جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در باب حقانیت و نجات ، سه دیدگاه را می توان در ادیان نشان داد: انحصارگرایی، شمول گرایی و تکثر گرایی، در این مقاله در پی واکاویِ هرکدام از این سه نظرگاه اما نه نوع دینیِ آنها، که نوع مذهبیِ شان، آن هم از منظر امامیه هستیم. شمول گرایانِ مذهبیِ شیعه، براین باورند که تنها یک دین، و در این دین، فقط پیروان یک مذهب بر حق هستند، امّا نجات و رستگاریّ اخروی می تواند قلمروی فراتر از یک مذهب داشته باشد؛ در تبیین این موضع، راه های مختلفی را می توان پی گرفت، ازجمله: آنچه بنابه روایات ما، مایه نجات است(و در اصطلاح، از آنها به "دعائم" تعبیر می شود)چیزی فراتر از اصول دین(به تعبیر متأخران)نیست و اگر در روایاتی ولایت اضافه شده، مقصود امامت شیعی که اختصاصیِ امامیه است، نمی باشد، بلکه ناظر به همان محبت اهل بیت یا مرزگذاشتن با ناصبی هاست. برخی پا را از این فراتر گذاشته، و به رغم نادرست دانستن کثرت گرایی دینی ،از کثرت گراییِِ مذهبی دفاع می کنند؛اینان مستنداتی دارند، از جمله: همانطور که اجتهاد های درون مذهبی داریم و خطا در اجتهاد، فرد را از حریم مذهب بیرون نمی سازد، در سطح کلان هم اختلاف های مذهبی مایه ی خروج از اسلام نخواهد بود. این پژوهش می کوشد به شیوه تحلیلی ، ضمن دفاع از شمول گرایی مذهبی ،به معنای شمول نجات نسبت به مخالفان مذهبی در صورت پایبندی به اصول اسلامی و ناصبی نبودن ، امکان ارائه ی تقریر و تبیینی از کثرت گرایی مذهبی را نیز مطرح نماید.

واکاوی هنر فلزکاری در عهد صفویه فرآیندی چند لایه و چند سویه است که با مطالعه و تفکیک لایه های مختلف، اجتماع، مذهب، سیاست و اقتصاد به زیرساخت های سنت و باورها و شعائر و مولفه های مذهب در بین ایرانیان می توان رسید. این پژوهش با هدف شناخت و بررسی کاسه ها و جام های فلزی دوره صفویه، تلاش دارد تا وجه تمایز فرم و عملکرد این ظروف را تحلیل و مورد مطالعه قرار دهد. در این راستا نمونه هایی از کاسه های فلزی موزه متروپولیتن مورد بررسی قرار گرفته و مضامین به کار رفته در آن ها در قالب نقش، خوشنویسی و ترکیب بندی، تحلیل شده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مضامینی که در این کاسه ها مورد توجه صنعتگران و هنرمندان آن دوره قرار داشته، نمادهای مقدس در نزد شیعیان از جمله اسامی الله، چهارده معصوم (ع) و نمادهای عرفان اسلامی از جمله ترکیب بندی نقوش در شکل دایره ای و تکرار یک نام، دعا یا بیتی از شعرای فارسی زبان و همچنین نمادهای ملی و ایرانی همچون فلز به عنوان یک ماده مقدس و قابل احترام و در نهایت ترکیبی از شعائر ملی، شیعی و زیبایی شناسی عرفانی و حسی است.

نظیری نیشابوری شاعر شهیر قرن دهم – یازدهم هجری به رغم آنکه در موطن خود، نیشابور و نیز در دوران مهاجرت به هندوستان،در میان مسلمانان اهل سنت می زیست و حرمت اعتقادات برادران مسلمان خود را پاس می داشت،اما همواره بر عقاید شیعی خود، پابرجا بود و منقبت پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان را از یک مقوله می دانست. نظیری ضمن قصاید و قطعه های فراوان در توضیح اعتقاد خود، ترکیب بندی در دوازده بند (هربند حاوی دوازده بیت) سروده است که به تعبیری می توان آن را مروری فشرده بر تاریخ تشیع دانست . او در این ترکیب بند به مفهومی از ولایت تمسک می جوید که معنایی کاملا عرفانی دارد و آن ولایتِ اعمّ از نبوت ، و برخاسته از حبّ ذاتی است. در این مقاله پس از مقدمه ای در باب ادبیات تعلیمی وخدمات نظیری به شعر شیعی ، گزارشی محتوایی از این ترکیب بند ،ارائه و برخی از بن مایه های موجود در ترکیب بند نظیری بررسی شده است. پس از آن با ارجاع به هر یک از بندها، در باره هر بند توضیح و تحلیل عرضه شده و سپس نقد محتوایی برخی آموزه های موجود در ترکیب بند، مطرح شده است . با وجود شهرت نظیری نیشابوری در ایران و دو چاپ تحقیقی از دیوان اشعارش، تاکنون کسی به تفصیل به بررسی این ترکیب بند نپرداخته است.

