جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع این پژوهش، سنیخت میان خالق و مخلوق از دیدگاه قرآن کریم، روایات معصومین (علیهم السلام) و فلسفه‌ی اسلامی است. پذیرش سنخیت میان خدا و خلق، متوقف بر پذیرش امکان شناسایی خداوند است؛ این امکان از دیدگاه عقل و نقل پذیرفتنی است. سنخیت میان خدا و خلق از منظر عقل و نقل در سه حوزه‌ی ذات، صفات و افعال قابل اثبات است. از آن جا که صفات حق تعالی عین ذات اوست با اثبات سنخیت صفاتی میان خدا و خلق می توان سنخیت ذاتی میان او و خلق را نیز استنتاج کرد. سنخیت صفاتی میان خدا و خلق با توجه به رابطه علیت میان آن دو و نیز نظام تشکیکی وجود قابل اثبات است. سنخیت افعالی میان خدا و خلق نیز با توجه به سنخیت ذاتی میان آن دو و نیز سنخیت ذاتی هرکدام از این دو با افعال شان فهمیده می‌شود. سنخیت میان خالق و مخلوق از جمیع جهات نیست و جهات تباینی نیز میان این دو وجود دارد که ما را از افتادن در دام تشبیه مصون می‌دارد. این جهات تباین حاصل شدت و لاحدی وجود خداوند و نیز ضعف و محدودیت وجود مخلوقات است. برداشت ماهوی از مسأله‌ سنخیت، فهم ناصحیح از اراده مطلق الهی و تفسیر نادرست آیات و روایات منجر به وارد کردن اشکالات متعددی بر مسأله سنخیت میان خدا و خلقگردیده است.

چکیده ندارد.

در این تحقیق، تلاش شده جایگاه علم و عقل مخاطب در دعوت انبیاء مورد بررسی قرار گیرد.اصلی ترین حقیقتدر جریان آفرینش، هدایت است و ماموران اصلی محقق کردن آن، انبیاء الهی هستند که با شناخت جایگاه علم و عقل مخاطبان خود و استفاده از روشهای مختلف تبلیغی، متناسب با فهم آنها سعی در هدایت ایشان دارند. از این رو تحقیق حاضر ابتدا دعوت نوح() را بررسی می کند. آن حضرت پس از تلاشهای طولانی توانست عده ی معدودی را هدایت کند، که پس از بررسی ویژگیهای قومش از قبیل تکبر، جهل، ظاهر بینی، مسخره کردن، مکر و حیله گری و... و تطبیق آن با آیات و روایات مشخص می گردد، که این ویژگیها، ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل مخاطبان وی دارد.سپس به روشهای مختلفی که آن حضرت متناسب با علم و عقل مخاطبان استفاده می کند، پرداخته شده است. این روشها طبق بیان قرآن عبارت از، انذار، ترغیب، اقناع استدلالی و منطقی، استدلال به محسوسات و تصویر پردازی می باشد. اگرچه سماجت آنها باعث شد که آن حضرت در دعوت خود توفیق چندانی کسب نکند.سپس به بررسی جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت ابراهیم () پرداخته شده که پس از معرفی گروه های مخاطب ایشان، به روشهای گوناگون دعوت متناسب با علم و عقل مخاطبان اشاره شده است. این روشها عبارتند از روش مقایسه، اقرار گرفتن از مخاطب، ایجاد پرسش، رد تقلید در اصول دین، استدلال به محسوسات و اقناع تدریجی که به تفصیل از آن سخن رفته است.در ادامه، جایگاه علم و عقل مخاطبان در دعوت حضرت موسی() مورد واکاوی قرار گرفته است. ابتدا ویژگیهای منفی قوم ایشان یعنی ماده گرایی، خودپسندی، حرص، تکبر و حسادت، بیان شده و با استفاده از آیات وروایات مشخص می گردد که این خصوصیات ریشه در پایین بودن سطح علم و عقل آن قوم دارد. سپس شیوه های مختلف تبلیغی که آن حضرت برای دعوت استفاده می کند از جمله، روش قول لین، دعوت با ارائه ی دلیل، روش انذار، روش تذکر و استفاده از معجزه مطرح شده است.به دلیل اشتراک جامه ی هدف حضرت موسی و حضرت عیسی() قوم حضرت مسیح نیز دارای همان خصایص منفی بودند.روشهای مورد استفاده ی آن حضرت نیز همگی متناسب با جایگاه علم و عقل مخاطبانش بود. از جمله ی می توانبه دعوت بر اساس بینه، بیانات بلیغ، شیوه ی غیر مستقیم، دعوت بر اساس مهربانی، اعزام مبلغ، انذار و تبشیر و بیان صریح اشاره کرد.در پایان تفضل برخی از انبیاء بر سایر پیامبران مطرح وبیان شده است که پیامبر اسلام(ص) به عنوان خاتم پیامبران افضل از همه ی انبیاء می باشد. ایشان ضمن استفاده از روشهای تبلیغی سایر انبیاء، دعوتش را، بر پایه ی حکمت، موعظه ی حسن، و جدال احسن، استوار کردو هر یک از این روشهای را به تناسب فهم گروه های مختلف به کار برد و همین عامل موفقیت بزرگترین سفیر الهی شد.کلید واژه ها : انبیاء، علم، عقل، مخاطب، دعوت.

