جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «القطع» اثر آیت الله حیدری است. شکی نیست که یکی از مهمترین مسائلی که در علم اصول فقه مطرح شده، مسألۀ قطع؛ حجیّت، احکام و اقسام آن می باشد. حجیت قطع، عبارت است از درستی استناد به قطع در استنباط احکام شرعی، که لازمه آن، منجّزیت تکلیف ـ در صورت مطابقت آن با واقع ـ و معذّریت ـ در صورت عدم مطابقت آن با واقع ـ می باشد. اثر حاضر در علم اصول فقه پیرامون مسألۀ حجیّت قطع و احکام تألیف شده است. مسائلی که در اثر حاضر مطرح شدند عبارتند از: ۱. جایگاه مباحث قطع در علم اصول ۲. آیا حجیّت قطع، مسألۀ اصولی است یا خیر؟! ۳. آیا قطع حجت است؟ ۴. مباحث تجری ۵. اقسام قطع ۶. حجیّت دلیل عقلی ۷. علم اجمالی؛ احکام و حدود آن

بخشی از آیات قرآن به بیان احکام شرعی دین مبین اسلام می پردازد. از این رو قرآن کریم اولین و مهم ترین منبع استناد و استخراج احکام فقهی میان فقهای فریقین است. به نظر مشهور اندیشمندان علوم قرآنی تعداد این آیات، که به آیات الاحکام شهرت دارد، 500 آیه است. این تحقیق بر آن است تا به بررسی آیاتی بپردازد که امامان معصوم (ع) از آن آیات، استنباط فقهی داشته اند اما جزء آیات الاحکام مشهور شمرده نشده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که با توجه به وسعت دلالت آیات قرآن و نیز استشهادهای امامان معصوم (ع) به آیاتی که در ظاهر و دلالت اولیه خود ارتباطی به احکام و مسائل فقهی ندارند، می توان دایره آیات الاحکام را وسیع تر از آنچه تاکنون پذیرفته شده، دانست. همچنین این گونه استنادهای امامان معصوم (ع) و برداشت های ظریف فقهی آنان از برخی آیات قرآن، حاکی از بینش الهی ویژه آنان در پرتو امامت است.

«فقه گویا یا فقه سنتی، فقه پویا و فقه بشری؟!» نام یکی از کتاب های تالیفی محمد صادقی تهرانی از مجتهدین شیعه است. وی فقه گویا را یک سبک فقهی در برابر فقه سنتی و فقه پویا دانسته که عامه علمای معاصر شیعی بر مبنای آنها فتوی می‌ دهند، در این شیوه، صدور احکام بر پایه محوریت استنباط قرآن و سنت قطعیه که از عرضه احادیث بر قرآن بدست می‌ آید بنیان نهاده شده‌ است. فقهِ قرآن و تَفَقُّهْ در آن، تمامی معارفش را شامل است، و زیر بنای فقهِ احکام شرعیش، فقهِ اکبر یعنی اصول معارف قرآنی است. فقهِ قرآن در تمامی ابعادش «فقه گویا» است، که در بالاترین قله‌ روشن بیانی و روشنگری است، که با بیانی رسا «حجت بالغه» و رسای ربانی را برای مکلفان بیان داشته، و خود این روشن بیانی در بالاترین حد اعجاز و روشن گویی است که به اصطلاح «فصاحت و بلاغتش» که «عربی» به معنی روشن و آشکار است، و زبان عربی هم از این‌ رو عربی است که آشکارترین زبان‌ ها است. فقه، در جمع اکبر و اصغرش - بیست بار با واژه‌ های گوناگون در قرآن آمده و به معنی فهمیدن مجهولی است با چیدن مقدماتی معلوم به گونه ای شایسته، و «تفقّه» همان «فقه» است با زحمتی بیشتر که شرعِ انور الهی آن را بر عهده تمامی مکلّفان نهاده که در اقیانوس مواج زندگی برحسب امکان و استعدادشان، بایستی همیشه مجهولات خود را -در حد امکان- برطرف سازند.

این کتاب در دو بخش تنظیم شده است: جزء اول در مباحث الفاظ, مشتمل بر چهار بحث اولیه است و جزء دوم کتاب در ادله عقلی و اجتهادی و اصول عملیه, مشتمل بر سه باب است و در ضمن آن مباحث علم اجمالی نیز مطرح می‌شود و این جزء خاتمه‌ ای دارد در تعادل و تراجیح و در اجتهاد و تقلید.

«بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر» تأليف روح‌ الله خمينى (ره)، رساله‌ اى است پيرامون قاعده نفى ضرر كه به زبان عربى و در سال 1368 ق، نوشته شده است. پيرامون اهميت اين اثر، بايد به اين نكته اشاره نمود كه «قاعده لا ضرر» در زمره آن دسته از قواعد فقهيه است كه مورد عنايت ويژه فقيهان بوده و هماره درباره آن، افزون بر كتاب‌ هاى ويژه قواعد فقهيه و منابع اصولى، رساله‌ هاى مستقلى نگاشته شده است كه اثر حاضر، از جمله آنها بوده و دقت، ژرفايى و نوآورى امام (ره) در اين رساله ارزشمند، چهره ممتازى به آن بخشيده است. در مقدمه محقق، ضمن اشاره به گوشه‌ هايى از زندگانى امام خمينى (ره) و توضيح «قاعده لا ضرر» اقدامات تحقيقى صورت‌ گرفته در كتاب را تشريح كرده است. امام (ره) در فصل اول، قاطعانه به صدور اين جمله از معصوم (ع) در ضمن روايات حكم مى‌ كند، اما صدور آن را بطور مستقل از معصوم (ع) مورد ترديد و اشكال قرار مى‌ دهد و بر مرحوم نائينى كه مدعى است اين جمله افزون بر اين كه در ضمن روايات وارد شده، مستقلا نيز از معصوم (ع) صادر شده است، خرده مى‌ گيرد. امام (ره) فصل دوم را به بيان و بررسى اشكالاتى كه ورود اين جمله در ذيل روايات «شفعه و منع فضول الماء» به دنبال مى‌ آورد، پرداخته است. در فصل سوم، امام (ره) وارد نشدن «لا ضرر» را در ذيل اين دو قضيه با دليلى ابتكارى مى‌ پذيرد و در فصل چهارم، به تفسير و توضيح كلمه «في الإسلام» و كلمه «على مؤمن» پرداخته و احاديث معتبر را خالى از كلمه «في الإسلام» مى‌ داند. در پايان اين فصل نيز مطالبى درباره كلمه «على مؤمن» از مرحوم نائينى نقل و نقد شده است. امام (ره) در فصل ششم، به اساسى‌ ترين بحث «قاعده لا ضرر»؛ يعنى بررسى معناى كل جمله «لا ضرر و لا ضرار» مى‌ پردازد و سه نظريه اصلى را در اين‌ باره به‌ دقت و با تفصيل مورد پژوهش قرار مى‌ دهد. وى در فصل نهم، نظريه خود را درباره روايت مطرح كرده و براى توضيح آن، مقدمه‌ اى بيان مى‌ كند و آن اينكه پيامبر (ص) داراى سه مقام و منصب است.