جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «الآثار العربیة» متن عربی تلخيصی است كه ابن رشد از كتاب ارسطو یعنی متئورولوگیا كرده است و در آن به مباحث طبیعی و جوی پرداخته شده است. آثار علوی، یا کائنات الجو، عنوانی است که فلاسفه اسلامی در مورد مباحث مربوط به پدیده‌ های جوّی به کار برده‌ اند. در نظر این دانشمندان، آثار علوی یکی از ۸ بخش اصلی دانش های طبیعی است که «باز نماینده و خبر دهنده بود از حادثه‌ هایی که در هوا پیدا شود چون رعد و برق و باران و برف و شگفتی هایی که بر زمین بود چون بیرون آمدن چشمه‌ ها و روان گشتن کاریزها و رودها از کوه ها و آن چیزها که در زمین تولد کند مانند جوهرهایی که آن را فلزات گویند و انواع کبریت (گوگرد) و زیبق (جیوه) و زاج و مانند این». زمینه اصلی این مباحث کتاب متئورولوگیای ارسطو است که توسط یحیی بن بطریق از مترجمان دوره مأمون عباسی، از سریانی به عربی ترجمه شده است. این کتاب از لحاظ ریشه‌ یابی عقاید مربوط به زمین‌ شناسی و هواشناسی و چگونگی تکوین نظریه‌ های مربوط به طبیعیات، در میان مسلمانان اهمیت بسزایی دارد و از سده ۳ق/۹م توجه اهل فن را به خود برانگیخته و اینان در توضیح و یا تکمیل آن کتاب ها نوشته‌ اند. ابن رشد با این استدلال که اگر اجرام سماوی دارای نفس بودند حرکت های یکنواخت و یک جهت نداشتند عالم نفوس فلکی یا ملکوت را از کیهان شناسی خویش حذف کرد و فضای صمیمیت و آشنایی مستقیم عقل و طبیعت را گستراند که نتیجه این پیوند را در تفسیر و برداشت ابن رشد از عقل فعال به خوبی و روشنی می توان دید. وی اگرچه عقل فعال را جوهر مفارق می داند لیکن آن را مغایر و مباین نفس انسانی (عقل انفعالی) نمی داند بلکه پیوسته به آن می داند به گونه ای که نفس انسانی از هم جوشی و هم سنخی با عقل فعال به شناخت و معارف عالیه دست می یازد. در این کتاب ابن رشد اشتباه های ابن سینا و ابونصر فارابی را در مورد آفرینش بیان می کند و سپس افاضه آن نیروی واحد را که پدیدآورنده همه پدیدگان می شود شرح می دهد.

فاقد چکیده

کتاب شریف نهج البلاغه یکی از کتب معتبر از سخنان گهربار امیرالمومنین علی ? است که درباره موضوعات مختلف اعتقادی، اخلاقی، علمی، اخبار غیبی و ... می باشد. اعتبار سخنان حضرت از آن جهت است که از ابتدا در آغوش پُر مهر پیامبر اکرم ? پرورش یافته و ارتباط نزدیک با منبع وحی و مکتب رسول الله داشته است و این اتصال به منشاء وحی باعث اوج این کلام شده است. پژوهش حاضر به بررسی مبانی قرآنی سخنان امیرالمومنین ? در یکی از خطب ایشان به نام خطبه اشباح می پردازد. خطبه اشباح خطبه ای است که در خصوص مسائل اعتقادی، خداشناسی، آفرینش آسمان و زمین و همچنین آفرینش فرشتگان بوده و حضرت با بیان مطالب فوق، چگونگی معرفت خدا را به شخصی که رویت خداوند را به صورت عینی از حضرت خواسته بود ترسیم فرموده، همجنین محدوده های خداشناسی را با مطرح نمودن شیوه خداشناسی ««راسخان در علم»» مشخص می نماید. از آنجا که ائمه ? وارثان قرآن و خازنان علم الهی هستند؛ و بدون شک بین سخنان ایشان و قرآن ارتباط وثیقی وجود دارد، این پژوهش در پی بیان این ارتباط است؛ لذا مبانی قرآنی خطبه اشباح را استخراج کرده و ارتباط بین آن دو را تبیین نموده است. قبل از آن، سند خطبه، نیز مباحثی درباره علم اهل بیت ?و نیز علم ویژه امیرالمومنین ? و دیگر نکته های مقدماتی مورد دقت قرار گرفته است.

