جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله با هدف تبیین ارتباط آیات سوره کهف تدوین شده و زیر مجموعهی طرحی بزرگتر است که ناظر بر کلیه سوره های قرآن است و هم‌اکنون در دست اجراست تا عوض بحث‌های نظری در مورد ارتباط یا عدم ارتباط آیات، عملاً رابطه تنگاتنگ آیات به تصویر کشیده شود و ثابت شود اگرچه نزول آیات به صورت پراکنده صورت گرفته ولی چون از سوی خداوند حکیم و برای همه‌ی عصرها و نسلها پیام دارد برخوردار از نظمی است که به هیچ وجه تابع اوضاع زمان نزول، نبوده بلکه کاملاً حکیمانه است.در مسیر بررسی ارتباط آیات این سوره، هشت خط ارتباطی شناسایی و مشخص گردیده است که عبارتند از: جلوه های ولایت خداوند و اولیای او، مشرکان و کافران، پیامبر، توحید، قرآن، معاد، زینت دنیا، مبانی و اصول که هر یک از این خطوط به دستهها و زیرمجموعه های پس از شناسایی خطوط ارتباطی هشت‌گانه، از رهگذر نشان دادن رابطه‌ی بین این خطوط، شبکه‌ی ارتباطی آیات این سوره به تصویر کشیده شده است.این بررسی نشان می‌دهد آیات سوره ی کهف از رابطه‌ی تنگاتنگ برخوردار بوده و یک شبکه ی ارتباطی را پدید آورده است.

چکیده :سعد بن ابی وقّاص به عنوان یکی از صحابی و شخصیت های بارز صدر اسلام در طول زندگی دچار تغییر و تحولاتی شد، بطوریکه مراحل زندگی سعد نیز همانند زندگی هر انسانی فراز و نشیب هایی داشت و برخلاف داستانهای افسانه وار برخی مورخین ، چهره‌ای خالی از عیب و نقص نداشته و در پاره‌ای از مقاطع نیز رفتارهای بغض آمیز ودوگانه‌ای داشت که البته این جهت‌گیری‌ها در دوران خلافت حضرت علی (ع) بیشتر به چشم می آید. در مجموع سعد در دوران پیامبر(ص) خوش درخشید اما بعد از رحلت نبی مکرّم اسلام به لحاظ جایگاهش دربین مردم وبلاخص قبیله خودش(بنی زهره) در رویای سهم خواهی از قدرت وحاکمیت جامعه قرار گرفت تا جائیکه بعد از رحلت پیامبر(ص) در بین قبیله‌اش خود را خلیفه معرفی کرد اما قضیه سقیفه همه این مدعیان را غافلگیرکرد واین آرزو بصورت یک عقده در وجود سعدو افرادی همانند او باقی ماند. که البته وقایع بعدی از جمله قضیه شورای شش نفره خلیفه دوم نیز باعث تشدید این توقع در اینگونه افراد شد و برای تصدی امر خلافت همه‌ی اعضا خود را در یک سطح می دیدند. سعد از آن زمان مترصد فرصتی برای دست یابی قدرت بود تا سرانجام دردوران خلافت حضرت علی(ع) آن را آشکارنمود و با بهانه قرار دادن شرایط بوجود آمده، بر خلاف رفتار با خلفای پیشین انزوای سیاسی برگزید و باعث شبهه حقانیت امام در اذعان عامه مردم گردید و بدین ترتیب یکی از عوامل سقوط خلافت امام علی(ع) گردید تا شاید که شرایط به نفع او تمام شود چرا که