جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به توضیح مفهم و جایگاه عقل در قرآن می پردازد. نویسنده پس از ترویج اهمیت عقل و جایگاه رفیع آن در فهم معارف دینی، به بیان عوامل رشد عقل، مراحل رشد عقل و روش های پرورش آن و نیز موانع و افات آن پرداخته است. این رساله با شرحی درباره عقل از دیدگاه قرآن و استدلال های عقل در قرآن به پایان رسیده است.

تحقیق حاضر چهار بخش و یک پیوست با این موضوعات تنظیم و تدوین شده است: بخش اول، زمینه های تدبّر در قرآن: نیاز انسان به هدایت قرآن، شأن و منزلت قرآن، زبان قرآن و تفسیر قرآن، لوازم انس با قرآن؛ بخش دوم، مراتب، شرایط و فواید تدبّر در قرآن: مراتب تدبر، شرایط تدبر، فواید تدبر در قرآن؛ بخش سوم، آفات و موانع تدبر: آفات و موانع تدبر از منظر قرآن و روایات، موانع و حجاب های فهم درست حقایق قرآنی از دیدگاه امام خمینی(ره)؛ بخش چهارم، نمونه های تدبر در قرآن (8 مثال)؛ پیوست، مقاله ی روشهای مطالعه و تحقیق در قرآن.

مدخل Quranدر دائرة المعارف دین مشتمل بر دو مقاله است: 1. متن قرآن و تاریخ آن به قلم پرفسور چارلز جوزف آدامز؛ 2. نقش قرآن در دینداری اسلامی نوشته پرفسور محمود محمد ایوب. مقاله اول ترجمه و نقد و مقاله دوم فقط ترجمه است. مترجم نسبت به مقاله اول به لحاظ صوری و ساختاری و نیز محتوایی انتقاد فراوان کرده؛ ولی یادآوری شده است که آدامز مستشرقی متعصب و مغرض نیست، منتها اشتباهات متعددی مرتکب شده است. وی مقاله آقای ایوب را که استادی مسلمان و شیعی است صرفا ترجمه نموده و احیانا برخی از مطالب آن را با مستندسازی و توضیحات همراه ساخته است.

به دنبال سیطره انسان مداری بر مناسبات اخلاقی و اجتماعیِ بسیاری از جوامع امروز، پرسش های جدیدی نیز فراروی دین پژوهان و دینداران رخ نُموده است که با وجود تلاش درخور عالمان دینی در پاسخگویی بدان ها، همچنان مجال پژوهش و نقد در این زمینه باقی است. در این میان، پاسخ به پرسش از قلمرو دین که با نگاهی نو در محافل دینی و علمی ما مطرح شده، در کشاکش دیدگاه های گوناگون گرفتار آمده است. در این پایان نامه، نگارنده، پاسخ قرآن کریم را در برابر این پرسش جستجو کرده است. بخش اوّل، به بیان کلّیات موضوع، تعریف دین و مراتب و منابع آن اختصاص یافته; در بخش دوم، با بحث از راه های برون دینی در تعیین قلمرو دین و وافی به مقصود نبودن آن ها، نیاز به قرآن کریم در تعیین قلمرو دین ثابت شده و با پاسخ به برخی شبهه ها درباب رجوع به قرآن برای شناخت قلمرو دین، از جمله نظریه تأثیر تام انتظارات در فهم، جواز رجوع به قرآن و حجیّت پاسخ آن در این زمینه به اثبات رسیده است. در بخش سوم نیز از اهداف بعثت انبیا(علیهم السلام) در قرآن، آیه اکمال و جامعیت قرآن بحث، و برای هر یک از آن ها نمونه هایی از آیات قرآن را ذکر کرده ایم.

