جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله لعن و تبری یکی از ضروریات اجتماعی و از راههای سوق دادن مردم به حق و حقیقت و دوری از فساد و تباهی است. عنوان رساله حاضر«لعن در قرآن» می باشد و هدف از این رساله این است که با مفهوم لغت در قرآن آشنا شویم و آنرا از مفاهیم دیگری مثل سبّ جدا کنیم. برای روشن شدن این مسئله آیاتی که پیرامون لعنت در قرآن کریم آمده، مورد بررسی قرار گرفته است. این رساله در یک مقدمه و شش فصل تنظیم گردیده. در مقدمه به هشت مسئله از کلیات تحقیق پرداخته شده است. فصل اول به عنوان معنا شناسی واژه لعن و مترادفات آن می باشد. در این فصل واژه لعن و سبّ از نظر لغت مورد بررسی قرار گرفته و به ارتباط بین این دو واژه اشاره شده و سایر واژه های مترادف با لعن مانند: تبرّی، بعد، تباب و ... معرفی و به پیشینه لعن نیز اشاره شده است. فصل بعدی این رساله به عواملی که باعث ملعون شدن می گردد اختصاص یافته و علل ملعون شدن گروههای مختلفی که در قرآن مورد لعن قرار گرفته اند، اعم از پیشینیان و معاصران پیامبر(ص) بررسی شده است. اقسام لعن و احکام مربوط به لعن و سبّ در فصل سوم مورد بررسی قرار گرفته است و از جمله پیرامون حکم لعنت مسلمان و مؤمن، گنهکاران، مخالفین، افراد معینّ و مستحقین لعن و ... و همچنین حکم سبّ بر انسان ها بحث شده و در آخر سخن غزالی درباره لعنت مورد نقد قرار گرفته است. در فصل چهارم به آثار و عواقب لعن و سبّ اشاره شده است. آثار لعن مانند: کم شدن مال و اهل، عدم توفیق بر ایمان و هدایت، شکست اهل باطل و ... و آثار سبّ همچون: ایجاد عداوت و دشمنی، تحریک انسان(جاهل) بر مقابله به مثل، به شمار آوردن انسان در زمره فاسقین و... در فصل پنجم به معرفی هیجده گروه از ملعونین در قرآن پردامهریزییییزرزطزرطرظطیببییبیبیبخته شده است همچون: شیطان، کافران، اهل کتاب، اقوام گذشته همچون قوم عاد و فرعون، ظالمان، منافقان، دروغگویان و ... و در فصل آخر نیز خلاصه و نتیجه گیری تحقیق ذکر شده و در مجموع می توان گفت که در آیات و روایات خداوند و معصومین(ع) اوصاف و افراد و گروههای مختلفی را مورد لعنت قرار داده اند و از آنجا که قرآن و معصومین(ع) به عنوان راهنما و هدایتگر انسان در مسائل مختلف می باشند می توان نتیجه گرفت که لعن کردن بر این اوصاف و افراد و گروه هایی که مستحق لعنت بوده اند جایز می باشد.

پژوهشی دربارة لعن و نفرین از دیدگاه قرآن است. نویسنده پس از ذکر کلیات، در فصل دوم به بیان معنای لعن در قرآن که دوری از رحمت الهی و برابر با عذاب خداوند است پرداخته، سپس واژگان دیگری که با لعن مرتبط هستند همچون برائت، رجم، غصب، بُعد، خسأ و سحق تبیین می کنند. وی در ادامه به آیات مربوط به لعن و لعن کنندگان اشاره می کند و آورده است که ماده لعن گاهی به خدا و گاهی به غیر او مانند ملائکه، ناس، داود، عیسی، مؤذن، پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت اسناد داده شده است و نیز در فصلی دیگر اسباب لعن را یادآور می شود که استکبار، آزردن خدا و پیامبر، قتل عمدی مؤمن، پیمان شکنی، کفر، کتمان بینات، نفاق، قطع رحم، شرک، ولایت کافران، از جمله آن ها می باشند و بیان می کند که چون تمام این اسباب از مصادیق و یا مؤلفه های کفر، ظلم و عصیان است، بنابراین می توان لعن را از آثار کفر، ظلم و معصیت دانست. در پایان نویسنده پیامدهای لعن را به دنیایی و آخرتی تقسیم می کند و اشاره ای به کارکردهای فردی و اجتماعی لعن نیز می نماید.

