جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عرفان مقامبلند و بالایی است که در اوج حقایق قرار گرفته، و دست هر کسی بدان راه ندارد. تنها بلند پروازانی را می‌طلبد که با بال معرفت و اطاعت به پرواز آیند، تا در مسیر آن قرار گیرند.در ضمن دل وارسته‌ای می‌خواهد و کردار شایسته‌ای، تا به عالی‌ترین مقصد و مقصود هستی نزدیک شود و در مقامقرب جای گیرد. چنانچه می‌دانیم در اسلام منشأ همه چیز قرآن است و هر چیز باید مبتنی بر آیات قرآنباشد و بدان بازگردد. پس بدون تردید خاستگاه اولیه عرفان در اسلام،آیات قرآن،سخنان و احادیث نبی اکرم(ص) و اهل بیت(ع) می باشد. لازم به ذکر است عرفان عالی‌ترین موهبتی است که آدمی می‌تواند به آن نائل شود. البته، عرفانی که از قرآن، احادیث نبوی و سیره معصومین(ع) سرچشمه گرفته باشد. به همین دلیل در این پایان نامه به بررسی مقامات عرفانی پیشوای عارفان حضرت علی(ع) بر مبنای آیات مبارک قرآن کریم، نهج البلاغه و سیره آن حضرت پرداخته شده و در فصل اول کلیات طرح بیان گردیده، در فصل دوم شاخصه‌های مهم در عرفان آن حضرت مطرح شده، در فصل سوم ده مقامعرفانی و در فصل چهارم نیز ده مقامعرفانی دیگر، که در سیره آن حضرت نمود بیشتری داشته، انتخاب و به بررسی این مقامات پرداخته شده است. در فصل پنجم نیز نتیجه‌ای بررسی‌های صورت گرفته بیان می‌گردد، که نشان می‌دهند تنها راه نجات سالک حقیقی طریق عرفان، متشرع بودن به شریعت و تبعیت کامل از عرفان حضرت علی(ع) که طهارت ذاتی و ظاهری داشته، و از هر عیب و نقصی تضمین شده، می‌باشد.

در آموزه‌های علوی، بحث معرفت نفس و خودسازی جایگاه قابل تأملی دارد. به گونه‌ای که انسان با فراگیری آن می‌تواند در زندگی خود موفق گردد و نظام اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. برای رسیدن به شناخت واقعی خود نیاز به راهکاری صحیح و منطبق برآموزه‌های الهی است تا بتوان خویشتن را آنگونه که هست شناخت. معرفت نفس با تمام ابعادش از مباحث مهم اسلامی ‌و از جمله علومی‌است که در شناخت حق تعالی مهمترین راهکار محسوب شده و توصیه گردیده است؛ لذا امیرالمومنان× نیز اهمیت آن را گوشزد فرموده‌اند.اهمیت آن از ‌این باب است که چنین شناختی می‌تواند انسان را در بهتر گذراندن زندگی یاری نماید؛ زیرا نفس مراتبی دارد که ممکن است به زمینه اسفل‌السافلین سقوط کند و به فرموده قرآن از بهائم گمراه‌تر شود. و از طرفی این توانایی را دارد که به درجه علیین صعود کند و از مرز لوّامه گذشته و به مطمئنه برسد، از فرشتگان برتر شود و تجلی‌گاه اوصاف حق تعالی گردد. ولذا بر‌این اساس گفته‌اند: «معرفت به نفس، مقدمه‌ی عبودیت است» و هرچه «معرفت به نفس» عمیق‌تر باشد، کمالِ عبودیت بهتر محقق می‌گردد.معرفت نفس نه تنها آثار اُخروی و معنوی فراوانی دارد، بلکه در زندگی دنیوی و اجتماعی انسان نیز پیامدهای بسیار زیادی را به ارمغان می آورد. ازجمله انسان را به سمت شناخت خدا، جهاد با نفس، ترس از خدا، فارغ شدن از علایق دنیوی و همچنین شناخت حدّ و اندازه خود سوق می دهد. مواردی که هر یک در جای خود پیامدهای متعددی را به همراه دارند؛ آثاری همچون خوشبختی و سعادت در زندگی، بی نیازی از خلق، رستگاری، کسب رضای خدا، در امان ماندن از ترسِ عذاب و عقاب و نیز آثاری از این قبیل: کاهش آفت در زندگی انسان که خود شامل آفاتِ نفس همچون مَکر، خُدعه، غَدر و دنیا دوستی است. انسان به وسیله این شناخت و آگاهی از آثار مفید آن، اقدام به خودسازی می‌کند و عقل نظری را چراغ عقل عملی قرار داده و بدین طریق موجبات آرامش و رضایت در زندگی را به ارمغان می آورد.در این پژوهش با نگاه کلی به نهج البلاغه و سایر کتب دینی و روایی، به مسائلی از جمله چگونگی شناخت نفس، راه‌های شناخت نفس و تأثیر معرفت نفس در زندگی انسان اشاره شده است.