در این پایان نامه ابتدا کلیات و مفاهیم، بررسی شده، آن گاه به آفرینش انسان پرداخته، جسم، روح و عقل انسان در قرآن واکاوی شده است. در فصل سوم انسان به سه ساحت شناختی، عاطفی و رفتاری تقسیم شده است و سعی شده در هر ساحتی ویژگی‌های انسان از دیدگاه قرآن بررسی شود.در ساحت شناختی، انسان دارای این صفات است:برگزیده، بلند همت، مسجود ملائک، هدف آفرینش جهان، یاد و یادآور خدا، معتقد به کرامت ذاتی انسان، جهول، آزاد اندیش، سدره نشین، خود باور و دارای اعتماد به نفس، آزاد و مختار، امیدوار به آینده درخشان، معتقد به خدا غیب و فرشتگان، معتقد به معاد، آینده نگر، حق باور، طبیعت شناس، انسان شناس، جامعه شناس، خداشناس، خود شناس، تاریخ شناس، هستی شناس، جانشین خدا در زمین و خردورز، دشمن شناس، ولی شناس و... .ساحت عاطفی، انسان را اینگونه معرفی می‌کند: مهربان، برادر، باگذشت، کریم و با اخلاق، بردبار، عاشق، پاک و با نشاط، عفیف و با حیا، باوفا، بلند طبع، ظلوم و خاشع، آرام و با وجدان، بیزار از دشمن و... .انسان در ساحت رفتاری با این صفات شناخته می‌شود:نماز گزار، مهاجر، مجاهد، شهید، انقلابی، مسئولیت پذیر، مدیر خانواده و فرزندان، سالک الی الله، وحدت آفرین، آمر به معروف و ناهی از منکر، اهل مشورت، روشنگر، منظم، خستگی ناپذیر، شجاع، ایثارگر و متواضع و دشمن ستیز.فصل چهارم، چشم انداز آینده انسان، شامل جهان آینده و آینده‌ی جهان مورد بحث قرار گرفته در فصل پنجم سیمای پیامبران اولواالعزم به عنوان انسان‌های کامل مورد بررسی واقع شده است؛ بحران هویت انسان در سه بخش، اعتقاد، اخلاق و عمل محتوای فصل ششم است. آخرین فصل به موضوع مهم راه و بی راه پرداخته و عوامل هر یک مورد بررسی قرار گرفته است.

چکیده:قرآن کریم ودیعۀ بی همتاو آخرین کتاب آسمانی از سوی خالقی بی نیاز به خلقی نیاز مند می‌باشد که بر پیامبر خاتم حضرت محمد(ص) نازل گردیده ودر آن تمام تعالیمی که برای نجات بشریت و رهنمون کردن آن به قله های سعادت و نجات لازم است، موجود می‌باشد. نخستین مرحله ای که برای فهم قرآن و عمل به تعالیم آن لازم است، خواندن قرآن است. بدون خواندن قران، درک مفاهیم عمیق ودر نتیجه عمل به دستورات قرآن میسر نخواهد بود ؛ هر چند قرائت مستمروختم قرآن یک هدف است و فی نفسه عبادت است، اما هدف غایی البتّهبهره مندی از رهنمود های متعالی قرآن وبه کارگیری آن در زندگانی جهت نیل به اهداف والا ست. بحث درباره کیفیت قرائت، تلاوت و چگونگی ختم قرآن با توجه به تأکید بر مداومت قرائت برخی از سوره های قرآن در لسان احادیث از اهمیت بسزایی برخوردار است و برای انسان مسلمان جویای سعادت دنیا و آخرت بازشناسیشیوهای صحیح قرائت وختم قرآن در راستای بهره مندی هرچه بیشتر از آثار و برکات ختم قرآن کریم در پرتو رعایت «آداب ظاهری وآداب باطنی » قرائت قرآن امری ضروری است. در این پژوهش علاوه بر بررسی آیات وروایات در این زمینه، به گزارش و دسته بندی آداب تلاوت قرآن اعمّ از «آداب ظاهری وآداب باطنی» همچنین شیوه های ختم قرآن و آثار و فوائد مادی و معنوی ختم قرآن و مداومت سوره های مختلف قرآن کریم پرداخته شده است.کلمات کلیدی: قرآن، قرائت، آداب تلاوت، ختم قرآن

