جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آنچه این رساله در پی آن است، اثبات یکی از صفات مهم خداوند "قدرت مطلقه " و زدودن شبهات ازآن می باشد. در این راستا برای اثبات قدرت الهی، از دیدگاه دو تن از فلاسفه ی اسلامی "ابن سین ا" و"ملاصدرا" استفاده کرده ایم، که هر کدام پس از مباحثی پیرامون صفات خداوند و بیان رابطه ی آنها با ذاتالهی، این صفت را در ذات واجب الوجود به اثبات رسانده اند. اما در جهت دفع شبهات از این صفت مهمالهی، از دیدگاه سه تن از فلاسفه ی غرب "آگوستین" ، "آکویناس" و "سویین برن" بهره جسته ایم. که اینفلاسفه هر کدام به طریقی شبهات را از ذات الهی دور کرده و هیچ گاه قائل به انتساب محالات به خداوندنبوده اند. آنچه پس از طی این مراحل عاید می شود این است که محالات از ذات مقدس الهی به دور، و درحوزه ی مقدورات او واقع نمی شوند. زیرا محالات اموری ممتنع الوجود و مستلزم تناقضند، به نحوی که ابایاز وجود یافتن دارند. لذا منسوب دانستن آنها به ذات الهی کاری عبث است . بنابراین محالات خارج ازمقدورات قادر متعال بوده و تنها امور ممکن و جایزالذات در زمره ی متعلقات قدرت الهی قرار دارند، و امرمحدود کننده ی قدرت قادر مطلق نخواهد شد، بلکه عدم انجام محالات توسط خداوند، دلیلی بر اطلاققدرت او به حساب خواهد آمد.

اراده به عنوان یکی از صفات خداوند در متون کلامی و فلسفی مورد توجه و عنایت متکلمین و فلاسفه قرار گرفته است. فلاسفه یهودی نیز این مسئله را مورد واکاوی قرار داده و از جنبه های مختلف بررسی نموده اند. یکی از مطرح ترین نظریات درمورد اراده الهی، نظریه سلیمان بن جبیرول، فیلسوف اندلسی است. به نظر می رسد ابن جبیرول در بیان نظریه خود تحت تاثیر، فلوطین، انباذقلس، نظریه لوگوس مسیحیت و فلاسفه مسلمان بوده است، گرچه در برخی از موارد با فلاسفه ذکر شده اختلافاتی نیز دارد . وی اراده را عاملی برای حرکت دانستهو آن را واسطه ای بین ماده و صورت کلی توصیف می نماید که هر یک از آن ها به صورت مرتبط به هم وجود دارند. اراده الهی به عنوان یک عامل پیوند میان علل برتر و معلول های پست تر در زنجیره حیات به صورت یک رابطه عمودی است کهدر همه فرایندهای تجلی نفوذ دارد. بر طبق نظریه ابن جبیرول اراده الهی نقش مهمی در تمامی مراحل آفرینش ایفا کردهو واسطه ای میان خدا و همه موجودات است .بر این اساسوی تمام افعال در جهان را ناشی از اراده الهی می داند در واقع اراده قدرتی از سوی خداست که در همه چیز نفوذ کرده و وارد می شودو باعث تحرک و جنبش تمام موجودات می گردد.