پژوهش حاضر قصد دارد دیدگاه قرآن را در رابطه با نحوه تعامل پیامبر(ص) با یهودیان صدر اسلام ونیز دیدگاه قرآن را در رابطه با نبرد نهایی مسلما نان با یهودیان آخر الزمان آشکار سازد. در این اثر سعی شده است، سیره پیامبر اعظم(ص) در مواجهه با یهودیان عصر خویش (بنی قینقاع، بنی نضیر، بنی قریظه و خیبر) به ویژه تحلیل جنگهایی که با آنها داشته اند، بر اساس مستندات قرآنی به همراه گزارشهای کتب تاریخی معتبر، مورد بررسی قرار گیرد. جهت طرح این بحث مقدمتاً مباحثی کلی در باب جهاد، ویژگی های بنی اسرائیل در قرآن و زمینه های نبرد با یهود، ذکر شده است. دیدگاه قرآن در رابطه با سرانجام قوم یهود که در آیات 4 الی 7 سوره اسرإ به آن اشاره شده است، نیز از دیگر اهداف این پایان نامه می باشد. لذا در فصل آخر، پیشگویی قرآن از دو انحراف اجتماعی بنی اسرائیل در آخر الزمان که منجر به فساد و برتری جویی این قوم در زمین می گردد، مورد بررسی قرار گرفته است. که به دنبال این دو فتنه و فساد، خداوند بندگانی مؤمن و نیرومند را بر ایشان مسلط ساخته تا آنها را سخت مجازات کنند و آنان را به کیفر اعمالشان برسانند.

این پژوهش شامل تبیین جنبه اجتماعی مواردی از هنجارهای اخلاقی از دیدگاه قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث دیگر معصومین? است. در این مجال، هنجارهایی مورد نظر قرار گرفته اند که حالت زیربنایی دارند یا پژوهش گران کمتر به آن توجه داشته یا در جامعه مورد بی مهری قرار گرفته اند. این پژوهش به روش کتاب خانه ای انجام گرفته است و پس از کلیات که در دو بخش مقدمه علمی و پیش درآمد عرضه می شود، به بحثی در مورد مطالب کلی اخلاق و سپس معرفی هنجارها می پردازد. در نهایت، با بررسی ارتباط تعدادی از هنجارهای اجتماعی اخلاقی، ارتباط میان آن ها را اثبات می کند.

رساله حاضر به بررسی چگونگی پاسخ گویی قرآن به نیازهای زمان پرداخته و شامل چهار فصل با این مباحث است: فصل اول، پیش فرض ها: ختم نبوت، جامعیت قرآن، جهانی و جاودانگی قرآن، وحیانی بودن الفاظ قرآن، ربط قرآن به فرهنگ عصر نزول؛ فصل دوم، عمق و ژرفای قرآن نخستین رمز جاودانگی آن: ژرفای قرآن در روایات و آیات و نگاه دانشمندان، امکان راهیابی به ژرفای قرآن، ضوابط راهیابی به ژرفای قرآن، زمینه های راهیابی به ژرفای قرآن، بهره گیری های بی ضابطه از بطون، بطون قرآن و مشکل فهم های متکثر؛ فصل سوم، پیوند جاودانه قرآن و عترت دومین رمز جاودانگی قرآن: اکمال دین خاتم با تشریع اصل امامت، ثمرات اصل امامت در حیات جاودانه قرآن؛ فصل چهارم، اجتهاد مستمر رمز سوم جاودانگی: اجتهاد در لغت و اصطلاح و روایات و آیات و نگاه دانشمندان، حجیت ظواهر قرآن، شرایط اجتهاد در قرآن، منابع اجتهاد در قرآن، نقش زمان و مکان در اجتهاد، هویت ثابت انسان در جریان زمان، ابزار کارآمدی اجتهاد در بستر زمان.