نگاه‌ علمی‌ و فرامذهبی‌ به‌ مسئله‌ی‌ مهدویت‌ چهره‌ای‌ درخشان‌ و تابناک‌ از آینده‌ای‌ روشن‌ برای‌ بشریت‌ تصویر می‌کند. از آنجا که باور مهدوی برشی از امامت بوده و در همه بدنه‌ی حکومت اسلامی حضور دارد، تبیین الگوی تربیتی اعتقاد به مهدویت ضروری می‌نماید تا در پرتو آن منتظر تکالیف رفتاری خویش را تمییز دهد. در منشور تربیتی منتظر، بین میزان اعتقاد به امام زمان و رفتار منتظر ارتباط مستقیمی نهفته است و هر چه منتظر از معرفت کامل‌تری برخوردار باشد رفتار کامل‌تری نیز خواهد داشت. ره‌آورد تحقیق حاضر، بیان رسالت مهدویت در مقوله تعلیم و تربیت و تأثیر آن بر شکل دهی جامعه مهدوی در زمان غیبت است. تبیین اندیشه مهدویت و پیوند آن با حوزه‌های تربیتی و اخلاقی، تقویت مبانی تربیتی و اخلاقی جامعه منتظر بر اساس اندیشه انتظار، کاربردی کردن مباحث مهدویت متناسب با نیازها و اقتضائات امروزی از جمله اهداف این پژوهش هستند که به شیوه کتابخانه‌ای و تحلیل ادله به دست آمده است. نتیجه‌ی تربیت انسان‌های منتظر بر این اساس ، پرورش انسان‌های مفید برای جامعه انسانی و اسلامی است. در صورتی‌که این فرآیند به خوبی صورت پذیرد، ثمره این‌گونه تربیت بروز و ظهور فضائل عالی چون عدالت خواهی، الگو پذیری، بصیرت ورزی، خودیاری‌های اجتماعی و رشد افرادی با بینش قوی، ایمانی راسخ و کرداری مناسب با شأن یک انسان منتظر بوده که در این نوشتار به هریک پرداخته شده است.

