جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی نقّادانۀ روش مادلونگ در فهم گزارش های پیرامون جانشینی پیامبر(ص) می‌پردازد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که به رغم وجود نقاط قوّت در روش مادلونگ- مانند عنایت به نقش گرایش مذهبی راوی در نقل روایت از او، رد توهّم برخی از خاورشناسان در جعلی بودن روایات، رد پنداره های موهوم و ریشه یابی روایات مرتبط بر اساس قراین - برخی از آسیب ها مانند عدم ارجاع دقیق به منابع در برخی موارد، تکمیل نبودن گسترۀ منابع، عدم عنایت به مفردات و ترکیبات حدیث غدیر، اشتباه دربارۀ سبب صدور حدیث غدیرخم و ادّعاهای اشتباه بر اثر عدم دقّت در اسباب صدور گزارش - در روش وی قابل مشاهده است که موجب ارائۀ برخی آراء موهوم پیرامون جانشینی پیامبر(ص) شده است.

مسئلۀ جانشینی پیامبر اسلام(ص) از مهمترین مسائل در بین مسلمانان از صدر اسلام تاکنون بوده است. شیعه قائل به منصوص بودن نصب امام علی(ع) از سوی خدا و رسول(ص) است. یکی از دلائل متقن شیعه جهت اثبات امامت و خلافت امیرالمؤمنین(ع)، حدیث متواتر غدیر است، اما اهل سنت حدیث مزبور را در حد محبوبیّت و نصرت و مفاهیمی غیر از امامت تنزّل داده اند. علامه میرحامدحسین، که از عالمان شیعی است، مفاد حدیث غدیر را در کتاب «عبقات الانوار فی امامة الائمه الاطهار» تبیین کرده و دلائل متعددی برای اثبات دیدگاه شیعه اقامه کرده است. این پژوهش بر آن است تا با رویکرد توصیفی- تطبیقی- تحلیلی، دلائل علامه را بازشناسی کرده و شیوه استخراج این ادلّه را واکاوی کند. نتیجه آن که، علامه با رویکرد جامع نگری نسبت به قرائن و منابع فهم حدیث غدیر از جمله: آیات قرآن، روایات مرتبط با حدیث غدیر، گزارش‌های متعدد از حدیث غدیر، فهم صحابه و اقوال عالمان اهل سنت اقدام به استخراج قرائن متصل و منفصل برای فهم صحیح حدیث کرده است و بر پایۀ این قرائن اثبات می کند که حدیث غدیر بر امامت امیرالمؤمنین(ع) دلالت تام دارد.

در شماری از روایت ها گزارش شده است پدیده ای آسمانی، که در این روایت ها با واژگان «کوکب» و «نجم» از آن یاد و به «ستاره» زبانزد شده است، در خانۀ علی(ع) فروافتاده است. در این روایت ها آمده است که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرموده اند، هر که این ستاره در خانه اش فروافتد، جانشین ایشان خواهد بود. برخی با آوردن پاره ای از ایرادها، این روایت ها را برساخته خوانده اند. این جستار که به روش توصیفی- تحلیلی- انتقادی سامان یافته است، ایرادهای گفته شده را پاسخ داده و روشن کرده است که بر خلاف آنچه برخی دانشوران گفته اند، نمی‌توان این روایت ها را بر پایۀ این ایرادها ساختگی خواند؛ افزون بر اینکه پدیدۀ آسمانی یادشده را بر پایۀ دانش واژگان امروزین باید شهاب سنگ نامید، نه ستاره.

مسئلۀ ولایت تکوینی امامان(ع) همواره در میان صاحب نظران و اندیشمندان امامیه مورد مناقشه بوده است. بررسی چنین مسئله ای علاوه بر اینکه در شناخت مقام امام، حائز اهمیت است، در ترسیم و شناسایی خط فکری صحیح امامیه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مدرسۀ قم با تنوع روش و خطوط فکری، درحالی که در مبارزه با غلو شهرت دارد، این حوزه از مباحث امامتی را به صورت گسترده مطرح کرده است. این مقاله به بازشناسی باور سه تن از شخصیت های برجستۀ مدرسۀ قم، یعنی احمد برقی و شیخ کلینی و شیخ صدوق در موضوع ولایت تکوینی می‌پردازد و با کشف منظومۀ فکری مشایخ قم در مسئلۀ تصرفات تکوینی امامان، به این نتیجه می‌رسد که نه تنها اصل تصرفات تکوینی امامان مورد پذیرش مشایخ مدرسۀ قم بوده بلکه به صورت گسترده و با تنوع موضوعات به نقل روایات این مسئله پرداخته اند.