جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، به بیان فرقه های میان ماتریدیه و اشاعره می پردازد. به بیانی دیگر، کتاب مذکور در جهت پاسخ به شخصی در مورد حقایقی از اختلاف میان دو مذهب بزرگ اهل سنت نگاشته شده است. در ابتدا مقدمه محقق، سپس مقدمه‌اى از مؤلف ذكر شده و در ادامه فصل اول كه در مسائل مورد اختلاف لفظي در هفت مسأله كه هر مسأله با تيتري جدا و مجزا بيان شده است. سپس فصل دوّم كه درباره مسائل مورد اختلاف معنوي است كه باز در هفت مسأله با تيتر و عناوين مجزا بيان شده است و در پایان تتمه‌اى از مباحث و خاتمه‌اى در مسأله اسم و مسمّي را ذكر كرده است. او كتاب خويش را در يك مقدمه، دو فصل و يك خاتمه تألیف نموده است. مقدمه كتاب، با حمد و ثناي الهي آغاز گرديده و سپس علت تألیف كتاب بيان شده و بعد از سخني طولاني پيرامون اصول عقائد اهل سنت كه در دو شخصيت بارز آنها ابوالحسن اشعري و ابومنصور ماتريدي بروز نموده و علماي ديگری كه از اين دو تبعيت و پیروی كرده‌اند، ادامه يافته است. همچنين به برخی كتاب‌های مرجع و منبع در شناخت عقائد اين دو مذهب اشاره شده است. ابوعذبه به طبیعی بودن وجود اختلاف ميان دو مذهب در برخی مسائل اشاره نموده و آن را به دو دسته لفظي و معنوي تقسيم نموده و آن را در دو فصل از كتاب به توضيح پرداخته است. فصل اول پيرامون: مسائل مورد اختلاف به صورت لفظي است و آن را در هفت مورد عرضه نموده و و ادله خويش را نيز در اثبات ادعای خويش بيان داشته است و در عين حال از خطاهایي كه در تفكر اشعري و ماتريدي كه توسط برخی افراد تندرو و اهل تشكيك در اين دو مذهب به وجود آمده و قصد مشوّه ساختن مذهب را داشته‌اند، دفاع كرده و تحليل خود را نيز از مضمون اختلافاتي كه با آراء معتزله وجود داشته بيان و سعي نموده تا ميان اجزاء تفكر اسلامی و آراء معتزله ارتباط برقرار سازد. و اما در فصل دوم: پيرامون مسائل مورد اختلافي معنوي است كه در اين بخش نيز به همان منهج و روشي كه در فصل اول آمده به هفت مورد اختلاف اشاره شده است. مؤلف در خلال توضيح آخرين مسأله بدون هر گونه تناسب و يا نيازي كه توجيهي برای اين اقدام وي به حساب آيد به شرح حال فخرالدين رازي پرداخته است كه محقق كتاب در مقدمه اشاره نموده است كه وي به دليل وجود نداشتن هر گونه تناسبي با موضوع از كتاب حاضر حذف نموده و در مكان حذف به آن اشاره شده است. تنها توجيهي كه برای اين اقدام مؤلف وجود دارد اين است كه فخر رازي از شخصيت‌های بارز اشعري مذهب بوده است. اين كتاب با تحقيق علي فريد دحروج كه به استخراج آيات و روايات و شرح حال اعلام و شخصيت‌های نام برده در كتاب و اماكن، كتاب‌ها، الفاظ، اصطلاحات و برخی مطالب مهم و با باب‌بندی و فصل بندی كه مورد اعتماد مؤلف بوده است به چاپ رسيده است. نسخه حاضر به كوشش دار سبيل الرشاد شهر بيروت لبنان، در سال 1996م. مطابق با 1416ق. در يك جلد و قطع رقعي و در 204 صفحه با تحقيق و پاورقیهای ارزشمندي از دكتر علي فريد دحروج كه علاوه بر آدرس برخی آيات و روايات و منابع مطالبی از متن كه نياز به توضيح خاصی داشته است را بيان نموده است. كتاب مزبور برای اولین بار در چاپخانه معارف نظاميه در حيدر آباد هندوستان در ماه رجب سال 1322ق. به چاپ رسيده است. در پایان مجموعه‌اى از فهرست كتاب كه شامل فهرست آيات، احاديث و روايات، اعلام و شخصيت‌ها، اسامي كتاب‌ها، اماكن، منابع و مصادرو موضوعات و محتويات كتاب ذكر شده است.

در کتاب فرقه‌های مختلف اهل سنت ـ اعم از فرقه‌های پیشین و حال حاضر ـ به زبان عربی معرفی شده است که از آن جمله‌اند: بصریه، احناف، اوزاعیه، مالکیه، شافعیه، حنابله، اشاعره، ماتریدیه، ظاهریه، نجاری، مسلم، وهابیه، اهل حدیث، کوثریه، قطبیون، طالبان، و نظایر آن.

آنچه ما «استدلال معرفتی» و «استدلال تعاکس» خوانده‌ایم دو استدلال از سه استدلالی‌ست که خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف‌ ـ متکلم امامی، در کتاب مهم و تأثیرگذار تجرید الاعتقاد، بر حُسن و قبح عقلی اقامه کرده است. نتیجۀ مورد نظر خواجه و مقدمات هر دو استدلال‌ مبهم است و می‌توان تفسیرهای متعددی از آن‌ها ارائه داد. در این مقاله با تفکیک جهات معرفت‌شناختی و هستی‌شناختیِ هریک از استدلال‌ها، روایت‌های محتمل هر استدلال بیان شده و پس از صورت‌بندیِ منطقیِ هر استدلال، مورد ارزیابی قرار گرفته است. به زعم نویسندگان، نتیجۀ بهترین تقریر از استدلال نخست، حُسن و قبحِ عقلیِ معرفت‌شناختی است و نتیجة بهترین تقریر از استدلال دوم، حُسن و قبحِ عقلیِ هستی‌شناختی؛ و البته هیچ‌یک از این دو استدلال نمی‌تواند نظریۀ عدلیه را اثبات یا دیدگاه مخالفان‌شان را ابطال کند.

این اثر در موضوع کلام براى بيان عقائد مؤلّف در مسائل توحيد نگاشته شده است. قصد مولف تطبيق حكمت بر شريعت است. این کتاب در سه باب: ذات الهى، صفات الهى و افعال الهى، تأليف شده است.