حضرت إبراهیم  و آئین ایشان، در قرآن از ارزش بسیار بالایی برخوردار است، تا آنجاکه بیشترین اوصاف پسندیده در وصف شخصیت او به کار رفته و پیروی از آئین آن حضرت مورد تاکید حق تعالی قرارگرفته است. اسلام، یهودیت و مسیحیت ادیانی توحیدی هستند که منشأ آنها، آئین حنیف و توحیدی حضرت إبراهیم  است. به جهت جایگاه ویژه و پراهمیّت حضرت إبراهیم  و آئینشان در میان ادیان توحیدی، پیروان این ادیان، ادعای پیروی از آن حضرت را داشته و هرکدام به گونه‌ای خود را منتسب به ایشان معرفی می‌نمودند. از این میان، یهودیان و مسیحیانی که به گفته‌ی قرآن ادعای بیشترین انتساب، نزدیکی و پیروی از إبراهیم  را داشتند و بر سر إبراهیم به نزاع می‌پرداختند ، بیشترین انحراف و کج روی از آئین إبراهیم  در کارنامه شان به ثبت رسیده است. از منظر قرآن آئین إبراهیم ، حنیف، اسلام، قِیَم بوده و از هر گونه شرک تهی است. عبودیت؛ نبوت؛ رسالت؛ خلّت و امامت، مقاماتی است که از جانب خداوند به حضرت إبراهیم  اعطا شده است. اوصاف ذکر شده در قرآن که به توصیف شخصیت با عظمت حضرت إبراهیم  پرداخته‌اند، شامل اَوَاه به معنی مومن و خدا ترس؛ حلیم؛ منیب به معنای کسی که در همه کارها به خداوند رجوع می‌کند؛ اُمّت به معنای کسی که بر دینی است که کسی بر آن نباشد؛ قانت به معنای مطیع؛ صدیق؛ مومن؛ اسوه حسنه؛ مصطفی و برگزیده؛ شیعه‌ی نوح؛ صالح؛ حنیف؛ مسلم؛ اولی الیدی و الابصار به معنای کسی که صاحب قدرت در طاعت و بصیرت است؛ شاکر؛ خالص؛ دارای قلب سلیم می‌شود. نکته‌ی مهم این است که، ذکر این صفات در مورد إبراهیم  اشاره به این دارد، که این صفات آثار نیک آئینِ حنیف ایشان است. چراکه پیروی از این دین انسان را تدریجاً به همان راهی می‌اندازد که إبراهیم  را انداخت. به عبارت دیگر اگر کسی تابع دین حنیف إبراهیم است، باید پیرو تمام ویژگی‌های إبراهیم  نیز باشد. انحرافات ذکر شده در قرآن برای یهودیان و مسیحیان در دو حوزه‌ی عقیده و رفتار تقسیم بندی می‌شود. انحرافات عقیدتیِ یهودیان شامل شرک، گوساله پرستی، دادن نسبت‌های ناروا به خداوند، ادعای توقف نکردن در آتش، ادعای انحصاری بودن بهشت برای آنان، دشمنی با جبرئیل، تکذیب پیامبران، دانستن عٌزیر به عنوان پسر خدا و ... می‌شود. انحرافات عقیدتیِ مسیحیان شامل شرک، عیسی خدایی، مریم خدایی، تثلیث، قائل شدن فرزند برای خداوند، پرستش راهبان و ... می‌باشد. انحرافات رفتاریِ یهودیان شامل، بهانه جویی، عصیان و نافرمانی، نفاق، پیامبر‌کشی، بغی و ظلم، بهتان زدن،‌ خوردن مال حرام، استهزای دین و پیامبر،‌ دوستی با کفار، آزار پیامبران و مومنان، تحریف کلام خداوند، ناسپاسی و ... می‌گردد. انحرافات رفتاریِ مسیحیان نیز شامل، فراموشی عهد خداوند، بدعت رُهبانیت، طرد یهودیان و ... می‌شود. اما اگر آنان تنها یک خصلت إبراهیم  که تسلیمِ محض بودن در برابر خداوند بود را دارا بودند، به هیچ یک از این انحرافات دچار نمی‌شدند.

یکی از مسائل مهم اعتقادی در بحث معارف قرآنی، موضوع عصمت انبیاء است. از آن جا که ظاهر برخی آیات با عصمت انبیاء ناسازگار به نظر می رسد، این امر باعث برخی اختلاف دیدگاه ها در طول سده های متمادی شده و زمینۀ برخی شبهات را در این مورد فراهم آورده است. این پژوهش ضمن پرداختن به برخی از این دیدگاه ها و مسائلی چون قلمرو عصمت، محدوده زمانی، امکان و ضرورت عصمت، چگونگی عصمت و دیگر مسائل مرتبط، با روش توصیفی به بررسی دیدگاه دو مفسر بزرگ شیعه – علامه طباطبایی و علامه فضل الله – در تفاسیر «المیزان» و «من وحی القرآن»، در این رابطه پرداخته و از مقایسه دیدگاه آن دو، و دیدگاه مشهور شیعه در باب عصمت، سعی بر آن داشته تا با نشان دادن مبانی هر یک از این دو، در مبحث مورد نظر، این حقیقت را به اثبات رساند که در بین آراء این دو عالم شیعی، در اصلِ عصمت، اختلافی نیست و اختلافات جزئیِ موجود بین آن دو، ناقض پذیرش اصلِ عصمت انبیاء از سوی هیچ یک از آنها نمی باشد. اما این دو عالم شیعی در طریق اثبات عصمت، دو شیوۀ متفاوت را در پیش گرفته اند، «المیزان» عصمت را از مقولۀ علم خطا ناپذیر می داند و«من وحی القرآن» عصمت را از مقولۀ تکلیف اختیاری نهاییِ نبوت بر می شمارد و احتمال بروز خطا را برای انبیاء مجاز می شمارد و تنها در ابلاغ نهاییِ رسالت می توان بر عصمت آنان اعتماد کرد. در ضمن مستندات قرآنی این دو تفسیر نیز با یکدیگر متفاوت است. واژگان کلیدی:عصمت انبیا ، تفسیر من وحی القرآن ، المیزان فی تفسیر القرآن، شیعه، علامه طباطبایی، علامه فضل الله

