و با این مقام معرفی شده‌اند. این معرفی از جانب خدا، گاه در قرآن -مثل آیات «مباهله»، «تطهیر»، «اصطفاء حضرت مریم» و «وراثت کتاب» و سوره‌های «کوثر» و «انسان»- صورت گرفته و گاه از زبان رسول خدا(ص)-در قالب احادیثی همچون «ثقلین»، «سفینه»، «رضا و غضب حضرت زهرا(ع)» و «بضعة منی»- بوده است. آیات و روایات، همه گویای این مطلب‌اند که اهل‌بیت(ع)، ازجمله حضرت زهرا(ع)، برگزیدهٔ خداوند و مصطفای اویند. این موضوع از جهت بیان جایگاه حضرت زهرا(ع) در عالم وجود و برگزیدگی وی از سوی پرودگار در برابر همسران و زنان پیامبر(ص) و دیگر زنان عصر خویش، اهمیت آشکاری دارد.

تحقیق حاضر با هدف تبیین دلایل و قرائن ناصبی­ بودن ابن­تیمیه با تکیه بر دیدگاه­‌های وی در کتب و آثارش انجام گرفته است. با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش اسنادی ثابت می­­‌شود که ابن­تیمیه حرانی در موارد زیادی در کتب و آثار خود به ویژه کتاب «منهج السنة»، به انکار و تضعیف و تحریف فضائل و تنقیص جایگاه اهل­ بیت(ع) به ویژه حضرت علی(ع) اقدام کرده است. با اثبات این یافته­‌ها، پژوهش به این نتیجه می­رسد که ابن­تیمیه حرانی به طور آشکار به دشمنی با اهل­ بیت(ع) پرداخته است و براساس روایت نبوی -که دشمنی با حضرت علی(ع) را ملاک منافق­بودن دانسته- و تعریف علمای اسلامی از نصب -که همانا اعتقاد و تدین به بغض و دشمنی با حضرت علی و اهل­بیت ایشان است- ابن­تیمیه شخصیتی ناصبی می­باشد و بر اندیشمندان اسلامی لازم است مسلمانان را نسبت به استفاده از آثار و آرای او بر حذر دارند.

مقولۀ امامت، افزون بر کشاکش‌­های عینی، خاستگاه تضارب انگاره­ها در تطبیق آموزه­‌های اسلامی بر مصادیقی خاص نیز شده است. در این میان، استناد به واژگانی شکل­یافته در بستر این تحولات، زمینۀ مشروعیت­بخشی به یک نگاه را مطالبه کرده است. دعوی متزلزل اجماع اهل مدینه بر خلافت فردی خاص، نیازمند مبنایی شرعی بر حجیت بود که از مهم­ترین ادلۀ اثبات این انگاره، متن «لا تجتمع اُمتی علی الضلالة» دانسته شد. نقل معروف دیگر، یعنی «لا تجتمع اُمتی علی الخطأ» در هیچ­یک از مجامع و منابع کهن حدیثی سنی و شیعه مشاهده نمی­‌شود. هدف اصلی نگاشتۀ حاضر، که با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، بررسی سندی و تبیین چیستی دلالت این دسته از متون است. برآیند این واکاوی بیانگر ضعف سندی تمام نقل­‌های این خبر در منابع عامه و خاصه است. جبران ضعف سندی با راهکار تواتر معنوی، افزون بر دور­بودن، مخالف با کمیت روایات متضمن حجیت اجماع است. افزون بر کندوکاو در سند، به لحاظ دلالت به نقد متن­محور با دو ملاک ادلۀ عقلی و ادلۀ نقلی پرداخته شده است. احتمال خوانش‌­های سازگار با متن، تأویل آن را به تفسیری مخالف با عقل و نقل ناسازگار می­‌سازد. برآیند بررسی اشکال­‌های سندی و دلالی، اصلِ جایگاه معصوم در عدم اجماع بر گمراهی در صورت اتفاق تمامی امت را اثبات و نقطۀ ثقل شکل­نیافتن ضلالت را، حضور معصوم می­‌نمایاند.

بی­شک کتاب «عبقات الانوار»، اثر علامه شهیر میر حامدحسین لکهنوی، به عنوان ردیه­ای قویم بر بخش‌هایی زیادی از فصل امامت کتاب «تحفۀ اثنی عشریه»، یکی از آثار ارزشمند کلامی در حوزه امامت­پژوهی به شمار می­رود و حاوی مطالب ارزشمندی است که پیگیری نظام حاکم بر احتجاجات و استدلال‌های آن، راهگشای محققین در این حوزه خواهد بود. اتصاف به وصف تواتر، به دلیل حصول نتیجۀ قطعی و علم­آور آن، معیاری اساسی در سنجش اعتبار احادیث اعتقادی به شمار می‌آید. از­این­رو، بررسی روش‌ها و انگیزه‌های نفی صحت و تواتر این احادیث از سوی منکران، و به تبع آن، واکاوی روش‌های صاحب عبقات در دفع این اعتراض­ها و شبهات -در قالب پیگیری شرایط و موانع تحقق تواتر یک گزاره بر پایۀ آثار اعلام عامه- و نیز به­کار­گیری راهکارهایی جهت اثبات تواتر این روایات، در کتاب فخیم عبقات الانوار محور مباحث این تحقیق را به خود اختصاص داده است.