سطوره از دیرباز پیوندی ناگسستنی با ادبیات داشته است و در همه دوران‏ها، در گونه‏های ادبی بازتاب یافته است.در این میان عطار یکی از سرایندگان سترگ شعر فارسی است که از بازتاب اسطوره‏های گوناگون در دیوان خویش، بهره برده است. عطار با استفاده از اسطوره‏های ملی ،عناصر تاریخی و دینی و طرح شخصیت‏های حماسی در شعر خود، بر نقش هویت‏سازی آنها تأکید می‏کند. عطار در دیوان قصائد و غزلیات خود، آگاهانه و هنرمندانه اسطوره و عرفان را پیوند زده و از همنشینی این دو مجموعه‏ای زیبا آفریده که هم خیال‏انگیز است و هم معرفت‏بخش.به عبارت دیگر عطار زبان سمبلیک و نمادین اسطوره را به کار گرفته است تا رمزپردازی عرفانی خود را سامان ببخشد و این چنین اسطوره در متنی عرفانی حضوری زیبا یافته است. اسطوره در اشعار عطار نیشابوری، به عنوان عنصری بیانی و فکری به شکل ارزنده ارائه شده است.عطار در اغلب ابیات و اشعار خود برداشتی عرفانی از موتیف‏های اسطوره‏ای داشته است که از نظر ارزش هنری و کیفیت کارکرد با هم متفاوت هستند.نکته ارزنده که در برخی اشعار عطار مشهود است و در جهت بیان مفاهیم عرفانی و بعضاً عاشقانه وی را یاری می‏دهد، بهره‏وری از اسطوره‏ها و داستان‏های حماسی است که در شکل ظاهری و شکل ذهنی شاعر بازآفرینی شده‏اند. این پژوهش اسطوره‏های ملی،عناصرتاریخی و دینی را در سروده‏های عطار بازشناسی نموده، به بررسی توصیفی آنها پرداخته و نقش این اسطوره‏هاوعناصر را در اشعار عطار بررسی نموده است. این پژوهش در سه فصل کلی تنظیم شده است؛ فصل اول کلیات تحقیق ،معرفی عطارنیشابوری ،تعاریف ونظریات درخصوص اسطوره،فصل دوم بارزترین اسطوره‏های ملی، حماسی وعناصر تاریخی در شعر عطار، فصل سوم پرکاربردترین عناصر دینی را در برمی‏گیرد. نتایجی که از این تحقیق به دست می‏آید آن است که عطار برای نزدیک ساختن مفاهیم مطرح شده در اشعار خود از اسطوره‏ها که حاصل ناخوآگاه جمعی بشر می‏باشد، استفاده فراوانی می‏نماید.از سوی دیگر میزان به کارگیری اسطوره‏های دینی به نسبت بیشتر از سایر انواع اسطوره‏هاوعناصر می‏باشد چرا که اندیشه‏های عرفانی عطار پیوند عمیقی با ریشه‏های دینی دارد.