خود را تنها بازمانده شورای شش نفره می دانست اما غافل از این که معاویه از او زیرک تر است . این رساله قصد دارد با استناد به منابع معتبر ضمن بررسی زندگی و اعمال سعد بن ابی وقّاص درچهار دوره‌ی مهم تاریخی یعنی دوران نبوّت پیامبر(ص)، دوران خلافت خلفای راشدین، دوران خلافت حضرت علی(ع)و همچنین حکومت معاویه به این مساله برسد که سعد در دوره های مذکور،چه چهره ای از خود به جا نهاده وعملکرد وی به چه صورت بوده است؟ کلید واژه : سعد بن ابی وقّاص، خلفای راشدین، صحابه ، قاعدین، قادسیه، سابقین

موضوع این پایان نامه بررسی تطبیقی ویژگی های صحاح سته و کتب اربعه از نظر دانشمندان فریقین است. صحاح سته و کتب اربعه نزد دانشمندان اهل سنت و شیعه جایگاه والایی داشته و به عنوان نخستین و مهم ترین جوامع حدیثی نزد آنان شناخته شده اند. هر یک از این کتاب ها از نظر ساختار، محتوا و سند، نقاط قوت و ضعفی دارند که باعث می شود در اعتبار و صحت، نسبت به دیگری در رتبه ی بالاتر یا پایین تری قرار گیرند. بررسی ویژگی های هر یک از این کتاب ها زمان زیادی را طلب می کند. و نیز تحقیقی فراتر از محدوده ی یک پایان نامه است. از این رو در این نوشتار برای دست یابی به امتیازها و ضعف های صحاح سته و کتب اربعه به رأی و نظر دانشمندان حدیث شناس رجوع شده است. و براساس همان آراء به بررسی تطبیقی این آثار روایی پرداخته شده است. شاید بتوان گفت چنین تحقیقی از اعتبار بیشتری برخوردار است، به این جهت که برمبنای آراء دانشمندان صاحب نظر در دانش حدیث صورت گرفته است. این پایان نامه با استفاده از روش مطالعه ی کتابخانه ای و به شیوه تحلیل محتوا، به بررسی تطبیقی ویژگی های صحاح سته و کتب اربعه از نظر دانشمندان فریقین پرداخته است. در این تحقیق بعد از ارائه دیدگاه های دانشمندان در مورد ساختار، محتوا و سند احادیث صحاح سته و کتب اربعه به تحلیل و تطبیق آن آراء پرداخته شده است. در پایان مشخص شد که به لحاظ ضعف های محتوایی و سندی، صحاح سته عنوان مناسبی برای کتاب های شش گانه حدیثی اهل سنت نیست. زیرا از این عنوان صحت و اعتبار کامل احادیث آنها برداشت می شود، در صورتی که در این تحقیق ثابت شده است که مملو از ضعف های محتوایی و سندی هستند. همچنین به جهت ضعف ها و انتقادهای فراوان وارد شده به کتاببخاری و مسلم، نام گذاری آنها به صحیح نیز مناسب نیست. علاوه بر این مشخص شد که تمجید و تکریم بسیار آنها مبالغه است. کتب اربعه نیز دارای ضعف هایی هستند اما اغراقی در صحت کامل آنها وجود ندارد. و مشخص شد که این آثار روایی از لحاظ ویژگی های محتوایی و سندی و اعتبار در جایگاه بالاتری از صحاح سته قرار دارند.