این پایان نامه پنج فصل دارد: فصل اول به کلیات پرداخته است. فصل دوم به واژه شناسی انفاق در قرآن پرداخته و واژه انفاق را از لحاظ لغت، عرف و اصطلاح قرآنی مورد بررسی قرار داده است، سپس دیدگاه های مختلفی را پیرامون این واژه بررسی نموده و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه رسیده است که این واژه از نظر قرآن دارای معنا و مفهوم گسترده ای است و امور معنوی از جمله انفاق علم، جان و جاه و قدرت را نیز دربرمی گیرد، پس از آن، واژه ها و تعبیرهای دیگر از قبیل: صدقه، زکات، احسان برّ، اعطا، ایتاء، اطعام، قرض الحسنه و... را که در قرآن در حوزه معنایی انفاق به کار رفته مورد بررسی قرار داده و چگونگی ارتباط این واژه ها با واژه انفاق را مطرح کرده است و در پایان، سرّ استفاده از تعبیرهای مختلف برای انفاق قرآنی را بیان می کند. فصل سوم به بیان مراتب انفاق پرداخته و انواع آن را از لحاظ حکم مورد بررسی قرار داده است. در فصل چهارم با استفاده از آیات و روایات، اموری مانند: مبارزه با فقر، تعدیل ثروت، تطهیر نفس و پرورش کمالات روحانی در نفس انسان به عنوان فلسفه تشریع انفاق مطرح شده است. فصل پنجم به بررسی شرایط انفاق و آفت های آن پرداخته است.

قرآن کریم و مسألة استعمال الفاظ آن در بیش از یک معنا با این انگیزه آغاز شد تا راهی برای جمع میان تفسیرها و برداشتهای مختلف و چندگانه از برخی آیات را نشان دهد. این موضوع که بیشتر شکل توصیف و تحلیل به خود گرفته در شش فصل تنظیم شده است. مهمترین نکته فصل اول (کلیات) ارایه تعریفی خاص از معنا و تنقیح جایگاه بحث است و فصل بعدی نیز بر همین تعریف مبتنی شده است. در فصل دوم تا حدی تاریخچة بحث گزارش و سعی شده در ضمن آن تطوراتی که در حوز استعمال لفظ در بیش از یک معنا که یک اصطلاح سنتی و اصول فقهی است رخ داده، نیز گستره های این موضوع بررسی و برای خواننده معرفی شود. در فصل سوم میاحثی به بحث گذاشته شده که به گمان مؤلف نوع موضع گیری دربارة آنها در نتیجه بحث اثر مستقیم دارد. این مباحث عبارتند از: تأثیر ویژگی های گویندة سخن در نوع سخن او، تأثیر ویژگی های شنونده در نوع سخن گوینده، تأثیر تاریخ و جغرافیای قرآن بر استعمال لفظ در بیش از یک معنا، و تعدد معنا و معیارهای آن. فصل چهارم به گزارش دلایل موافقان و مخالفان استعمال لفظ در بیش از یک معنا اختصاص داده شده است. در این فصل که کاملا رنگ بحثهای اصول فقهی سنتی به خود گرفته است در مجموع پنج نظریه معرفی شده و ادله هر یک به اشاره یا تفصیل گزارش شده است. در فصل پنجم نمونه هایی از استعمال لفظ در بیش از یک معنا به