شناخت زمین و وقایع آن به گونه‌ای گسترده است که این مقوله را تا حدّ معرّفی یک علم مستقل به نام زمین‌شناسی (Geology) ارتقا داده است و ذهن هر انسان را به این معطوف می‌دارد که چگونه در قرآن، معجزة پیامبر(ص)و نهج‌البلاغة حضرت علی(ع) در زمان‌های کهن این مطالب دقیق علمی شناخته و بیان شده است. این بدان معنی است که قرآن مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمی در زمان نزول، به بیان مطالب علمی پرداخته است. در این مقاله با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی(ع)به بررسی علوم موجود در این متون در مورد پیدایش، شکل، حرکت، موجودات و پایان کرة زمین و... و نهایتاً مقایسة آنها با علم روز زمین‌شناسی پرداخته شده است.

ماده‌ی مادری از مهم‌ترین فاکتورهای خاکسازی در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌گردد. هدف از این مطالعه، بررسی تأثير مواد مادري متفاوت بـر روي خصوصيات مرفـولوژیکی، فيزيكي، شیمیـایی، کانی‌شناسی و رده‌بندی خاك‌ها و همچنین تأثير نوع ماده‌ي مادری بر روی مقدار و توزیع برخي از عناصر سنگین در پروفيل خاک‌هاي منطقه زاگرس در ايران مركزي است. بدین منظور، هفت نوع ماده مادری شامل گرانيت، بازالت، سنگ‌آهك، شيل، ميكـاشيست، گنيس و آمفيبـوليت انتخاب گردید و در هر نوع ماده‌ي مادري، سه موقعيت مختلف براي حفر و تشريح پروفيل در نظر گرفته شد و از افق‌هاي تمامي پروفيل‌ها و سنگ بستر آنها نمونه-برداري صورت گرفت. سپس، ویژگی‌های فیزیکی، شیمیایی و کانی‌شناسی بر روی پروفیل‌های شاهد هر يك از مواد مادري مورد مطالعه قرار گرفت. غلظت کل آهن، مس، روي، سرب و نیکل در افق‌های تمامی پروفیل‌ها تعيين و با حدود استاندارد مقايسه شد. نتايج نشان داد خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك، كاني‌شناسي، رده‌بندي خاك‌ها و ميزان عناصر سنگين، به‌ ميزان قابل ملاحظه‌اي توسط مواد مادري، تحت تاثير قرار گرفته است. اغلب خاك‌ها تنها داراي دو افق A و C بودند و در رده انتي‌سول طبقه‌بندي گرديدند و تنها خاك‌هاي موجود بر روي شيل و گنيس، به دليل وجود افق B، در رده اينسپتي‌سول رده‌بندي شدند رده‌بندي خاك بيانگر اين است كه اكثر پروفيل‌ها در رده انتي‌سول و برخي از آنها در رده اينسپتي‌سول قرار مي‌گيرند. تفاوت در رده‌بندي خاك‌ها از سطح تحت‌گـروه يا فاميل به‌خوبي مشهـود است كه اهميت رده‌بندي خاك در سطوح پايين را براي اهداف مديريتي نشان مي‌دهد. نتايج كاني‌‌شناسي بخش رس نشان داد در همه خاك‌ها و سنگ‌هاي بستر آنها كاني‌هاي كلريت، كائولينايت، كوارتز و ميكا (به جز افق سطحي خاك تشكيل شده بر روي سنگ بازالت و نمونه سنگ شيل) وجود دارد و منشأ آنها در خاك‌ها توارثي است. منشأ اسمكتايت در خاك‌‌هاي حاصل از گرانيت و بازالت، پدوژنيكي و در خاك حاصل از سنگ آهك، توارثي تشخيص داده شد در حالي كه در خاك به وجود آمده از سنگ گنيس، دو منشاء توارثي و پدوژنيكي به‌نظر مي‌رسد. وجود ورمي‌كولايت در خاك به وجود آمده از آمفيبوليت ناشي از به ارث رسيدن از ماده مادري و در خاك‌هاي تشكيل شده بر روي ميكاشيست و شيل به‌دليل تشكيل در محيط خاك مي‌باشد. صرف‌نظر از نوع مواد مادري، ميانگين مقدار