دنیا زمانی در جاهلیت اولی به سر می‌برد و امروز در جاهلیت اخری. امروزه با وجود پیشرفتهای علمی و تکنولوژیک غرب هرچند نگاه آنها به ظاهر به زن عوض شده اما به واقع همان نگاه تحقیرآمیز و دست چندمی بودن را به زنان دارند. اینکه امروز به اسم آزادی و به پا داشتن حقوق زن او را برهنه و نیمه عریان وارد اجتماع می‌کنند و به او آزادی جنسی و مقید نبودن به چارچوب خانواده و زندگی زناشویی با یک مرد را می‌دهنداین جانبداری از حقوق زن نتیجه‌ای جز بالا رفتن آمار تجاوزهای جنسی آنهم با اعمال خشونت و تحت هر شرایطی، به وجود آمدن فرزندان نامشروع و بی‌سرپرست، به وجود آمدن قتل‌های جنسی و فروپاشی بنیان خانواده نداشته است. با وجود همه این مشکلات غرب سعی می‌کند حقیقت را چیزی غیر از آنچه هست، نشان دهد و با تبلیغات فراوان وضعیت زنان را در آنجا کعبه آمال دیگر زنان نشان دهد و متاسفانه برخی از زنان جامعه هم بدلیل غفلت و نبود آگاهی کافی از چهره واقعی جایگاه زنان با وجود این به اصطلاح آزادی به این سمت تمایل نشان می دهند غافل از اینکه دین مبین اسلام برای زن و خانواده بیشترین مقام و عزت ودر واقع رآزادی واقعی را قائل است. حجاب و پوشش مناسب در مقابل نامحرم با توجه به اندام و ظاهر زیبای زن او را از نگاهها و افکار هوس‌آلود مردان در امان می‌دارد. علاوه بر این دستور مهم و اساسی حیا و عفت در تمام رفتارهای زن و مرد و مسلما بخصوص زنان لازمه‌ی یک ارتباط درست است. حیا در نگاه و داشتن نگاهی عفیفانه با توجه به حساسیت این عضو در بدن و به زعم آیات و روایات دروازه‌ی دل و هوسهای بیجا بودن آن یکی از مهمترین و اساسی‌ترین راهکارهایی است که بارها و بارها در آیات و روایات به آن اشاره شده است. پرهیز از خودنمایی و آشکار کردن زینتهای پنهان هم راهکار مهم دیگری است که خود ابعاد مختلفی دارد. پرهیز از خودنمایی در گفتار و صحبت با نامحرم چه در انتخاب نوع کلمات و جملات و چه در آهنگ کلام و همچنین پرهیز از خودنمایی در راه رفتن و ماخوذ به حیا بودن در تمام زوایای رفتاری برخورد با نامحرم از جمله‌ی این ابعاد است. حاضر نشدن زنان در شغلها و پستهایی که دون شان و مقام آنهاست و یا به دلیل حضور زیاد مردان در معرض نگاهها و برخوردهای زیاد و افراطی با مردان است از جمله دیگر راهکارهاست چرا که مسلما در روح و روان زن تاثیر خوبی نخواهد داشت و برای او آسیب‌های فراوانی را به دنبال خواهد داشت.

مناظرات امام رضا علیه‌السلام باب‌های عظیمی را در علوم اسلامی گشوده است. پژوهش حاضر به تحلیل فلسفی مناظرات امام رضا علیه‌السلام در مرو با روش کتاب‌خانه‌ای-تحلیلی پرداخته که در حیطه توحید، نبوت و امامت مطرح شده‌اند.در باب توحید، برهان‌های حضرت بر اثبات وجود خدا، مقایسه صفات خدا و خلق، عینیت صفات ذاتی خدا با ذات او و خارجیت اراده الهی از ذات، تحت بررسی قرار گرفت. این بررسی نشان داد که ایشان در اثبات خداوند، بر برهان‌های نظم، حدوث، حرکت، امکان و وجوب، و صدیقین استناد فرموده‌اند؛ کاربرد صفات را در مورد خداوند با توجه به ذات او معنا بخشیده‌اند؛ ذات خداوند را بدون نیاز به صفات کمالیه یا سایر وسایل، متصف به آن صفات دانسته‌اند؛ و اراده را صفت فعل معرفی فرموده‌اند.در باب نبوت، به دلایل حضرت بر حقانیت نبوت پیامبران پرداخته و بر رهنمودهای ایشان درباره آیات ظاهر بر عصیان پیامبران اشارهشده است. این مطالعه نکاتی را نتیجه داد: ایشان با استناد به وجود معجزه، بر نبوت پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و سایر پیامبران صحه گذاشته و ایمان به نبوت موسی و عیسی علیهم‌السلام را مشروط به ایمان به پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله دانستند؛ نیز آیات ظاهر بر عصیان پیامبران را از نوع متشابه و دارای تأویل برشمرده و بر عصمت پیامبران تأکید فرمودند.در باب امامت، به استنادات حضرت بر برتری اهل بیت پیامبر علیهم‌السلام و دلایل ایشان بر رد صلاحیت خلفاء سلف اشاره شده است. بررسی این دلایل مشخص نمود که تساوی حقوق اهل بیت و پیامبر علیهم‌السلام و خداوند در اطاعت، خمس و صدقه، نشان برتری ایشان بر سایر مردم است؛ و تطهیر، عصمت، ایتاء زکوه و علم از صفات ذاتی ایشان بوده، با وجود آنان دارای تلازم تحلیلی است.