صورت کاملا تحلیلی و توصیفی به بحث گذارده شده است و از طرح نمونه های نقضی نیز غفلت نشده است و بالاخره در فصل ششم نمونه هایی از این نوع استعمال در روایات رسیده از معصومان مورد تحلیل قرار گرفته است. در دو فصل اخیر همان تعریف ارایه شده از معنا در فصل اول به عنوان یک اصل بر تحلیل نمونه ها سایه انداخته است. در پایان این تحقیق در مجموع دو نتیجه گرفته شده است: نخست آن که نزاع میان دانشمندان در جواز و عدم جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا در بسیاری از حوزه هایش همچون مفهومها، مدلولهای التزامی، معانی باطنی، معانی کنایی، مجاز، استعاره و بخشی از مباحث ادبی،نزاعی لفظی می باشد. به این معنا که معانی برداشت شده در دایرة این حوزه ها مورد پذیرش همة مفسران اسلامی می باشد با این اختلاف که برخی آنها را از مصادیق استعمال لفظ در بیش از یک معنا دانسته و برخی این گونه ندانسته اند. دوم آنکه جواز و عدم جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا به صورت یک قاعدة کلی غیر مقبول می نماید. سپس دو ملاک برای جواز استعمال الفاظ قرآن در بیش از یک معنا معرفی شده است؛ یکی عدم ناسازگاری معانی متعدد لفظ با نصوص آیات محکم، دیگری عدم ناسازگاری با روایات قطعی معصومان علیهم السلام

این رساله با عنوان «قرآن کریم و کتاب مقدس هندوها» در چهار بخش و ده فصل تنظیم شده است: بخش اول: این بخش در دو فصل به معرفی قرآن کریم و اوپانیشادها پرداخته است؛ فصل اول، تاریخچه پیدایش اوپانیشادها، علت پیدایش و تعداد آن ها، شرح هایی که بر آن نوشته شده، اهمیت و ارزش آن ها نسبت به کتاب های دیگر هندو و نگاهی به محتوا و مفاهیم آن ها را دربردارد و فصل دوم به بررسی موضوعاتی از قبیل: اهمیت قرآن نزد مسلمانان، وحی و اقسام آن، آغاز نزول قرآن کریم و چگونگی نزول آن، اهتمام رسول اکرم| در حفظ و نگهداری قرآن از تحریف و تاریخ نگارش قرآن پرداخته است. بخش دوم: این بخش در سه فصل به معرفی آتمن و برهمن، اهمیت، حقیقت و خصوصیت های ذات خداوند متعال و مقایسة هر دو کتاب پرداخته است. بخش سوم: این بخش به بررسی اوصاف خداوند از نگاه اوپانیشادها و از نگاه قرآن پرداخته و جنبه های مشترک آن ها را مورد بررسی قرار داده است. بخش چهارم: این بخش در دو فصل، نظریات هر یک از این کتاب ها را مورد بررسی قرار داده است. فصل اول به سرنوشت انسان ها پس از مرگ از نگاه اوپانیشادها و فصل دوم به اهمیت و ضرورت معاد، مرگ، برزخ، حساب، بهشت، دوزخ، گروه بهشتیان ودوزخیان و جاودانگی با استناد به آیاتی که به وقوع و فلسفه معاد دلالت دارند پرداخته است.