عناصر سنگين در خاك‌ها به صورت آهن>روي<مس<نيكل>سرب بود و ميزان مس، در خاک‌های آمفیبولیت، بازالت و میکاشیست، بالاتر از حد استاندارد به‌دست آمد. میزان كل عناصر سنگین در خاک‌های مورد مطالعه به‌صورت آمفیبولیت>بازالت> میکاشیست>گرانیت>سنگ‌آهک>گنیس>شیل بود. مقادير آهن در خاك، بيشترين ارتباط را با مقادير موجود در سنگ و ماده مادري نشان داد. براي تعيين منشأ عناصر سنگين، محاسبه فاكتور غني‌سازي (EF) و مطالعات ايزوتوپي پيشنهاد مي‌شود. در مناطقي كه غلظت مس بالاتر از حد استاندارد است، مطالعه وضعيت اين عنصر در آب و بافت‌هاي گياهي و ارتباط آن با بيماري‌هاي دام و انسان، توصيه مي‌گردد.

شناخت زمین و وقایع آن به گونه ای گسترده است که این مقوله را تا حدّ معرّفی یک علم مستقل به نام زمین شناسی (Geology) ارتقا داده است و ذهن هر انسان را به این معطوف می دارد که چگونه در قرآن، معجزة پیامبر(ص)و نهج البلاغة حضرت علی(ع) در زمان های کهن این مطالب دقیق علمی شناخته و بیان شده است. این بدان معنی است که قرآن مطابق سطح دانش و درک موضوعات علمی در زمان نزول، به بیان مطالب علمی پرداخته است. در این مقاله با بهره گیری از آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی(ع)به بررسی علوم موجود در این متون در مورد پیدایش، شکل، حرکت، موجودات و پایان کرة زمین و... و نهایتاً مقایسة آنها با علم روز زمین شناسی پرداخته شده است.

منطقه مورد مطالعه در شمال استان آذربايجان غربی، در شمال شهر ماکو و در جنوب روستای آداغان، در شمال روستای علی آباد واقع شده است. فاصله شهرستان ماکو با تبریز 250 کیلومتر و با شهرستان ارومیه 275 کیلومتر می باشد. نهشته های پرمین در ایران به خصوص در البرز – آذربايجان برونزدهاي گسترده‎اي دارند. در اين زون، سه واحد سنگ‎چينه‎اي به نام‎هاي سازند دورود (در زير)، روته (در وسط) و نسن (در بالا) معرف توالي‎هاي پرمين ‎هستند. اين سازندها هر يك به تنهايي يك چرخه رسوبي كامل ‎هستند كه ميان دو سطح فرسايشي جاي دارند. در بين سه سازند ياد شده، به ويژه در البرز باختري و آذربايجان، چرخة دوم پرمين (سازند روته به سن مرغابین) بيشترين رخنمون را دارد و چنين استنباط مي‎شود كه در زمان رسوبگذاري سازند روته، درياي پرمين بيشترين گسترش را داشته است. سازند روته در سراسر نواحى دره روته حدود 230 متر ضخامت دارد، ولى در دره کرج اين ضخامت به حدود 300 متر مى‌رسد. در برخى نواحى بويژه در مناطقى که قسمتهاى بالائى سازند روته فرسايش يافته و يا بوسيله نهشته‌هاى سازند شمشک بصورت همشيب و با نبود چينه‌اى پوشيده مى‌شود، اندازه‌گيرى ضخامت واقعى آن امکان‌پذير نمى‌باشد. در نواحى شمالى آذربايجان بويژه، در نواحى ماکو و مراغه اين ضخامت از 700 متر نيز تجاوز مى‌کند.نهشته های پرمین در منطقه ماکو شامل سنگ آهک های خاکستری تیره با ضخامت حدود 926 متر می باشد که بر اساس مطالعات لیتوستراتیگرافی می توان به سه واحد: سنگ آهک های بلروفون دار ، سنگ آهک های چرت دار و سنگ آهک های توده ای کریستالیزه و دولومیتی تقسیم کرد. مرز زیرین نهشته های پرمین به صورت هم شیب با سازند ایلانقره و مرز بالایی آن به صورت ناپیوستگی زاویه دار با سازند قم می باشدبر اساس مطالعات میکروفاسیس و محیط رسوبی، 9 میکروفاسیس مربوط به زیر محیط های پهنه جذر و مدی، لاگون، سدی، دریای محصور و باز (رمپ درونی )، رمپ میانی و رمپ بیرونی شناسایی شده که وابسته به یک محیط رمپ هموکلینال می باشند.