جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نبوت رسالتی الهی برای هدایت و راهنمایی انسان‌ها است که دو نوع تشریعی و تبلیغی داشته و هر دوی آن خاتمه یافته است. شیعه امامیه معتقد است پس از خاتمیت، امامت با نصب الهی جانشین نبوت شده و به هدایت و راهبری مردم همت می‌گمارد. باور به وجود امامت پس از خاتمیت، شبهه «نقض خاتمیت» را به دنبال دارد، اثبات تفاوت بین نبوت تبلیغی و امامت می‌تواند این شبهه را برطرف کند، از این رو، این پرسش مطرح می‌شود که آیا نبوت تبلیغی و امامت از حیث کارکرد و رسالت، با هم تفاوت دارند یا خیر؟، جستار پیش‌رو بر آن است که با ابزار کتابخانه‌ای و روش تحلیل و سنجش داده‌ها به بررسی تطبیقی کارکرد این دو منصب الهی بپردازد. نتیجه به دست آمده حاکی است؛ نبوت تبلیغی عمده کارکردش تبلیغ شرایع گذشته، تحکیم حاکمیت نبی صاحب شریعت و ارائه طریق است اما امامت، علاوه بر آن، مسئول تحقق بخشیدن دستورات الهی، تشکیل حکومت دینی و نفوذ در نفوس مستعده در راستای هدایت تکوینی است.

خطبه غدیر به عنوان یکی از مهم‌ترین سخنرانی‎های پیامبر اکرم(ص) در میان جمع کثیری از مسلمانان در سال دهم هجرت ایراد گشته و حاوی پیام‌های بسیار مهمی است که مطالعه دقیق آن برای آشنایی با ماهیّت حقیقی دین اسلام و ارکان اصلی آن ازجمله امامت و ولایت، ضروری می‎نماید. از آنجا که این خطبه در سه نقل متفاوت گزارش شده، لذا بررسی دقیق محتوای آن‌ها به منظور کشف ارتباط این متون جهت دستیابی به محتوای کامل فرمایش پیامبر اکرم(ص)، نیازمند بهره‌گیری از روش‎های تحقیق میان‌رشته‌ای متن محور و معتبری است که قابلیّت تجزیه دقیق متون و ترسیم الگوی کلی متن را داشته باشد. به همین منظور در این پژوهش تلاش شده با بهره‌گیری از روش‌ «تحلیل محتوا»، ابتدا هرکدام از سه متن گزارش شده به‌عنوان خطبه غدیر، جداگانه تحلیل و سپس با استفاده از تکنیک «تحلیل محتوای مقوله‌ای»، ساختار هندسی هرکدام از این متون به جهت مقایسه تطبیقی با یکدیگر ترسیم گردد. یافته‎های تحقیق نشان می‌دهد این سه گزارش با وجود اختلافات اندک، شباهت‌های محتوایی بسیاری داشته و بر مضامین و مقوله‌های خاص و ثابتی تأکید دارند و این قابلیّت را ایجاد می کند تا ساختار هندسی آن‌ها با یکدیگر ادغام شوند. بی شک نتایج این تحقیق، زمینه اثبات اصالت و اعتبار هر سه خطبه را فراهم می آورد

ابوتراب یکی از کنیه‌های علی(علیه السلام) است. اما دشمنیهای کینه توزانه به ویژه در دوره بنی امیه از سویی، و حب افراطی علاقه‌مندان از سوی دیگر باعث شده زمینه صدور روایت کنیه ابوتراب در بین مجادلات و دیدگاه مذمت و منقبت آمیز قرار گیرد. به طوری که اکنون در منابع شیعه و اهل سنت دو دسته روایات درباره خاستگاه اطلاق این عنوان از سوی پیامبر بر علی(علیه السلام) ذکر شده است. اتان کلبرگ در مقاله ابوتراب مدعی است ابوتراب نه از روی مدح، بلکه از روی نکوهش و مذمت، به علی(علیه السلام) اطلاق شده و شیعیان با جعل احادیث به نفع علی ابن ابی طالب(علیه السلام) این عنوان را از مذمت به منقبت برگرداندند. این مقاله با رویکردی تحلیلی تاریخی، ضمن جستجوی روایات نقل شده در منابع شیعه و اهل سنت به نقد دیدگاه کلبرگ، و زمینه‌های ظهور این نقل‌ها پرداخته است. دو نقد کلی دیدگاه کلبرگ عبارتند از: نفی تغییر تدریجی ذمّ به مدح توسط شیعیان و عدم فحص کامل ایشان درباره خاستگاه‌های این کنیه در منابع شیعه و اهل سنت.

پس از رحلت پیامبر (ص) جریانی‌هایی تلاش می‌کنند تا از طریق فرافکنی، خطوط فکری مردم را متناسب با خواست خود تغییر دهند. در این زمان قدرت‌خواهی فزونی یافت مرجع تراشی دینی جای الگوهای حقیقی را گرفت و حاکمان سعی کردند که با فرافکنی به روش‌های مختلف، همچون تحریک احساسات، تفرقه‌افکنی و... مردم را متقاعد کرده و جایگاه امام(ع) را در جامعه تضعیف کنند. نوشتار پیش رو به روش توصیفی- تحلیلی ضمن واکاوی بسترهای زمینه‌ساز فرافکنی، به بررسی شیوه‌های فرافکنی مخالفان و در نهایت به تبیین راهبردهای امام علی(ع) در مواجهه با فرافکنی‌ها را مورد بررسی قرار داده است. طبق بررسی انجام گرفته، شیوه‌های پیشگیرانه، و راهبردهای تدافعی، مهم‌ترین عملکردهای حضرت در مقابله با فرافکنی مخالفان است. بیشترین روش تدافعی امام(ع) گفتمان و استدلال است که مشهورترین آن‌ها خطبه‌ها و نامه‌های حضرت است. علاوه بر این، حضرت علی (ع) شیوه‌های پیشگیرانه مثل روشنگری، افشاگری و... را همزمان و توأمان با گفتمان و نامه‌نگاری و ایراد خطبه به کار گرفتند. ارزیابی کلی از سیاست مقابله‌ای امام علی(ع) این است که حضرت در سیاست خود با رعایت اصل صداقت و درستی، توانسته است با جریان فرافکنی مقابله کند و حقیقت شیعه و شخصیت حقیقی خود را درتاریخ زنده نگه دارد. برخی از این سیاست‌ها کوتاه مدت و برخی دراز مدت به نتیجه رسیده است.