این پژوهش در چهار فصل به نگارش درآمده است: فصل اول، کلیات: بیان موضوع و ضرورت آن، سئوالات مطرح در این موضوع، فرضیه، هدف، پیشینه ی تحقیق، تعریف واژه ها، قلمرو تحقیق؛ فصل دوم، روش تحقیق: مراحل تحقیق، روش تحقیق؛ فصل سوم، علل انحطاط و سقوط جوامع از دیدگاه قرآن: بخش اول، مفاهیم: گفتار اول، انحطاط از دیدگاه قرآن: مفهوم انحطاط در لغت و معادل های آن در قرآن، نقطه ی مقابل انحطاط، تعالی یا...؟ مراد از انحطاط و یا تعالی چیست؟ شاخص ها و مؤلّفه های شناخت تعالی یا انحطاط، مرز بین انحطاط و تعالی از دیدگاه قرآن، مراتب انحطاط، انواع انحطاط؛ گفتار دوم، جامعه از دیدگاه قرآن: مفهوم لغوی و اصطلاحی جامعه، معادل های جامعه در قرآن، اصالت داشتن یا اعتباری بودن جامعه، تأثیر جامعه بر فرد و فرد بر جامعه؛ گفتار سوم، جامعه ایده آل و منحط از دیدگاه قرآن: شاخصه های یک جامعه ی ایده آل و یا منحط چیست؟ (ظلم، جهل و نادانی، ترک امر به معروف و نهی از منکر، تفرقه و اختلاف، فساد جنسی، اتراف، مطلق گناه و معصیت)، نمونه هایی از جوامع منحط در قرآن (داستان قوم حضرت نوح(ع)، داستان قوم حضرت لوط(ع))؛ بخش دوم، علل انحطاط جوامع از دیدگاه قرآن: کفر (عدم ایمان)، تقلید کورکورانه، جهل، فقر، مطلق معصیت؛ فصل چهارم، خلاصه گیری و پیشنهادها

بررسی ابعاد مختلف تعصب منفی از دیدگاه قرآن کریم است. در این پژوهش، عوامل شکل گیری تعصب عبارت از: جهالت، استکبار، هوای نفس، شخصیت زدگی، و مرزبندی دانسته شده و به آثار دنیوی و اخروی تعصب و ذکر برخی از افراد و اقوام متعصب که در قرآن کریم نامی از آنها آورده شده، پرداخته شده و در پایان راه های درمان تعصب مورد بررسی قرار گرفته و چون بهترین راه درمان هر بیماری، معالجه علل آن بیماری دانسته شده، با الهام از آیات قرآن، راه های درمان هر کدام از عوامل شکل گیری تعصب مورد بحث واقع شده است

اعتقادات، پایه و اساس زندگی آدمی است و در سلوک و رفتار انسان، نقشی بس عظیم دارد. قرآن کریم نیز بدین مهم پرداخته و مسائل متنوّعی را در این باره طرح کرده است. از جمله بحث های پر اهمّیت در این زمینه، مسأله تقلید در اعتقادات است. آیا انسان، با آن که نیروی تفکّر و تدبّر دارد، مبنای اعتقادات خویش را می تواند با تقلید از دیگران هر چند با عظمت باشند پی ریزد یا آن که تقلید در مسائل اعتقادی مجاز نیست؟ این پایان نامه، مسأله تقلید در اعتقادات را از نگاه قرآن به بحث نشسته، و در فصل نخست، تقلید در اعتقادات از دیدگاه قرآن، عقل و روایات را بررسی کرده و این نتیجه را به دست آورده که تقلید در عقاید، مردود است. فصل دوم به بررسی تقلید در ربوبیت تکوینی و تشریعی، تقلید در الوهیت، و تقلید در عبادت و نیز اثبات این نکته می پردازد که عقاید مشرکان عهد رسالت، در تمام مراتب چهارگانه شرک، به تقلید از مکاتب پیشین یا نیاکان بوده است. فصل سوم به بیان علل و انگیزه های تقلید نادرست از نگاه قرآن ارتباط دارد و از عواملی چون تعصّب نابجا، ترس از دست دادن مقام و موقعیت و شخصیت گرایی به صورت علل و انگیزه های تقلید از نگاه قرآن یاد شده، و خاتمه بحث، فرجام ناخوشایند تقلید در عقاید و عواقب سوء آن را گوشزد کرده است.

یکی از روش های تفسیر قرآن، که در سده اخیر بیش تر بدان توجّه شده، تفسیر موضوعی قرآن است; امّا با وجود نگاشته هایی ارجمند در این باب، هنوز مبانی و ماهیت این نوع تفسیر به صورت جامع تنقیح نشده است. در این پایان نامه، برخی از مبانی و جوانب تفسیر موضوعی را بررسی کرده ایم: تعریف «تفسیر» و «تفسیر موضوعی»، بررسی اقسام سه گانه تفسیر موضوعی و تفاوت آن با تفسیر ترتیبی و قرآن به قرآن در فصل اوّل; تقسیم تفسیر به تفسیر مفردات، تفسیر آیات، و تفسیر موضوعی و توضیح هر یک از آن ها طیّ روند تکاملی دانش تفسیر در فصل دوم; ذکر تاریخچه تفسیر موضوعی، عوامل روی آوردن به این نوع تفسیر و اهمّیت و مبانی نظری آن در فصل های سوم تا ششم; بررسی روش تفسیر موضوعی در فصل هفتم، و ذکر ادلّه عقلی و نقلی درباب جواز تفسیر موضوعی و پاسخ به شبهات مطرح شده درباره این نوع تفسیر، در دو فصل اخیر پایان نامه مطرح و بررسی شده است.