مطالعات بیوستراتیگرافی منجر به شناسایی 4 بیوزون شده است که سن Murghabian-Djulfian را برای نهشته های پرمین در برش مورد مطالعه نشان می دهند.مطالعات حساسیت مغناطیسی و تطابق نتایج حاصل از این مطالعات با مطالعات حاصل از میکروفاسیس و محیط رسوبی و بیوستراتیگرافی نشان می دهد که نرخ کربنات زایی عامل بسیار موثر در حساسیت مغناطیسی است. همچنین تعیین مرز Midian-Djulfian (انتهای Guadalupian) که با انقراض دسته جمعی برخی از خانواده های فوزولیناتا همراه است با استفاده از حساسیت مغناطیسی امکان پذیر است.

از آنجایی که آبخوان‌های آهکی معمولاً دارای کیفیت آب بالاتری نسبت به آبخوان‌های آبرفتی می‌باشند، قوانینی در وزارت نیرو وضع شده، که به موجب آن آبخوان‌های کارستی نباید مورد استفاده بخش کشاورزی واقع شوند و فقط برای آب شرب مورد استفاده قرار گیرند. در اين تحقيق هدف بررسي وجود ارتباط هیدرولیکی بین آبخوان‌های آبرفتی و آبخوان‌های آهکی موجود در زیرین آنها در دشت‌های اسلام آباد غرب و ذهاب در استان کرمانشاه می‌باشد. به منظور بررسی خصوصیات هیدرودینامیکی آبخوان‌های دشت ذهاب شش سری داده‌ی آزمایش پمپاژ با دبی ثابت و 16 سری داده‌ی افت پلّه‌ای با استفاده از نرم افزار تخصصی aquifer win32 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. همچنین 13 سری داده‌ افت پلّه‌ای با استفاده از این نرم‌افزار برای بررسی خصوصیات هیدرودینامیکی آبخوان‌های دشت اسلام آباد غرب ارزیابی شده است. قابل ذکر است که در این دشت‌ها هر دو نوع آبخوان آبرفتی و آبخوان آبرفتی-آهکی وجود دارد. نتایج به دست آمده نشان می‌دهدکه در هر دو منطقه قابلیت انتقال، دبی ویژه و شاخص ناهمگنی برای آبخوان‌های آبرفتی–آهکی بیشتر از آبخوان‌های آبرفتی می‌باشد، در حالی که آبخوان‌های آبرفتی از مقدار افت ویژه بالاتری نسبت به آبخوان آبرفتی–آهکی برخوردار می‌باشند. در تیر ماه 1389 از چاه‌های موجود در دشت‌های ذهاب واسلام آباد غرب به ترتیب 13 و 11 نمونه جهت بررسی خصوصیات هیدروژئوشیمیایی برداشت شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌های دریافتی نشان می‌دهدکه در دشت ذهاب هدایت الکتریکی در جهت جریان آب زیرزمینی (از غرب به شرق) از 500 به 900 میکروموس بر سانتیمتر و در دشت اسلام آباد غرب نیز در جهت جریان (از شمال‌غرب به جنوب‌شرق) از 450 تا 800 میکروموس بر سانتیمتر افزایش می‌یابد. همچنین این نتایج نشان می‌دهد که در دشت اسلام آباد غرب ورود آب از سازند گچساران که در قسمت مرکزی دشت رخنمون دارد، باعث تخریب کیفیت آب زیرزمینی این دشت گردیده است. همچنین بررسی نقشه پتانسیل، نمودارهای ترکیبی و کیفی آب زیرزمینی دشت‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد که بین آبخوان‌های آبرفتی و آبخوان‌های آهکی ارتباط هیدروژئولوژیکی وجود دارد به گونه‌ای که آبخوان‌های آبرفتی از آبخوان‌های آهکی مجاور یا زیرین تغذیه می‌شوند.