این رساله با هدف پاسخ به این سوال تدوین شده است که «مبانی فلسفی و کلامی موسیقی چیست؟». در پی تبیین این مبانی، ضمن مفهوم شناسی و بیان تاریخچه ای مختصر از فلسفه موسیقی، روند بررسی فلسفه موسیقی در غرب و تأثیر و انعکاس آن در آراء فلسفی متفکرین اسلامی تبیین شده است.در نگاه هستی شناسانه به موسیقی، نگارنده در نهایت به این نظر رسیده است که ماهیت موسیقی، چیزی نیست جز یک وجود صوتی که محصول خلاقیت و ابداع بشری بوده، متأثر از عواطف زیباشناسانه او است. جنس ادراک موسیقی در قوای ادراکی انسان نیز کاوشی معرفت شناسانه است که در ضمن آن، چنین نتیجه ای به دست آمده است که ادراک موسیقی دارای دو بُعد است؛ یکی بُعد حسی و دیگری بُعد عاطفی و از آن جا که بُعد عاطفی ادراک موسیقی از نوع ادراکات حضوری آدمی است، کاملا بر ادراک حسی غلبه دارد.در نگاهی انسان شناسانه نیز ارتباط موسیقی با سرشت، کمال و غایت وجودی انسان تبیین گردیده و ارتباط دوسویه تأثیر و تأثری بین غرایز و فطریات او با موسیقی مورد بررسی قرار گرفته است. سعی بر این بوده که تفاوت انسان و حیوان در مواجهه با موسیقی به نحوی شفاف مورد توجه قرار گیرد.از زاویه ارزش شناسانه نیز موسیقی به عنوان پدیده ای معرفی شده است که به لحاظ ذاتی نه اقتضای ارزش دارد و نه اقتضای ضدارزش. بلکه ارزشی یا ضد ارزش بودن آن، با تأثیرپذیری شدید از پدیده های ارزشی یا ضدارزشی مقارن با آن رقم می خورد.بررسی مبانی دین شناختی نیز مجموعه ای است از مباحث عرفانی، کلامی، اخلاقی و فقهی. کوششی به عمل آمده است تا از این منظر، ارتباط موسیقی با کشف و شهود، ایمان، معنویت، سعادت و شقاوت و رذایل و فضایل اخلاقی مورد بررسی قرار گیرد. بررسی موسیقی از دیدگاه قرآن کریم، روایات شریفه و فقهای عظام، از دستاوردهای دیگر این کاوش است و نتیجه ای که به دست می دهد، تفاوت حکم موسیقی با تفصیل بین مفهوم غنا و موسیقی است.در پایان نیز به نحوی مختصر، مبانی اسلامی با موسیقی ملی ایران تطبیق داده شده است.

قرآن کریم در آیات متعدّدی به صراحت بیان داشته که همه‌ی اسماء الحسنی تنها مخصوص ذات حق است از آن جهت که غیر او هیچ موجودی از موجودات نمی‌تواند دارای کمالی مطلق باشد. خداوند از طریق ذکر این اسماء نیکو، شناخت ذات وصف ناپذیرش را برای انسان‌ها میسّر می‌سازد. عرفا و حکما، آدم را به اعتبار آنکه همه‌ی اسماء را از خداوند آموخت، آیینه‌ی وجود حق و تجلّی اسماء و صفات او می‌شمارند. بنابراین وجود آدم، صورت مجمل عالم و هدف غایی نظام هستی است چرا که با آفرینش او اراده‌ی پروردگار به ایجاد موجودی که نمودگاه کمالات الهی باشد تحقّق یافته است. در داستان آدم آنچه بیش از هر چیز دیگر اهمّیّت دارد، دو مسأله است: 1- برگزیده شدن آدم به عنوان جانشین خداوند 2- تعلیم اسماء به آدم جهت شایستگی آدم برای خلافت الهی و برتری او نسبت به فرشتگان. مقصود از تعلیم اسماء از این حیث بوده که خداوند انسان را از قوا و حواسّ مختلف خلق کرده تا از طریق آن‌ها مستعد و مهیّا برای شناسایی حقیقت اشیاء و خواص آن‌ها گردد و نحوه‌ی فراگیری و معرفت حقیقی به این علم را از طریق الهام فطری در درون انسان به ودیعه گذارده تا هر انسانی به قدر ظرفیّت وجودی خود از آن بهره مند گردد. بانو امین در معنای اسماء تعلیم داده شده به آدم دو احتمال را پذیرفته است: 1- اسماء نام ملائکه باشد به اعتبار انواع و اشخاص آنها 2- اسم، لفظی دال بر معنا و غیرمقیّد به زمان‌های سه گانه است.اسماء الهی به حسب ازدواج آن‌ها با یکدیگر و توالدی که از این حیث حاصل می‌شود، غیر محصور و بی نهایت است. گرچه برخی آن‌ها را از حیث اصول و امّهات محصور دانسته اند. در این پایان نامه اسماء شش گانه «رحمان»، «رحیم»، «غفور»، «شکور»، «رزّاق» و «ودود» مورد بررسی قرار گرفته است. مخزن العرفان تفسیری ترتیبی، جامع و عصری است که با صبغه‌ی عرفانی تألیف شده است. از منظر بانو امین تجلّی اسماء الحسنای الهی ذیل آیات متناسب با مضمون و هدف آن‌هاست. این تناسب گاه ظاهر و صریح و گاه غیرصریح و باطنی است. ایمان به وحیانیت قرآن؛ تصدیق مصونیت قرآن از تحریف؛ معجزه دانستن قرآن؛ تأکید بر تفسیرپذیری قرآن و تأیید حجّیت ظواهر قرآن از مبانی عام تفسیری مخزن العرفان است. مبانی خاص بانو امین نیز عبارتند از: استناد به روایات؛ بهره گیری از عقل و اجتهاد؛ بهره گیری از دریافت‌های قلبی و شهود عرفانی. ضمن آن که در بهره گیری از دریافت‌ها و الهامات غیبی پیوسته بر چهار بینش: اجتهادی؛ فلسفی- کلامی؛ عرفانی و حدیثی خود متّکی بوده است.