واژه صحابی در متون دینی زیاد به کار رفته است اما دیدگاه شیعه و اهل سنت در تفسیر صحابه مورد اختلاف است. بیشتر اهل سنت بر این باورند که همه صحابه عادل‌اند وهیچ نوع نقدی نسبت به عملکرد آنان را روا نمی‌دارند، اما شیعه چنین دیدگاهی ندارد. هدف این تحقیق ارائه‌ی تصویری شفاف از صحابه پیامبر (ص) در آئینه‌ قرآن است تا زمینه بیداری و وحدت مسلمانان فراهم شود.ابتدا دو تعریف عمده برای واژه صحابه با توجه به جهت گیری اهل سنت و شیعه ارائه شده است. سپس آیات متعدد در باب ستایش و فضائل برخی صحابه و همچنین آیات در باب سرزنش و بیان رذائل برخی دیگر از آنان به تفصیل بیان گردیده و بدین صورت سیمای صحابه واقعی رویش یافته در مکتب الهی پیامبر (ص)، از سیمای افراد منافق که فقط بخاطر منافع دنیوی در ظاهر مسلمان شده بودند و حتی در زمان خود پیامبر (ص) و بعد از ایشان از مقام صحابه واقعی دور شده و ریزش یافتند، آشکار و تبیین گردید. در نهایت پس از بیان علل تاریخی پیدایش بحث عدالت صحابه، به بیان کامل ادله اهل سنت و شیعه در زمینه بحث عدالت صحابه پرداخته شد. نتیجه شد که مسلما همه‌ی صحابه پیامبر (ص) به هیچ وجه عادل نبوده‌اند، بلکه هر کدام از صحابه با توجه به سعی و تلاش واقعی که در رفتار و سلوک معنوی خود داشته‌اند، از دین اسلام به همان نسبت اخلاص خود بهره برده و مشمول الطاف خداوند در قرآن گردیده‌اند.

اسلام به عنوان دینی که پیروان خود را به تفکر فرا خوانده است، نخستین مشوق مسلمانان در کسب علم بوده است. از آغاز پیدایش اسلام و با تأکید پیامبر (ص) که می‌فرماید: «در جستجوی علم بر آیید. اگر چه در چین باشد». مسمانان به تحصیل علوم مختلف پرداختند. یکی از علوم موجود، قرآن است که مسلمانان برای بهره گیری و انتقال آن به ملل مختلف، به ترجمه آن پرداختند. سبک بیانى قرآن به گونه‏اى است که ارائه‌ معانى و مفاهیم ژرف‌آن جز با افزودن عبارت‏هاى تفسیرى مقدور نیست و چاره‏اى از اعمال تغییرات دیگر وجود ندارد. از این رو با همه‌ تلاشى که نویسندگان و مترجمان نموداند، بازهم پاسخگوی خوانندگان نیست. دلیل این امر وجود آیات مجمل در قرآن کریم است. آیاتمجمل آیاتى است که دلالت‌شان روشن نمى‏باشد و فهم معناى آنها نیازمند تفسیر است. اسباب اجمال رااموری همانند: وجود الفاظ مشترک، حذف برخى واژه‏ها، نامشخص بودن مرجع ضمیر، کاربرد الفاظ غریب، تقدیم و تاخیر، و وجود چند احتمال در معناى آیه می داند. افزون بر این، فهم معناى برخى آیات تنها با دانستن شأن نزول یا فضاى نزول آنها میسر است. بى شک افزودن همه این امور به ترجمه قرآن آن را از شکل رایج ترجمه خارج کرده و به تفسیر نزدیک مى‏سازد که مترجمان در این زمینه، ناگزیر از گنجاندن افزوده هایی نمایان شده در متن ترجمه بوده‌ اند، که اغلب با استناد به تفاسیر و یا کتابهای سببنزولو یا مباحث کلامی و اصولی انجام گردیده است. در این جاست‌که نیاز به تحلیل و تطبیق عبارات و جملات افزوده در این ترجمه ها و سنجش میزان انطباق آنها با آراء مشهور، احساس گردید. در این زمینه، ابتدا آیاتی‌که مترجمان در ترجمه‌ این آیات از افزوده هایی استفاده نموده اند، استخراج شده است و بعد از آن، صرفاً ترجمه‌ مترجمانی از میان هفت ترجمه‌ منتخب، ذکر شده است که افزوده‌ی کلیدی و موثر برای فهم بهتر آیه داشته‌اند و پس از استخراج ترجمه ها، افزوده ها از نظر مطابقت با آراء و نظریات مفسران در زمینه های مختلف احکامی یا لغوی با توجه به تفاسیر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته اند. و سپس از طرف نگارنده‌ این رساله، تحلیل و بررسی انجام می‌گیرد که آیا، افزوده‌ ذکر شده از طرف مترجم، پشتوانه‌ی تفسیری دارد یا خیر؟ و تا چه حد با آراء مفسران مطابقت دارد.؟ و کدام یک از مترجمان افزوده بهتری را ارائه داده است.؟ این پژوهش، به بررسی‌ افزوده‌های ‌هفت ترجمه‌‌ معاصر قرآن به‌ زبان ‌فارسی در ترجمه‌‌اجزاء 13و14، که از میان ترجمه‌های ‌دیگرانتخاب ‌شد، یعنی؛ ترجمه های «الهی‌قمشه‌ای، خرمشاهی، صفارزاده، فولادوند، گرمارودی، مشکینی و مکارم» پرداخته و نیاز‌ وعدم‌ نیاز و ضرورت و عدم ضرورت این افزوده-ها و همچنین منابع و مآخذ مورد استفاده قرار گرفته شده از طرف مترجمان فوق الذکر در ترجمه این اجزاء، توسط نگارنده این رساله مورد بررسی قرار گرفته است‌که‌ مراجعه به‌آراء مشهور از مفسران شیعه و اهل سنت‌، و در برخی موارد آراء حدیثی مبنای این‌ پژوهش بوده است.کلید واژه ها:تحلیل و بررسی تطبیقی، ترجمه قرآن،ترجمه های معاصر، جملات افزوده، تفاسیرمعاصر.

این پژوهش شامل سه فصل است. فصل اول به مباحث کلی و نکات مقدماتی، تعریف، پیشینۀ سکولاریسم و مبانی آن و قرائت‌های مختلف از آن، همچنین معرفی نهج البلاغه و جایگاه آن و اهداف و ضرورت‌ انجام این پژوهش اختصاص یافته است.در فصل دوم، مهم‌ترین ادلۀ سکولاریسم، یعنی ناسازگاری دین، حکومت و سیاست؛ عرفی شدن دین و از دست رفتن جایگاه قدسی آن؛ عدم مشارکت عمومی در حکومت دینی و عدم پاسخ‌ گویی دین به نیازهای زمان مطرح و از نگاه نهج البلاغه مورد نقد وبررسی می‌گیرد. سکولاریسم معتقد است که دین ارتباطی با حکومت و سیاست ندارد و ورود آن به ساحت حکومت و زندگی مادی بشر، مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت. این دیدگاه، با مراجعه به کتاب شریف نهج البلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که مسائل مطرح در سکولاریسم، ناشی از مشکلات موجود در دین مسیحیت بوده و این مشکلات در دین اسلام وجود ندارد؛ بررسی نمونه‌ها و شواهدی از سخنان امام علی 7 در نهج البلاغه نشان می‌دهدکه، برخلاف دیدگاه‌ سکولاریسم، دین در حکومت و سیاست دخالت داشته و حضور دین در عرصۀ زندگی بشر، با قداست آن منافاتی ندارد؛ حکومت اسلامی به همۀ گروه‌های مردمی با هر عقیده و مذهبی توجه داشته و آن‌ها را تحت حمایت خویش قرار می-دهد. از سویی دیگر وجود احکامی در دین اسلام، موجب شده است که این دین، از ویژگی انطباق با شرایط زمان برخوردار باشد.در فصل سوم به بررسی رابطۀ دین و نهادهای اجتماعی یعنی سیاست و حکومت، حقوق، اقتصاد و تعلیم و تربیت در نهج البلاغه پرداخته می‌شود. با ذکر شواهدی از آیات قرآن کریم و یا روایات پیامبر اکرم9، دیدگاه دین اسلام در مورد هریک از مباحث مطرح و سپس عباراتی از نهج البلاغه متناسب با هر موضوع بیان شده و ارتباط دین با هریک از نهادها مورد بررسی قرار می‌گیرد. حضرت علی7، تمامی احکام مربوط به حوزۀ حکومت و سیاست، اقتصاد، حقوق و تربیت را بر دین استوار و با آن مرتبط دانسته و بر اساس احکام دین و در جهتی که خدا تعیین و تأیید می‌نماید مورد توجه قرار داده است.