مسأله معاد و باور به زندگی پس از مرگ در همه ادیان الهی وجود دارد و مورد قبول تمامی پیامبران الهیمی باشد و همگی بر انجام آن متفق القولند.اما چیستی و چگونگی این امر همواره مورد سوال اندیشمندان بوده و خواهد بود.از اینرو نظرات متفاوت به آن داده شده است.از جمله این متفکران می توان به فلاسفه بزرگی چون فارابی و ابن سینا اشاره کرد.ابن سینا اعتقاد به معاد جسمانی و روحانی داشته،که البته توانسته است معاد روحانی را با براهین و دلائل متفاوت به اثبات رساند و در مورد معاد جسمانی اظهار عجز و ناتوانی کرده.ولی اینهرگز به معنی انکار آن نیست.اما بعضی از فلاسفه و متکلمان از جمله ابو حامد محمد غزالی نسبت کفر به این دانشمندان و حکیمان داده و لبه تیغشان را متوجه آنان ساخته اند.اما این نسبت کفر و ارتداد،بی پاسخ نماند و چندین سال بعد از غزالی،متفکر و دانشمند بزرگی به نامابن رشد اندلسی در صدد پاسخ به آن برآمد تا از این دو اندیشمند رفع اتهام کند،هر چند پاسخ های وی وافی به مقصود نبود و در این امر مهم ره به جایی نبرد.شاید در آرای آنها می توان مواردی را یافت که با حشر همه نفوس که مورد نظر دین اسلام است چندان هماهنگ نباشد.مانند نظر فارابی به بی نیازی نفوس کاملان به بدن جسمانی و همچنین نابودی نفس های ضعیف که نتوانسته اند به مرتبه ای از کمال برسند و یا نظر ابن سینا مبنی بر تعلق نفس به اجرام آسمانی.از این جهت می توان تا حدودی به غزالی حق داد،ولی نه به آن صورت که آنان را کلا منکر این نوع معاد دانست و تکفیر کرد.همچنان که خود غزالی نیز به خاطر اعتقادش به حشر بدنی مانند بدن جسمانی و نه عین آن،متهم به تناسخ و تکفیر شد

چکیدهداستان رستم و سهراب اثر فردوسی، یکی از بهترین نمونه های داستان های حماسی غم انگیز است، که در ادبیات بیشتر ملت ها، داستان هایی شبیه به آن دیده می‌شود. یکی از آنها « نمایشنامه ی کوهولین» اثر ویلیام باتلرییتز است. مضمون این دو داستان در مورد دو پهلوان است که با دستان خود، ندانسته فرزندان خویش را می‌کشند.هدف ما در این رساله بررسی تطبیقیاین دو اثر است؛ لذا این رساله در شش فصل طبقه بندی شده است. در فصل اول آن تعاریف و کلیات تحقیق آمده که شامل: ادبیات تطبیقی و تاریخچه ی آن و حماسه، عناصر و ویژگی های آن است؛ همچنین اسطوره، تراژدی، نام پوشی، رجز خوانی، پورکشی و... در این فصل به تفصیل شرح و بیان شده است. در فصل دوم خلاصه‌ی حماسه‌ی «رستم و سهراب» و حماسه های شبیه به آن در ملتهای دیگر، به خصوص داستان کوهولین از افسانه های باستانی ایرلند، شاهنامه و اهمیت آن و مختصری در مورد ویلیام باتلرییتز نگاشته شده و در فصل سوم به تحلیل پاره ای از مباحث مربوط به حماسه شامل: عقده‌ی ادیپ، قضا و قدر، شخصیت پردازی و ... در دو داستان پرداخته شده است. فصل چهارم به بیان شباهت های دو اثر مورد بحث اختصاص داده شده و در فصل پنجم هم تفاوتهای این دو اثر ذکر شده است و در نهایت فصل ششم مربوط به نتیجه گیری است.