هاینس هالم از جمله مستشرقینی است که در معرفی شیعه و منشأ پیدایش آن، دو نکته از او مغفول مانده است. تمایز مفهومی شیعه و تشیع؛ و تعدد اصطلاح و مصداق شیعه. طبیعتا این تفاوتها منشأهای گوناگونی را به دنبال خواهند داشت. نوشتار پیش‌رو با تمرکز بر این سوال که بر دیدگاه هاینس هالم در باب پیدایش شیعه چه نقدهایی وارد است شکل‌گرفته و در همین راستا ابتدا دیدگاه او توصیف، و سپس تحلیل و نقد گردیده است. در این پژوهش، ضمن برجسته‌کردن تمایز میان دو اصطلاح شیعه و تشیع، به این نتایج دست یافتیم که شیعه هم به لحاظ نوع هم به لحاظ مصداق متعدد است؛ شیعه از حیث مصداق می‌توان به فرد، جمع و جامعه اشاره داشته باشد و از حیث نوع به شیعة اعتقادی و سیاسی قابل تفکیک است. زمان پیدایش هر کدام از این انواع و مصادیق، متفاوت از دیگری است. در نهایت افزون بر آن‌که اصل پیدایش شیعه به زمان پیامبرصلی الله علیه و آله برمی‌گردد، به یاری قرائن و شواهد تاریخی به احتمال قوی پیدایش جمعی از شیعة اعتقادی حداکثر تا سال چهام هجری تحقق یافت. این پژوهش در بخش جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای و اسنادی و در بخش اندیشه‌ورزی از روش تحلیلی بهره برده است.

این مقاله در صدد نقد نظریه بوکلی درباره روایات دیدارهای امام صادق(ع) با منصور عباسی است. آقای بوکلی، نویسنده مقاله « ریخت شناسی و مفاد بعضی از روایات شیعه امامی » ، بخشی از روایات مربوط به مواجهه امام صادق(ع) و منصور عباسی را که غالبا مربوط به احضار امام به دربار منصور است مورد بررسی قرار داده است. بررسی او تنها مبتنی بر ساختار روایات است. نویسنده تلاش کرده است با این روش به منشا جعل این روایات دست یابد و دیدگاه شیعه امامی درباره ارتباط بین مذهب و قدرت سیاسی را نشان دهد. در مقاله پیش رو ضمن بررسی این روایات، روش آقای بوکلی و دستاوردهای او بررسی شده و نشان داده شده است که روش مبتنی بر ساختار تنها، فاقد کارآیی لازم است و به ویژه برای دستیابی به منشأ جعل یک روایت، شناخت راویان آن ضروری است. در این میان از پدیده‌هایی چون «تقطیع» و «نقل به معنا» در حدیث، در بررسی ساختار این روایات نباید غفلت نمود. از نظر مفهومی، این گروه از روایات به تنهایی برای بیان دیدگاه سیاسی شیعه کافی نیست.

سازمان های وکالت امامیه و دعوت اسماعیلیه دو نهاد سری بودند که هرکدام با هدف انتشار و استمرار فعالیت های عقیدتی،سیاسی و تبلیغی خود در نواحی متعدد سرزمین های اسلامی و در چارچوب برنامه ای منظم و سازمان یافته ، با محوریت امامان و سلسله وکلا و داعیان خود به وجود آمدند.امامان معصوم (علیهم السلام) در عصر حضور برای تسهیل و امکان بهتر ارتباط با شیعیان سازمان وکالت را تشکیل دادند و امامان اسماعیلیه نیز با ایجاد سازمان دعوت و بهره گرفتن از داعیان خود کوشش نمودند ارتباط منظم با پیروان خود را فراهم کنند.لازم به ذکر است که اهمیت بررسی تطبیقی این دوسازمان موجب قضاوت بهتر تاریخی نسبت به سیاست ها،اهداف وعملکرد آنان می شود. پرسش اصلی در این مقاله این است که دو سازمان وکالت و دعوت چه وجوه اشتراک و افتراقی در چگونگی شکل گیری و پیدایش سازمانی خود داشته اند؟در پاسخ می توان گفت،سازمان وکالت امامیه در شرایط خاص تاریخی دوره امام صادق(ع) به بعد بنا به دلایل افزایش تدریجی شیعیان ، سخت گیری روز افزون دولت عباسی ، دشمنی دیگر رقبا و مخالفان عقیدتی و سیاسی نسبت به آنان ،توسط امامان معصوم شکل گرفت.امامان(علیهم السلام) با اهداف چندگانه ساسی-اجتماعی به هدایت شیعیان ، حفظ ارتباط و صیانت از آنان ، گسترش و تحکیم عقاید شیعه ،احقاق حق اهل بیت و ترویج معارف شیعه کوششی مستمر داشتند.اسماعیلیه نیز با تشکیل سازمان دعوت مدعی امامت منصوص اسماعیل و فرزندش محمد بن اسماعیل، به عنوان امام پس از امام صادق(ع) بودند.