این تحقیق برآن است که با توجه به آیات قران کریم و دیگر منابع اسلامی به بررسی تحلیلی مسئله قساوت قلب از دیدگاه قران و روایات بپردازد. ضمن بیان تحلیلی وروشن از ابعاد مختلف درمورد قساوت قلب بااستفاده ازآیات وروایات ،اهمیت این تحقیق مشخص می شود . این پژوهش برآنست تابا استفاده از آیات وروایات به بحث تحلیلی درمورد قساوت قلب ،بررسی معنای قلب وقساوت درقران وروایات ،بررسی معنای قساوت ،بررسی عوامل قساوت ،بررسی درمان قساوت و...واهمیت وضرورت آن با استفاده از آیات قران وروایات بپردازد . روش تحقیق این پژوهش باتوجه به امکانات وهدف تحقیق روش توصیفی- تحلیلی است . پس از گردآوری اطلاعات از منابع و مآخذ مختلف روایی وقران کریم وتجزیه وتحلیل آنها نتایج زیر حاصل شده است : قساوت قلب حالتی است روحی وروانی که درآن قلب انسان به علت انجام اعمال خلاف دین و خلاف دستورات الهی ،واعمال منافی اخلاق ،دیگر حالت پذیرش حق وحقیقت درآن از بین می رود ،نسبت به گناه خشنود واز اعمال صالحه دور می شود ،مناظر رقت آور مثل دیدن مظلوم وگرسنگی یتیم و...هیچ نوع تغییری در اوحاصل نمی کند وصاحب چنین قلبی را خدا وعدۀ دوزخ داده است . قساوت یک بیماری روحی است ، یعنی ارثی نیست بلکه اکتسابی است و آن براثر اعمال خود شخص به وجود می آید.قساوت براثر یک سری عوامل به وجود می آید که قران کریم وروایات برای درامان نگه داشتن انسان ازآن این عواملی را بیان داشته اند .این عوامل عبارتند از : تکذیب آیات الهی ،غفلت، هوا پرستی ، ضلالت وعدم پذیرش اسلام، پیمان شکنی ، لجاجت در شرک ، کثرت گناه ، طول اَمل ،ظلم، ترک عبادت ، حرامخوری، پرخوابی ، پرخوری ، خاک ریختن بر قبر نزدیکان و... قساوت قلب همانند هربیماری روحی دیگر یک سری آثار وعواقب رادرپی داردکه شخص قاسی را به دوزخ درخواهد آورد .بعضی از این آثار عبارتند از : تحریف کلام الهی ،فراموشی نعمتهای خداوند ، القای فتنه در قلب به وسیلة شیطان، عدم خشوع در برابر خداوند، عبرت نگرفتن ، جمود العین ، دوری از خدا، شقاوت ، عدم استجابت دعا ، عقوبت دردناک ، مانع شدن از ریزش باران ، فراموشی علم ، محروم شدن ازرزق وروزی و... قساوت قلب خود مصادیقی دارد که به عنوان اشخاص وگروههای قاسی القلب از آنها یاد شده از جمله : ابوجهل ، ابولهب وفرزندانش ، منافقان، مشرکان ، اهل کتاب (یهود ونصاری)، اهل جحود وعناد از کفر. این بیماری بدون درمان نیست وباتوجه به اهمیت آن ،راههای پیشگیری ودرمان آن ازسوی قران کریم وروایات اسلامی بیان شده ،بلکه انسان بتواند به سعادت برسد.بعضی از راههای درمان عبارتند از : ذکر خدا ،دوری از گناه، یاد مرگ ، توجه به علم خدا وند، اشک ریختن ، نماز خواندن ، همنشینی با صالحان وعالمان ، رعایت حال قلب در مواقع مختلف، خوردن بعضی از غذا ها ومیوه ها ، موعظه ، تاریخ گذشتگان وتحولات روزگار ، سخنان تازة حکیمانه و...