در حوزه مباحث کلامی در بحث نبوت انبیا?بحث عصمت از جایگاه ویژه‌ا‌‌ی برخوردار است. چون غرض از بعثت انبیا?تکامل و سعادت بشر است و این هدف بدون عصمت انبیا ? محقق نمی‌گردد. عصمت انبیا ? با دلایل عقلی و نقلی به اثبات رسیده است. اما در این میان آیاتی وجود دارد که ظاهر آنها با مسئله عصمت سازگاری ندارد و این امر موجب شده مخالفان عصمت آن را دستاویز خود قرار داده و در ظاهر مسائلی را به پیامبران از جمله به حضرت موسی ? نسبت دهند کهبا ساحت مقدس آن بزرگواران همخوانی ندارد. ازجمله قتل، خشم و غصب، خوف، نسیان، ذنب، توبه و... البته با وجود دلایل قطعی عصمت، این آیات نیازمند تفسیر و تاویل هستند. و لذا دفع شبهات از آیات، ضرورتی علمی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آنها رد شد. این رساله در سه فصل، به شبهات عصمت حضرت موسی ? از طریق مفسرین و متکلمین و روایات پاسخ گفته و ضعف شبهات مخالفان عصمت را روشن نموده است. در بخش نخست این رساله، مباحثى همانند معنای عصمت، دلایل وجوب عصمت، منشأ عصمت، مراتب عصمت و... بررسی شده است. بخش دوم و سوم این نوشتار آیاتی از قرآن ذکر شده که همگی مربوط حضرت موسی ? است. این آیات دارای عناوینی هستند که برخی به ظاهر آنها تمسک جسته و شبهاتی را مطرح نموده‌اند. نوشتار حاضر ضمن بررسی شبهات از طریق مفسرین و متکلمین و روایات به آنها پاسخ گفته است. و این شبهات را مردود دانسته و عصمت را برای حضرت موسی? ثابت می داند.

این پژوهش با بررسی مراتب و درجات شناخت قرآن کریم به این نتیجه رسیده است که عالی‌ترین مرتبه شناخت قرآن، همانا شناخت شهودی است؛ چنین معرفتی، غایت سیر انفسی مفسّر است و ارمغان آن که در واقع بیان آن مشاهدات برای دیگران است، تفسیر انفسی نامیده می‌شود؛ این تعریف، بر آن قسم از تفسیر عرفانی منطبق است که بر تهذیب نفس و سیر و سلوک عملی مبتنی است و در بیان برخی از دانشمندان، تفسیر فیضی یا اشاری خوانده می‌شود؛ از این بیان می‌توان ارتباط تفسیر عرفانی با تفسیر انفسی را ارتباط اعم و اخص دانست؛ بدین معنا که هر تفسیر انفسی، عرفانی نیز هست اما هر تفسیر عرفانی، انفسی نیست. اما در مورد ارتباط تفسیر انفسی با تأویل نیز می‌توان گفت: چنانچه تأویل را مطابق قول علامه طباطبایی(ره) از سنخ حقایق عینی و خارجی بدانیم، تفسیر انفسی، شرح و بیان آن حقایق خارجی –تأویل- خواهد بود. از نگاه دیگر، تفسیر انفسی که محصول مستقیم معرفتِ نفس مفسّر است، به گواهیِ تقسیم دوگانه‌ای که در حوزه معرفت وجود دارد، به دو مرتبه کلیِ حصولی و حضوری تقسیم‌پذیر است و به نسبت تطبیق و ارتباطی که با انسان و نفس ناطقه او و نیز اصول مدوّن و نظریِ معرفت نفس پیدا می‌کند، مصادیق مختلفی می‌یابد. در این رساله، پس از ارائه تعریف تفسیر انفسی قرآن کریم، به این مراتب و مصادیق اشاره می‌شود. این رساله با بیان ارتباط میان اصطلاحاتی همچون: تنزیل، تفسیر و تأویل و تعیین حدّ و مرزهای میان آنها که در لسان روایات با واژه‌هایی نظیر ظهر و بطن و حدّ و مطلع آمده است، به نظامی هماهنگ در مورد مراحل نزول قرآن و متعاقب آن ترقّی و صعود انسان، دست یافته است که از جمله‌ی دستاوردهای آن، می‌توان به ارائه نقشه‌ها و طرح‌هایی همچون دایره تنزیل و تأویل قرآنی که متضمن سیر تنزیل و تأویل است، اشاره کرد. این تحقیق در بخش پایانی خود در پی آن است که با بررسی مراتب وجودی انسان، قرآن و جهان، پیوند و انطباق این سه حقیقت متعالی را که به اصل تطابق کُتب ثلاثه مشهور است، نشان دهد؛ تا از این طریق به برخی از مبانی و اصولی که در ارایه تفسیر انفسی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اشاره کند. از اهداف این پژوهش، بیان اهمیت معرفت نفس و ضرورت پرداختن به این علم شریف جهت فهم معارف قرآنی است.