در این پژوهش محقق با مطرح ساختن موضوع "چگونگی بررسی تطبیقی مفاهیم مطرح شده در خطبه غدیر با آیات قرآن کریم"و با استفادهاز روش تحقیق توصیفی، تحلیلی و از نوع مطالعه ی کتابخانه ای، با جامعه تحلیلی شامل تمام منابع مربوط به موضوع پژوهش و نمونه تحلیلی که محقق به لحاظ بضاعت علمی و نیز موقعیتی به آن دسترسی داشته و بیشترین استفاده را در این پژوهش از آنها داشته به تبیین سوالات پژوهش و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته و بر اساس تحلیل و تبیین داده های پژوهش، به ارائه ی پاسخی مناسب برای سوال های پژوهشی اقدام نموده، از جمله به بررسی مفاهیم توحید وحمد و ثنای الهی، نبوت و اطاعت از ایشان ، معاد و قیامت ، امامت و ولایت ، نماز و زکات ، امر به معروف و نهی از منکر ، متقین و منافقین ،حج و عمره، تفسیر و تدبر قرآن پرداخته، که در بررسی ادبیات تحقیق با مقایسه خطبه غدیر با آیات قرآن کریمبه مواردی دست یافته که عبارتند از: 1- صفات ایجابی و سلبی خداوند و صفات خداوند در رابطه با جهان و انسان .2 – جایگاه پیامبر ، وظیفه پیامبر و وظیفه نسبت به پیامبر .3- عذاب دشمنان غدیر ،پاداش دوستان غدیر ، ویژگی های دشمنان و دوستان غدیر .4-معرفی مقام امامت و ولایت حضرت علی (ع)،دستورات الهی درباره ولایت،دوستان و دشمنان امامت و ولایت ، مقابله با دشمنان امامت و ولایت 5-نماز را بپا دارید، زکات را بپردازید،.6- غیر قابل تغییر بودن حلال و حرام و عمل نمودن به آن طبق امر و نهی رسول خدا،به کار نیک امر کنید و از منکرات نهی نمایید هیچ امر به معروف و نهی از منکری نمی شود مگر با امام معصوم.7- علم در امام متقین، سفارش به تقوا، کمی متقین.کثرت منافقین،صفات منافقین،لعنت منافقین مانند اصحاب سبت . 8- حج ازشعائرالله است.دستور برپایی حج،منفعت برای حج گذاران،عدم تضییع پاداش نیکوکاران،توبه وآمرزش گناهان 9- یک موضوع قرآنی به صورت کلی تفسیر شده ، سوره هایی که به طور کامل تفسیر شده ، آیاتی که به صراحت تفسیر شده، آیاتی که به صورت اقتباس یا استشهاد بیان شده . به طور کل رابطه تنگاتنگ خطبه با قرآن کاملاً مشهود می باشد .