پس از بررسی و تحلیل جزیی دو داستان این نتیجه به دست آمد که تفاوت های این دو اثر در مقایسه با اشتراکات آنها بسیار ناچیز است؛ یعنی بیشترین تشابه و کمترین تفاوت را در ساختار و مضمون دارند و همین امر گواه بر این است، که دو اثر از میراث مشترکی برخوردارند. اگر چه این فرضیه که ویلیام باتلرییتز صد در صد از فردوسی متأثر شده و هسته ی اصلی قصه ی خود را از او گرفته باشد، در مظان شک است، ولی تردیدی نیست که دو روایت هم مأخذ و دارای خاستگاهی مشترکند و این احتمال وجود داردکه ویلیام باتلرییتز با عنایت به تقدم زمانی فردوسی، مضمون داستان را از او اقتباس کرده و با ادغام آن با اساطیر قدیم ایرلند، این نمایشنامه را آفریده باشد. ولی به طور قطعی نمی توان گفت که او از فردوسی تأثیر پذیرفته است. واژه های کلیدی : ادبیات تطبیقی، ‌فردوسی، ‌ویلیام باتلر ییتز، حماسه، ‌اسطوره

این پژوهش به‌منظور بررسی چالش‌های والدین در تربیت دینی فرزندانشان در مسیر تحقق تربیت اسلامی، با تأکید بر آیات قرآن، احادیث معصومین (ع) و سیره‌ی تربیتی ایشان انجام گرفته است. روش تحقیقی که برای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته از نوع تحلیلی- استنتاجی می‌باشد که از رویکردهای پژوهش کیفی محسوب می‌شود. به روش کتابخانه‌ای اطلاعات جمع‌آوری و با تحلیل آنها، اهداف پژوهش استنتاج شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که والدین نقش بسیار مهمی در تربیت دینی فرزندانشان دارند، اما در مسیر ایفای این نقش موانعی وجود دارد که برای به انجام رساندن این هدف لازم است این موانع شناسایی و از مسیر تربیت برداشته شوند. از جمله موانعی که در این پژوهش به آن پرداخته شد شامل: سهل‌انگاری والدین در امر تربیت دینی، بی‌توجهی به نقش الگویی خود، شکاف نسلی و اهمیت ندادن به تحصیل روزی حلال، استفاده از روش‌های غلط برای تربیت از جمله اکراه و اجبار و سختگیری‌های بیجا، و همچنین موانع بیرون از خانواده مانند شرایط نامساعد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه، رواج و گسترش روز افزون رسانه‌های غیردینی و حتی ضد دین، دوستان ناباب و تهاجم فرهنگی می‌شود؛ و در ادامه راهکارهایی برای مقابله با این موانع در مسیر تربیت دینی و در نتیجه تحقق اهداف آن ارائه شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اگرچه امروزه این موانع بیشتر و گسترده‌تر از گذشته شده است و راه تربیت را سخت‌تر کرده است اما اکنون نیز با اجرای راهکارهای درست تربیتی می‌توان به اهداف متعالی تربیت دینی دست‌یافت.