تحقیق حاضر به این موضوع می‌پردازد که: آیا طبق قوانین فقه اسلامی و حقوق موضوعه کشور عراق می‌توان قیمومیتی برای زن در محیط خانواده و اجتماع در نظر گرفت یا نه؟ و آیا قیمومیت خانوادگی و اجتماعی فقط با مردان است؟ و آیا قیمومیت نداشتن زنان در محیط خانه، یا اجتماع دلیلِ بر ضعف و منزلت آنان است؟ نگارنده برای پاسخ، به سراغ آیات قرآن، روایات معصومین و ادله فقهای امامیه رفته و نوشتار خود را در سه فصل تدوین و ارائه کرده است. وی در فصل اول به مفاهیم حق، اقسام حق، قیمومیت، شرع، حکم شرعی، و مصادر و منابع شرعی نزدِ شیعه و اهل سنت می‌پردازد و معانی قوانین وضعی (حقوق موضوعه) و مصادر تشریع آن ها و قوانین طبیعی در عصر حاضر را ارائه می‌کند. نگارنده در فصل دوم به بررسی قیمومت زنان از منظر شرع مقدس اسلام در دو محور محیط منزل و جامعه می‌پردازد. وی در محور اول با استناد به آیه ولایت بین مومنین و مومنات و آیه طلاق، روایات نبوی در باره زن و شوهر و مسوولیت‌ها و وظایف آنان و ادله فقهی، عدم چنین قیمومیتی را برای زن در منزل اثبات می‌کند و آن را مخالف سنت پیامبر اسلام دانسته و اصول عملی را نیز معارض با عدم ولایت زوجه در منزل قلمداد می‌کند. در محور دوم نیز با بهره گیری از همان ادله عدم قیمومیت زن در اجتماع را با وجود حیات شوهر اثبات کرده و منصب اجتماعی زن را نیز منافی با قیمومیت او بر مردان می‌داند. در فصل سوم نیز نویسنده با توجه به مقررات وضعی دولت عراق در سال های اخیر به بررسی قیمومیت زن در خانه و جامعه براساس این قوانین اشاره کرده و آن ها را در زمان حکومت دولت بعثی عراق و پس از سقوط دولت بعث با هم مقایسه کرده و موارد قیمومیت زن را بررسی می‌کند.

تعریف فقیر، مسکین و معسر در فقه امامیه و اهل سنت مختلف است و اختلاف در تعریف، سبب اختلاف در احکام شده است. از آنجا که در جامعه گروهی فقیر، مسکین و یا معسر هستند و از طرفی جامعه مسلمان متشکل از شیعه و سنی است، بنابراین لازم است احکام آن‌ها را در فقه امامیه و اهل‌سنت مورد بحث قرار داد. با روش کتابخانه‌ای به توصیف و تحلیل ادله موجود در کتاب‌های شیعه و اهل‌سنت درباره وظایف فقیر، مسکین و معسر پرداخته شد. سعی بر این بود که به چند سوال اصلی پاسخ داده شود به فقیر، مسکین ومعسر به علت ناتوانی مالی چه تکالیفی تخفیف داده شده است و چه تکالیفی برعهده آنها باقی است و ساقط نمی‌شود در مقابل اینها توانگران چه وظیفه‌ای دارند. و بعد از بررسی، بدست آمد که فقیر، مسکین ومعسر اگرچه تنگ‌دست هستند؛ ولی به انجام کفاره و دفاع موظفند؛ چرا که اینها احکامی هستند که بر همه مسلمانان واجبند، مگر اینکه در شرایط خاص ساقط شوند. وظایفی مانند زکات، خمس و حج که شرط وجوب آ‌نها داشتن مال است از این گروه ساقط است. توانگران با پرداخت خمس و زکات و ... به تنگ‌دستان کمک می‌کنند. اینها همه باعث به وجود آمدن جامعه‌ای ایده‌آل و بدون اختلاف طبقاتی می‌شود.