در محیطی که موجبات غفلت از خدا و روز حساب بیشمار است و مردم بی خبر از عواقب شوم گنهکاری در وادی طغیان و عصیان شتابان می روند و با دست خود، تیشه به ریشه ی سعادت و شرف انسانی خود می زنند و عاقبت و منتهی الیه این زندگی گناه آلوده سر از عالمی سراسر ظلمت و وحشت در آورده و خود را معذب به عذاب سوزان خدا می سازند، در چنین محیطی وظیفه ی انسانی و اسلامی هر مسلمانی ایجاب می کند تا آنجا که ممکن است به هر وسیله ای در بیداری خود و جامعه کوشا باشد تا به سعادت نهایی برسد. آنچه در این سطور می خوانیم بصورت اجمال در فصل اول غرض از خلقت انسان و هدف نهایی انسان بیان می شود و همچنین انواع قلبها و حالات آن و ویژگی قلبها اشاره شده است . فصل دوم شامل تعریف قساوت و ویژگی قلب قسیّ و آثار گناه در دل و ویژگی های قلب قسی و همچنین نشانه نخستین درجه ایمان و ... پرداخته شده است که از آیات و روایات استفاده شده است. فصل سوم شامل عوامل ایجاد قساوت که شامل موضع گیری در برابر انبیاء الهی ، پیمانشکنی ، جدایی و دوری از مکتب وحی غفلت ، اصرار بر گناه، پرگویی، خوردن حرام و ... بیان شده است. فصل چهارم : آثار شوم بیماری بیان شده است که بدبختی جامعه از همین بیماری می باشد و همچنین در مورد خطر بیماری بحث شده است تا در بیدار ساختن مردم غافل و به هوش بودن انسانها کمکی شود و دلی بیدار گردد. فصل پنجم: راههای نورانی ساختن دل و رهایی از بیماری قساوت بیان شده است که از حوادث و آثار این بیماری مطلع و بیدار شده و به حال خود توبه کنند و ظلمت غفلت را از فضای جان بزدایند تنبهی پیدا کنند و در عاقبت شوم این زندگی آلوده خود بیندیشند و تا فرصت باقی است به اصلاح خود بپردازند و این ندای آسمانی قرآن را مکرر برخود و خاندان خود تلقین نمایند. « أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ ءَامَنُوا أَن تخْشعَ قُلُوبهُمْ لِذِکرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَْقّ ِ وَ لا یَکُونُوا کالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَب مِن قَبْلُ فَطالَ عَلَیهِمُ الأَمَدُ فَقَست قُلُوبهُمْ وَ کَثِیرٌ مِّنهُمْ فَسِقُونَ » آیا هنگام آن نرسیده که گرویدگان ( ظاهری) دلهایشان به یاد خدا خاشع گردد و به انچه که از حق نازل شد بدان توجه کنند و مانند کسانی که پیش از این برایشان کتاب آسمانی تورات فرود آمد نباشد که دوره طولانی بر آنها گذشت و قلوب آنها زنگ قساوت گرفت و بسیار فاسق و خارج از وادی حق گشتند . آری! وقت آن رسیده و اینک گوش به فرمان حق باشید. حاصل گفتار این شد که اموری چند از مظاهر تمدن مادی در زندگی ما مسلمانان راه یافته و موجب پیدایش بیماری مهلک قساوت دل در مردم گشته است و یک نوع حالت صلابت و غلظت و سنگ دلی در جان ها پدید آمده و اهلیت تفهم و تأثر از مذاکرات معنوی و روحانی از قلب ها رخت بر بسته است بطوری که نه از، شنیدن آیات آسمانی قرآن تکان می خورند و نه از مواعظ آن گویی به فرموده ی قرآن حکم، از تخته سنگی کوهستانی نیز سخت تر گشته اند. « ثُمَّ قَست قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِک فَهِیَ کالحِْجَارَةِ أَوْ أَشدُّ قَسوَةً » آری! این حال، حال قساوت است و بیماری مهلک بشر نطفه ی شقاء و بدبختی و هلاک ابدی ا نسان است که انسان را بسوی عذاب دردناک و سوزان منتهی می کند. «وَ مَنْ أَحْسنُ قَوْلاً مِّمَّن دَعَا إِلی اللَّهِ وَ عَمِلَ صلِحاً وَ قَالَ إِنَّنی مِنَ الْمُسلِمِینَ » کیست خوش سخن تر از آن کس که به سوی خدا بخواند و کردار نیک از خود نشان داده و بگوید من از تسلیم شوندگانم.