منطقه چاهگاه با وسعت 1637 کیلومتر مربع در مرکز استان بوشهر واقع شده است. آن در مختصات جغرافیایی 51 درجه و 29 دقیقه تا 52 درجه و 9 دقیقه طول شرقی و 28 درجه و 6 دقیقه تا 28 درجه و 42 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. منطقه جزء زون ساختاری زاگرس چین خورده و بخشی از حوضه آبریز رودخانه مند می‌باشد. این محدوده از جنوب شرق به محدوده های باغان و ریز، از شمال به محدوده برازجان اهرم و از غرب به خورموج، از شرق به محدوده های دژگاه- کورده و دارالمیزان و از شمال شرق به دشت پلنگ منتهی می‌گردد. رودخانه مند به عنوان رودخانه اصلی منطقه از سمت جنوب شرق وارد منطقه شده و با راستای شمال غربی حرکت نموده و از غرب منطقه خارج می‌شود، منطقه دارای سه دشت لاور– سنا، شنبه– درویشی(چاهگاه) و کردلان می‌باشد. کیفیت آب زیرزمینی دشت کردلان مناسب ترین وضعیت را در محدوده مطالعاتی دارد. منطقه چاهگاه دارای 6 تاقدیس اصلی(خورموج، کاکی، نمک، شیرکوه، خرتنگ و سیاه)، 2 تاقدیس که بخش کوچکی از آن در منطقه واقع شده(پازنان و ماده کوه)، 2 گنبد نمکی، گسل تراستی اسلام آباد و گسل خرتنگ و گسلهای عرضی(همچون گسل عمل نموده در شنبه و کاردانه) می‌باشد. در اثر گسل رورانده(گسل تراستی اسلام آباد)(با راستای شمال غرب- جنوب شرق) ردیف های رسوبی سازند گچساران بر روی سازند میشان قرار گرفته و باعث شوری زیاد آب آن منطقه و چاه بهره برداری W18 شده است. گنبدهای نمکی موجود در منطقه باعث شوری آب زیرزمینی و سطحی شده‌اند. جهت و شیب هیدرولیکی آب زیرزمینی عمدتا از شرق و شمال شرق به سمت غرب منطقه می باشد. نوع اقلیم منطقه از نظر اقلیم نمای دومارتن اقلیم خشـک و متوسط بارندگی سالانه234/2 میلیمتر در طول دوره آماری می‌باشد. به منظور بررسی کیفیت آب زیرزمینی از 18 حلقه چاه و یک چشمه موجود در منطقه و برای ارزیابی تأثیر رودخانه مند و آبخوان منطقه چاه‌گاه بر همدیگر نیز، در آبان و اسفند‌ماه 1390 از رودخانه مذکور، نمونه برداری به عمل آمد.تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه‌های آب زیرزمینی منطقه سولفاته بوده که متأثر از انحلال ژیپس است و آب نمونه برداری شده در چاه شماره 18 کلروره سدیک می‌باشد. تیپ و رخساره هیدروشیمیایی غالب در نمونه‌های آب سطحی آبان و اسفند ماه، کلروره سدیک است و به لحاظ ژئوشیمیایی این رخساره در ارتباط با انحلال کانی‌های تبخیری هالیت می‌باشد. در جنوب شرق دشت آب زیرزمینی توسط رود مند زهکشی می-شود. میزان TDS وECآب زیرزمینی دوره مرطوب نسبت به دوره خشک کمتر است. آب زیرزمینی و سطحی منطقه چاه‌گاه