رساله پیش رو به «بررسی و نقد ادله ضرورت امامت در کلام اسلامی»، می‌پردازد. اساس رساله بر اثبات اصل ضرورت، فلسفه، مقاصد امامت و بر رد دیدگاه منکران آن مبتنی است. پس از اثبات ضرورت، دلائل شرعی و عقلی وجوب امامت نزد فرق اسلامی در شیعه و غیر شیعه در مورد نقد و بررسی قرار گرفته که هشت دلیل نقلی ازسوی غیرشیعه و حدود بیست دلیل عقلی از جانب شیعه مورد تحقیق و تحلیل قرار گرفته است. در پایان به روند شکل‌گیری اندیشه عقلی امامت با نگاه به تبیین‌های عقلانی امامان، علیهم‌السلام، در روایات و دیدگاه‌های متکلمان تأثیرگذار اولیه شیعه در مسأله امامت پرداخته شده است که اهم آن‌ها در چند جمله خلاصه می‌شود: تا مکلفی بر زمین است، زمین از حجت خدا خالی نمی‌تواند باشد و این حجت، گاه امامی ظاهر و گاه امامی غایب و پنهان از دیدگان مردم است که به هر تقدیر، اثر وجود خویش را در جهان خواهد بخشید؛ این حجت قطعاً امامی معصوم از گناه و خطا است؛ امامان را تنها خدا برگزیده و مردمان از راه نص، بر امامت ایشان آگاهی می‌یابند؛ طاعت و پیروی از این امامان، بر همگان واجب الهی است و تخلف از‌ آن سبب گمراهی خواهد بود. نگارنده براین باور است که دلائل شیعی نسبت به غیرشیعی از استحکام و انسجام بهتری برخوردار است. البته این را نیز می پذیرد که برخی از دلایل، اعم از عقلی و نقلی، سست و بی اعتبارند و برخی از ادله مانند «دلیل اجماع» در اثبات اصل ضرورت قابل قبول بوده و برخی چون «جلب منفعت و دفع ضرر از نفس» یا «نصب امام، مقدمه واجب» را می توان با قاعده عقلی لطف یا براهین دیگر مانند آن مقایسه نمود، جدای از آن که برهان لطف، دلیل عقلی نیست بلکه دلیلی عقلایی می باشد.کلیدواژه: امامت، امام، ولی، ولایت، فرق، وجوب شرعی، وجوب عقلی

نقد یکی از پدیده‌های اجتماعی است که در فرهنگ اسلامی به رسمیّت شناخته شده است. اهمّیّت نقد بدین سبب است که این مقوله عاملی اساسی برای رشد، تعالی و پویایی فرد و جامعه محسوب می‌‌‌‌شود. پژوهش‌های بسیاری در این حوزه صورت گرفته است امّا هیچ کدام کتاب شریف نهج البلاغه را به صورت تخصصی مطمح نظر قرار نداده و اصول آن را نجسته‌اند.پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، به بررسی اصول اخلاقی نقد در نهج البلاغه می‌پردازد و از رهگذر تتبع در کلمات حضرت، شاهراه اصلی تحقّق بخشی به جامعه‌ی سالم در سایه‌ی گفتمان انتقادی را به بحث و گفتگو می‌نشیند.این پژوهش به روشنی نشان می‌دهد که با تکیه بر نهج البلاغه می‌توان - دست کم برخی از-اصول مطرح در اخلاق نقد از منظر امام علی را استخراج نمود. برخی از این اصول ناظر به انتقادکننده و شماری از آن‌ها معطوف به انتقادشونده است. مهم‌ترین اصول ناظر به انتقادکننده عبارتند از: تقدم نقد خویشتن، به کارگیری ادبیات مناسب، مشخص کردن انتظارات، بیان شایستگی‌ها، انطباق بر تعالیم و آموزه-های قرآن و سنت، پرهیز از توبیخ گرفتاران، ریشه‌یابی ضعف و فساد، تکیه بر استدلال منطقی، عفت در کلام و تعیین معیار و مهم‌ترین اصول معطوف بهانتقاد شونده،استقبال از نقد، تأکید بر انتقاد پذیری است.

یکی از مسائلی که از دیرباز تاکنون مورد توجه فیلسوفان و متکلمان جهان قرار گرفته، مسئله واجب تعالی و صفات و افعال اوست.حمید الدین کرمانی (قرن4 ه‍ . ق) بر خلاف فلاسفه، ذات حق تعالی را از هرگونه وصفی منزه می‌دارد. وی حتی اتصاف خداوند به وجود را نادرست می‌پندارد، قائل است ذات باری تعالی بالاتر از هرگونه وصفی بوده و هیچ چیز را نمی‌توان به او نسبت داد. از نظر وی خداوند نه موجود است و نه معدوم؛ نه عالم است و نه جاهل؛ نه قادر است و نه ناتوان؛ بلکه خداوند مافوق همه این اوصاف است. علامه طباطبایی (قرن14 ه‍ .ق) بر کرمانی و همفکرانش اشکال گرفته و قائل است نفی هرگونه صفتی از حق تعالی تعطیل عقول را به همراه دارد و این کاملاً مردود است. از نظر علامه صواب این است که خداوند موجود است و بالاترین مرتبه صفات را داراست؛ نه اینکه متصف به هیچ صفتی نباشد.