موضوع مورد تحقیق حاضر« بررسی تواضع از منظر قرآن و سنت» می باشد. ازجمله اهداف این تحقیق آشنایی با ماهیت تواضع و چگونگی بهره مندی ازآن می باشد؛ چرا که تواضع از فضایل اخلاقی بسیار مهم و مؤثر در زندگی اجتماعی انسان است. در این تحقیق سعی شده است علاوه بر قرآن ، تا حد امکان از منابع روایی واخلاقی دست اول استفاده شود، مضاف بر این که از منابع مربوط به این مطلب به قلم اندیشمندان بزرگ اسلامی نیز مدد گرفته شده است از جمله بحارالانوار محمد باقر مجلسی(رحمه الله علیه)؛ اصول کافی شیخ کلینی(رحمه الله علیه)؛ معراج السعاده ملا احمد نراقی، اربعین حدیث حضرت امام خمینی(ره) و... . این تحقیق به شیوه کتابخانه ای تنظیم شده است. تواضع یکی از ارزش های والای معنوی است که ثمرات و برکات بسیاری در اخلاق فردی و زندگی اجتماعی انسان دارد و از جایگاه ویژه ای در آیات و روایات برخوردار می باشد، هم چنان که به عنوان یکی از راه های مهم درمان رذیله کبر است لذا شناخت اهمیت و جایگاه آن ضروری می باشد. تواضع دارای اقسام مختلفی می باشد از جمله: تواضع در برابر خداوند متعال، پیامبران ، استاد و... . شناخت آثار تواضع و پیامدهای آن در زندگی و ویژگی های متواضعان، هم چنین شناخت الگوها و مصادیق آن در این زمینه، باعث ایجاد انگیزه در کسب این صفت اخلاقی می شود. واژگان کلیدی: تواضع، تکبر، قرآن ، سنت .

پایان نامه ی حاضر مشتمل بر هشت فصل با این عنوان هاست: فصل اول، کلیات: تعریف مسئله، پیشینه ی تحقیق، ضرورت و اهمیت پرداختن به موضوع، اهداف تحقیق، روش و قلمرو تحقیق، مراحل تحقیق،...؛ فصل دوم، ضرورت ارائه ی معجزه همراه ادعای نبوت: مفهوم اعجاز، ضرورت اعجاز، وجه دلالت معجزه بر صدق ادعای نبوت؛ فصل سوم، حکمت الهی در معجزات پیامبران: راز تنوّع معجزات پیامبران، روایت ابن سکیت درباره ی تنوّع معجزات، قرآن معجزه ی جاوید برای بشر؛ فصل چهارم، وجوه اعجاز قرآن: سه دیدگاه در زمینه ی اعجاز قرآن، وجوه اعجاز، هماهنگی و عدم اختلاف در مضامین و معانی، پیشگویی های قرآن از حوادث آینده، غیب گویی های قرآن، قرآن و علوم روز، جامعیت قرآن نسبت به علوم و معارف، اعجاز عددی قرآن، آهنگ پذیری قرآن، اعجاز قرآن از نظر فصاحت و بلاغت؛ فصل پنجم، تحدّی و معارضه با قرآن: مفهوم تحدّی، تحدّی اعراب با یکدیگر پیش از قرآن، تحدّی در قرآن؛ فصل ششم، آیات تحدّی: دسته بندی آیات تحدّی (تحدی آیات در غیر فصاحت و بلاغت، آیات تحدّی به فصاحت و بلاغت)، بررسی آیات تحدّی (نقد و بررسی دیدگاه های علامه طباطبایی(ره) در تفسیرالمیزان و دیدگاه آیت الله فاضل لنکرانی و محمد رشیدرضا در تفسیرالمنار و آیت الله مصباح یزدی در قرآن شناسی)، برداشت ها و نکات تفسیری آیات تحدی (عمومی بودن آیات تحدی، بررسی مرجع ضمیر در «مثله»، اختلاف نظر درباره ی مقصود از «مثل»)، چرا بشر از آوردن مانند قرآن ناتوان است؟ (ویژگی های انسان، برخی از ویژگی های قرآن)، چه مقدار از قرآن معجزه است؟، تفاوت مراتب فصاحت در قرآن؛ فصل هفتم، موارد معارضه با قرآن؛ فصل هشتم، نتیجه گیری و پیشنهادها