جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب "فلسفة الدين من منظور الفكر الإسلامي" به قلم " ابویعرب مرزوقی" فیلسوف و متفکر تونسی، فارغ التحصیل سوربن در رشته فلسفه، دکترای فلسفه یونان و فلسفه عربی می باشد کتاب به دو بخش تقسیم شده است ؛ بخش اول به سؤالات مربوط به فلسفه دین و دومی در مورد تفسیر و نظریه معرفت و فهم است نویسنده که متهم به پیروی از نظرات ابن خلدون و ابن تیمیه است؛ مدعی است تمدن اسلامی از توسعه ابزارهای جدیدی که در گذشته استفاده می شد ، متوقف شده و هنوز توسعه نیافته است .

گفتگوی این شمارۀ قبسات به موضوع فلسفه دین اختصاص دارد شرکت کنندان در این گفتگو عبارتند از از دانشوران: آقای دکتر فون اتیگن –کشیش و متخصص در رشته تئولوژی از آلمان که مدتی است جهت تدریس کلام در سطوح دانشگاهی در ایران حضور دارند- آقای دکتر غلامرضا اعوانی، حجة الاسلام و المسلمیین علی اکبر رشاد و آقای احد فرامرز قراملکی، در این نشست علمی، پیرامون امکان یا دشواریهای ارائه تعریف واحد از فلسفه دین، و تلفیقهای گوناگون از این دانش و تمایزات فلسفه دین و کلام جدید بحث شده است.

عصر حاضر پرسش های پرشماری فراروی دين پژوهان نهاده كه جمع قابل توجهی از آن ها حول محور فلسفه دين گرد آمده اند. نوشتار پيش روی، چيستی فلسفه دين را می كاود. نيل بدين مقصود بدون رجوع به خاستگاه و مفاهيم مشابه و متقارب ممكن نيست؛ بدين جهت، نگاه به واژه هايی چون الاهيات و كلام فلسفی و طبيعی، دين پژوهی، كلام قديم و جديد ضرورت دارد. در اين ميان واژه ای كه بيش از ديگران به فلسفه دين نزديك و با آن متداخل است و به ويژه در آثار نويسندگان داخلی مشاهده می شود، كلام، به ويژه با وصف جديد است؛ پس اين مقاله در جهت تبيين مفاهيم متقارب به فلسفه دين، توجه بيشتری به تعيين مرز آن با كلام جديد كرده است. كشف اين مرز در گرو پرده برداری از سيمای كلام جديد است. در اين زمينه پس از اشاره مختصر به چيستی كلام قديم، آرای طرح شده در تيين كلام جديد به دو دسته حاميان و نافيان تقسيم و ارزيابی شده است؛ سپس بر مبنای نظر برگزيده، وجوه تمايز فلسفه دين و كلام جديد آمده است. در نهايت، مسائل فلسفه دين و امكان طرح رويكرد اسلامی، محور سخن در اين نوشتار است.

پروفسور اچ.جی.هوبلینگ، در فصل اول کتابش، با نام "اصول فلسفه دین" به بررسی نسبت فلسفه و کلام و برداشتهای متفاوت از فلسفه دین پرداخته است. از آنجا که این بخش از کتاب او، می تواند در تبیین مفهوم فلسفه دین از منظر غربی آن مفید واقع شود، تر جمه آن را، با اندک تغییر و تصرف در اختیار علاقمندان قرار می دهیم. این کتاب که در سال 1987 چندی پس از مرگ هوبلینگ منتشر شد، بیست و پنجمین کتاب از مجموعۀ فلسفه دین است که به زبانهای مختلف، مخصوصا هلندی در هلند و بلژیک تحت عنوان Philosophia Religionis به چاپ رسیده است.

فلسفه دين در حال حاضر يكی از پربسامدترين رشته های دین پژوهی در مغرب زمين است. نوشتار حاضر، فلسفه دين را به مثابه موضوع مورد كاوش قرار داده، ابعاد مختلف آن، از جمله تاريخچه پيدايش، تعريف، موضوع، مسائل و ماهيت آن را به بحث می نشيند. با وجود قدمت تأملات فلسفی در حيطه دين، فلسفه دين به معنای خاصش با هگل آغاز می شود. تعريف فلسفه دين به سه جهت، يعنی مشكل بودن تعريف اجزای آن (فلسفه و دين)، تنوع مسائل آن و تنوع تلقی از رابطه فلسفه و دين امری دشوار است. با اين حال، آن را به دوگونه تعريف كرده اند: 1. دفاع فلسفی از دين؛ 2. پژوهش فلسفی درباره آموزه های دينی. در طی اين نوشته، روشن خواهد شد كه فلسفه دين، دانشی درجه اول و در زمره فلسفه های مضاف به امور است كه به تفلسف درباره مفاهيم، مدعيات و اعمال دينی می پردازد. اما اين تفلسف درباره دين، به معنای به كارگيری تفكر عقلانی به معنای سنتی آن درمورد دين نيست، بلكه مكاتب متكثر فلسفی مغرب زمين، آبشخورهای فلسفه دين هستند، و هر فيلسوفی با تعلق خاطر به مكتب فلسفی خاص به بررسی ابعاد دين می پردازد. مسائل مطرح در فلسفه دين همگی از يك دست نيستند، بلكه برخی مسائل ناظر به كليت دين می باشند، برخی موضوعات مشترك ميان اديان خداباور را بررسی می كنند، برخی ديگر نيز آموزه اختصاصی يك دين را به بحث می گذارند.