یکی از مسائل در خور توجه و قابل مطالعه در حوزه تاریخ فقه، بررسی همسانیها و تمایزات مکاتب مختلف فقهی است که از آن میان وجود برخی تشابهات و همسانیها در فقه متقدم مکه و فقه امامیه قابل ملاحظه است، علیرغم اختلاف فقه امامیه با فقه اهل سنت در مسائلی چون: کیفیت وضو و اذان ، حلیت متعه ، بطلان عول و تعصب و ...، فقه متقدم مکه با فقه امامیه همخوانیهایی دارد چرا که فقه متقدم مکه ، متاثر از تعالیم ابن عباس و سایر منتسبان به اهل بیت بوده است و مطالعه این تشابهات قرابت فقه امامیه را با فقه متقدم مکه نشان می دهد و از فراسوی این قرابت می توان همسویی مبنایی فقه امامیه را با صحابه و تابعین مکه که مورد وثوق تمامی فرق اسلامی می باشند- نشان داد که خود گامی در جهت تقریب بین مذاهب اسلامی است . ما برای دست یافتن به این همسانیهای شاخص ، پس از شناسایی فقهای مکه ، طی دو نوع آمارگیری به استخراج مسائل مورد نظر از کتاب الخلاف شیخ طوسی پرداختیم و ذیل سرفصل به تحلیل و بررسی این مساله پرداختیم. البته در قسمت کلیات با ترسیم اوضاع و احوال سده های نخست هجری ، به دلیل ارائه این نوع تقسیم بندی از مکاتب فقهی که براساس یوم آنها بوده است ، اشاره نمودیم و سپس به توصیف ویژگیها و خصوصیات فقه و فقهای مکه همت گماشتیم و در نهایت ، چگونگی سیر اضمحلال مکاتب بومی فقه را بیان نمودیم.

امام صادق ع با متکلمان اهل سنت در زمینه های مختلف دارای مناظرات و مباحثاتی می باشند کهمی توان از این تعاملات و نحوه آن پی به شناخت سیره علمی و اجتماعی امام صادق ع برد.امام صادق ع پیشوای ششم شیعیان به عنوان رئیس مکتب جعفری پیروان خویش را به همزیستی با اهل سنت دعوت می نمود تا به این شیوه هم شیعیان از جامعه که اکثریت آن با اهل سنت بود منزوی نشوند و هم بتوانند احکام و اصول شیعه را با ملایمت به آنان منتقل کنند.از این روی در مدارحق با مسامحه با آنان رفتار می نمودند ، اما این سهل گرفتن هرگز به معنای زیرپا گذاشتن اصول نبود و آن جا که مسئله اصولی در میان بود ، حضرت هرگز تسلیم نمی شدند.آنچه به دوره امامت امام صادق ع ویژگی خاصی بخشیده بود استفاده از علم بی کران امامت، تربیت دانش طلبان و بنیان گذاری مکتب تشیع است . متکلمان اهل سنت به عنوان عضوی از جامعه علمی اهل سنت در دوران امامت امام صادق ع در مواضع مختلف با امام ساعت ها به بحث و مناظره و طرح پرسش می پرداختند و از محضر امام جواب های مستدل و محکم دریافت می کردند و در برابر عظمت علمی و منطق قوی او چاره ای جز تسلیم و تواضع نداشتند. در بسیاری از موارد برخی از افراد در خلال بحث هاو مناظرات با امام ، وجدان خفته شان بیدار و راه حق را تشخیصمی دادند.