بسترسیاسی،اجتماعی و علمی فراهم شده در آغاز غیبت کبری موجب می شود که این مقطع سر آغازی باشد بر شکوفایی فکری در عالم تشیع ، حاکمیت آل بویه در بخش وسیعی از عراق و ایرانو حکومت های محلی دیگری که گرایش های شیعی داشته اند فرصتی مغتنم در اختیار علما و دانشمندان شیعه قرار می دهد. فقها و محدثانی که تحت تعلیم ائمه اطهار (ع) برای هدایت جامعه در دوره غیبت شایستگی پیدا کرده اند با استفاده از این فضای باز سیاسی و درک ضرورت تدوین کتب حدیثی شیعه به صورت یکدست به تألیف مهمترین کتب حدیثی مبادرت می ورزند. کتبی که در پرتورحلات حدیثی بسیارعلما و دانشمندان و مناظرات و مباحثات متعدد باصاحبنظران سایر فرق ومذاهب نگاشته می شوند.در این راه موانع متعدد و مختلف پیش روی علمای شیعی جزء به اقتدار هر چه بیشتر ایشان نمی انجامد، تحیر و حیرت مردم پیرامون اصل غیبت و حواشی آن، بروز دهها فرقه مختلف میان شیعیان و فشار اهل سنت بر ایشان، بروز مسائل مستحدثه فقهی، کلامی و حدیثی در حوزه های فردی و اجتماعی برخی از این موانع و سختی ها است.مجاهدت علمای شیعه در شهرهای مهم علمی آن زمان یعنی قم وری و بغداد به افزایش این اقتدار علمی می افزاید. حضور عالمانی مثل شیخ صدوق صاحب کتاب ارزشمند من لایحضر الفقیه و مرحوم کلینی صاحب اثر بی بدیل اصول کافی در این برهه در کنار صدها فقیه و محدث دیگر موجب مدرسه حدیثی قم وری می شود. یکدست بودن مذهب شیعه در قم فضای رشد علوم اسلامی و تدوین احادیث ائمه را فراهم می کند. حضور خاندان های شیعی در قم میل مهاجرت سایر علما از سرتا سر بلاد اسلامی به این شهر را بر می انگیزد. ری نیز در پرتو حمایت دستگاه حاکمیت و بویژه زمان حاکمیت صاحب بن عباد وزیر بویهی علما و دانشمندان شیعه توانستند فضای غالب بر مدرسه فقهی و حدیثی ری را به خود اختصاص بدهند و این شور علمی که در پرتو تأثیر پذیری و ارتباط تنگاتنگ علمی با مدرسه حدیثی قم به وجود آمده بود، جاذبه ای فوق العاده برای رحلات حدیثی دانشمندان به این شهر بود.حدیث-ری-شیعه-غیبت کبری-فقه-قرن چهار هجری-قم

چکیده ندارد.

در این تحقیق برآنیم تا تفسیری تطبیقی از سوره فاطر با توجه به روایات موجود فریقین در ذیل آیات ارائه دهیم و هدف از آن، روشن نمودن نقاط اختلاف و اشتراک بین دو گروه می‌باشد تا معین گردد کدامین مذهب به مباحث معارف تفسیری، بیشتر پرداخته است .برای این کار، علاوه بر منابع مهم فریقین در تفسیر، چه تفاسیر اجتهادی و چه تفاسیر روایی، بیشترین بهره را از تفسیر نورالثقلین در روایات شیعه و تفسیر الدرالمنثور در روایات اهل سنت برده‌ایم. همچنین از بسیاری کتب دیگر که ما را در ارائۀ هر چه بهتر بحث یاری می‌کردند استفاده شده است.تحقیق مورد بحث شامل پنج فصل می‌باشد که فصل اول بیانگر کلیات مورد بحث در تحقیق است، در فصل دوم که بحث اصلی ما می‌باشد، پس از بیان مفاد ظاهری مستفاد از تفاسیر اجتهادی، به تفسیر روایی آیات پرداخته شده و سپس مقایسه‏ای دو سویه بین مفاد ظاهری و روایی از یک سو و بین روایات نورالثقلین و الدرالمنثور از سوی دیگر داشته‏ایم که در این مقایسه وجوه اشتراک و افتراق را نمایان کرده‏ایم و مشخص گردیده که چه اختلافاتی بین تفاسیر شیعه و اهل سنت وجود دارد، هرچند اشتراکات بین این دو گروه در این قسمت از آیات بسیار است، فصل سوم کار گونه‌شناسی روایات را بر عهده دارد تا روشن گردد که آیا تمام گونه های روایی در نورالثقلین و الدرالمنثور وجود دارد یا نه؟ و کدام گونۀ روایی بیشترین مورد را به خود اختصاص داده است و نیز روایات کدام گروه به مباحث تفسیری و معرفتی بیشتر اشاره کرده است، هر چند در مجموع می‌توان گفت که بیشتر روایات اهل سنت حتی مواردی که به عنوان روایت تفسیری مشخص شده به ترجمۀ لغوی کلمات و یا جملات پرداخته‌اند، در فصل چهارم آسیب‌های سندی موجود در روایات ـ روایات شیعی و روایاتی که اهل سنت از پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله) نقل نموده‌اند ـ شناسایی شده و سعی بر این بوده تا آسیب‌ها به نوعی برطرف گردد، و در انتها آموزه‌های هدایتی که از این آیات به دست می‌آید بیان شده است، معارفی که بیشتر دربارۀ مسائل اعتقادی از جمله توحید و معاد می‌باشد.