عمدتاً برای شرب از کیفیت مناسبی برخوردار نمی باشد. آب رودخانه مند و همچنین آب‌ زیرزمینی منطقه، برای کشاورزی نامناسب بوده و تنها چشمه SP1 از کیفیت آب متوسطی جهت آبیاری برخوردار می‌باشد و همه نمونه‌های آب زیرزمینی و سطحی به لحاظ صنعتی دارای آبی پوسته گذارند. بر اساس سیر تکامل ژئوشیمیایی آب‌های زیرزمینی منطقه بدون گذر از سکانس بیکربناته وارد سکانس سولفاته (دومین سکانس تکاملی آنیونی چیبوتارو) می‌شوند و سکانس سولفاته در بخش‌های وسیعی از منطقه مشاهده می‌گردد. نـمونه‌های آب زیرزمینی و سطحی در هر دو دوره نسبت به کلسـیت و دولومیت فوق اشباع و نسبت به هالیـت و ژیپس تحـت اشـباع می‌باشند.W10تنها نمونه‌ای است که تبادل یونی در آن مشاهده می‌گردد و سایر نمونه‌ها از تبادل یونی معکوس برخوردارند.

هدف اساسی از این مطالعه، مکان یابی محل مناسب برای حفر چاه به منظور تأمین آب شرب شهر کرند در شمال غرب اسلام آباد، در استان کرمانشاه می باشد. منطقه مورد مطالعه یک منطقه کارستی است که در اطراف شهر کرندغرب در بین طولهای جغرافیایی 46 درجه و 6 دقیقهتا46 درجه و22 دقیقه شرقیو عرض جغرافیایی 34 درجه و 9 دقیقه تا 34 درجه و 29 دقیقه شمالی واقع شده است. در این تحقیق،از اطلاعات زمین شناسی، هیدروژئولوژی و ژئومورفولوژی برای تعیین محل مناسب حفر چاه استفاده شده است. ابتدا تمامی عوامل موثر بر حضور و یا جریان آب‎زیرزمینی درمنطقه شناسایی شده و به لایه های اطلاعاتی تبدیل شده اند. این پارامترها شامل لیتولوژی، شیب لایه ها، عمق دره های کارستی، تراکم شکستگی ها و فاصله از شکستگی ها می باشد. در تهیه این لایه-ها از نرم افزار های دورسنجیRSو سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS استفاده شده‎ است. بعد از آماده سازی لایه های اطلاعاتی جهت تصمیم گیری همه جانبه،به هر لایه یک ارزش متناسب با اثر آن بر جریان آب‎زیرزمینی در محل مطالعه اعطا شده است. با استفاده از نرم افزار GISهمپوشانی لایه ها انجام شده و در نهایت مناطق با ارزش بالای 70 درصد جهت بررسیمرحله بعدی انتخاب شده است. در مرحله نهایی با توجه به موقعیت مکان های انتخاب شده در مرحله اول نسبت به مرز-های هیدروژئولوژیکی، پایین دست یال تاقدیس و سطح محوری ناودیس ها و فاصله از شهر کرند-غرب، برخی از مناطق پیشنهاد شده در مرحله اول حذف شده اند.در نهایت، مناطق باقیمانده با توجه به برخی محدودیت ها از قبیل قرارگیری در حوضه آبگیر چشمه های منطقه، مجدداً مورد بازنگریقرارگرفته و محل های مناسب از بین آنها برای حفر چاه به منظور تأمین آب شرب شهر کرندغرب معرفی شده اند.