در این پژوهش سعی بر آن بوده است که با اجتناب از ورود در مسایل کلامی و با نگاه تقریب بین مذاهب اسلامی، تاریخی شفاف از عملکرد اجتماعی و نه فردی خلفای بعد از پیامبر اکرم?در حوزه مسایل اجرایی حکومتی از متون اولیه و قدیم تاریخی استخراج و ارایه گردد.با وجود دلیل عقلی قطعی، مبنی بر ضرورت حکومت، نیازی به تعبد نیست. از این‌رو، آن‌چه از کتاب و سنت ذکر می‌شود در حقیقت بیانات ارشادی است که موید دلیل عقلی قطعی است. در اندیش? اسلامی، رهبری دینی و دنیوی، از یکدیگر تفکیک ناپذیرند و امام، شخصیتی است که این رهبریِ فراگیر و دو جانبه را به عهده دارد. بر این اساس، حاکم اسلامی ـ که امور دین و دنیای مردم را سامان می‌بخشد ـ باید دارای جامعیت بوده و ویژگی‌های متناسب هم با رهبری دینی و هم رهبری دنیوی را دارا باشد. به نظر می‌رسد با توجه به سیاست‌گذاری هر کدام از این حکومت‌ها، جایگاه مسایل مختلف اجتماعی نیز در نزد آنان متفاوت بوده است. امام علی? ، گرچه مُلک‌داری را چیزی جز سیاست ندانسته و حُسن سیاست را موجب دوام حکومت می‌دانند اما معتقدند که ملاک در سیاست، عدالت در تمامی ابعاد حکومت بوده و سیاست نفس، بهترین سیاست‌هاست. ایشان? اگرچه تقوای الاهی را معیار تفاوت افراد در نزد خداوند متعال بیان می‌کنند اما هرگز آن را موجب امتیازات مادی نمی‌دانند. هیچ‌گونه تفاوتی میان سیره و روش پیامبر? با سیره و روش علی? موجود نمی‌باشد. امیرالمومنین علی? به نصوص دینی عمل کرده و هرگز به اجتهاد و قیاس رفتار نمی‌کردند بلکه امور دنیایی را با امور دینی منطبق و همگان را یکسان می‏دانستند، هیچ‏کس را بر نمی‏کشیدند و از مقامش نمی‏کاستند مگر طبق نص کتاب. در بخش اول این پژوهش به کلیات و بررسی مفاهیم پرداخته شده است. بخش دوم، شامل سیره حکومتی امام علی?در حوزه مسایل اجتماعی در زمینه‌های عدالت در تمامی ابعاد آن، آزادی و امنیت می‌باشد. در بخش سوم به سیره حکومتی خلفای پیش از آن حضرت? پرداخته شده و در بخش چهارم نیز تفاوت‌های سیره حکومتی امام علی? و خلفای پیشین در همین حوزه و پیامدهای آن بیان شده است.