جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جامعه بشری در طول تاریخ شاهد نقض قواعد و مقرّرات رفتار بوده، و آسیب های فراوانی را متحمّل شده است. در عین حال، یکی از مهم ترین کوشش هایی که در این عرصه صورت گرفته، تحقیق و تفحّص در شناخت کجروی ها، چگونگی بروز و ظهور آن ها و تهیه ساز و کار پیشگیری و درمان آن ها است. چنین اندیشه ای به شدّت از اصول و مبانی نظری و پیش ساخت های فرهنگی متأثّر است.این تحقیق برآن است تا بر اساس فرهنگ و آموزه های اسلامی، انحراف ها و آسیب های اجتماعی را از دیدگاه قرآن بحث و بررسی کند. ارتباط هنجارها با ارزش ها و عقاید، تعریف کجروی، و تمایز آن از دیگر مفاهیم و ویژگی های آن، از جمله مباحثی است که در فصل کلّیات به آن ها پرداخته شده است. آشنایی با کیفیت نگرش و برخورد جوامع، مکاتب و اندیشه وران با «انحراف های اجتماعی»، دقّت و دغدغه آن ها را نشان خواهد داد; بدین جهت، در فصل نخست، اشاره ای کوتاه به آن کرده ایم. بررسی این موضوع از دیدگاه قرآن، روش مناسبی را برای تحقیق اقتضا دارد تا با توجّه به مبانی نظری و ادبیات موضوع، و بر اساس چارچوب نظری، به مقصود نایل آید. بهترین شیوه، روش تفسیری یا تحلیل محتوای کیفی است. به مجموعه این مباحث، در فصل نخست توجّه شده است. در فصل دوم با توجّه به تعریف کجروی و ملاک تقسیم آن از دیدگاه قرآن، انواع انحراف های اجتماعی را بر حسب پیامد آسیبی، به پنج دسته تقسیم و پس از بیان هر کدام، به تبیین آن ها از دیدگاه قرآن پرداخته ایم. در تبیین کجروی، برخلاف نظریه های محدود و تک بُعدی، به مجموعه ای از عوامل و زمینه های روانی شخصیتی، فیزیکی، متافیزیکی و اجتماعی از دیدگاه قرآن توجّه شده است. سرانجام در فصل پایانی، شیوه های پیشگیری و درمان انحراف های اجتماعی را از دیدگاه قرآن بررسی کرده، و دست کم چهار عاملِ تعلیم و تربیت، الگوهای اجتماعی، امر به معروف و نهی از منکر و نظام مجازات اسلامی را مؤثّر شناخته ایم. این تحقیق، با رویکردی تفسیری، یکی از موضوعات مهمّ اجتماعی را مورد تامّل و تحلیل قرار داده تا حاصل آن، به صورت یکی از ارکان نظری آسیب شناسی میدانی مورد توجّه قرار گیرد.

اندکی پس از نزول قرآن بحث و تالیف درباره آن آغاز شد و در سده های بعدی گسترش یافت. می توان تالیفات موجود و نیز آثار یادشده در فهرست ها و منابع را دسته بندی و پیشگامان نگارش در هر دسته و علم را شناسایی کرد. این نوشتار ضمن تقسیم علوم قرآن بر اساس تالیفات، پیشگامان نگارش در هر یک از آن علوم را معرفی و تالیفات و کیفیت آنها را بیان می کند و از رهگذر آن پیش نگاشته های موجود و انتشاریافته را روشن و آرا موجود درباره نخستین مولفان در اهم علوم قرآن را بررسی می کند.

مطالب این پایان نامه در یک مقدمه و دو بخش نگارش یافته است. مقدمه: اهمیت موضوع و هدف تحقیق، گستره ی تحقیق، پیشینه ی بحث، ویژگی های کلی تحقیق، سازماندهی تحقیق؛ بخش اول، چیستی جامعه شناسی معرفت: کلیات (تعریف جامعه شناسی معرفت، رویکردهای اصلی به معرفت، تعین اجتماعی معرفت، دسته بندی نظریه پردازان)، نظریه پردازی ها (نظریه پردازان غربی، نظریه پردازان اسلامی)؛ بخش دوم، تعین اجتماعی معرفت در قرآن: معرفت و جامعه (نظریه معرفت، چیستی جامعه: عناصر اصلی تشکیل دهنده ی یک جامعه، دلیل اصلی روآوردن انسان به زندگی جمعی)، تحلیل های جامعه شناختی معرفت (تعامل معرفت و جامعه، سطح تعین معرفت، عامل مسلّط در معرفت، بیگانگی: زمینه ی تاریخی، دین و بیگانگی، قرآن و بیگانگی)، خلاصه گیری و پیشنهادها.

در این تحقیق طی شش فصل با این عنوان ها جامعیت قرآن بررسی شده است. فصل اول، کلیات، فصل دوم، تعریف جامعیت و بررسی ادله آن؛ فصل سوم، ارتباط جامعیت قرآن با قلمرو دین؛ فصل چهارم، جامعیت قرآن و نقش سنت و عقل به عنوان دو منبع فهم دین؛ فصل پنجم، جامعیت قرآن در روابط چهارگانه انسان با خدا و خود و طبیعت و جامعه. در فصل ششم خلاصه و نتایج بحث آمده است

این تحقیق در دو فصل به بررسی مثل قرآنی پرداخته است. در فصل اول با عنوان کلیات از تعریف تمثیل و اهمیت آن، فواید تمثیل، تفکر و ویژگی های آن، تمثیل در فقه و حجیت و اقسام آن، تمثیل در منطق و حجیت آن، و تمثیل، تشبیه، استعاره، مجاز و کنایه در علم بیان بحث شده است. در فصل دوم با عنوان کاوش در امثال قرآن پنجاه و سه مثل قرآنی بررسی شده است

هدف از این تحقیق رفع شبهه استنساخ, تبعیت و رنگ پذیری قرآن از تورات, به ویژه در داستان حضرت یوسف بوده است. نویسنده بر این باور است که بین قرآن و تورات در زمینه نقل داستان حضرت یوسف تفاوت هایی ماهوی و عمیق وجود دارد. وی نقاط اختلاف را به تفصیل در دو مورد کلی متن داستان و شخصیت های آن ارایه داده است. پژوهشگر در بخش دیگری از تحقیق, با اشاره به مسئله نفوذ اسراییلیات و احادیث جعلی به متون اسلامی, به ویژه در مورد این داستان, آن را ریشه بسیاری از تهمت های ناروا به رسول خدا (ص) دانسته است.

این پایان نامه شامل دو بخش است: بخش اول کلیاتی از آثار اجتماعی دین: نشانه های باورهای دینی در رفتار اجتماعی، بینشهای دینی درباره زندگی اجتماعی، مبارزه دین با عقاید خرافی، و گفتاری دراهمیت اجتماع. بخش دوم نقش دین در تحولات اجتماعی: دامنه تحولات ناشی از دین، مراحل تحول دینی، شتاب تحولات دینی، نقش دین در روندتحولات، تغییر در مقررات و قوانین و سیاست، دیدگاه دین درباره حکومت و هجرت، و کارکردهای منفی دین.

حب دنیا از نظر لغوی به معنی دوستی و علاقه به دنیاست. ودنیا نیز به این عالم ومظاهر آن از قبیل مال و ثروت، فرزند، جاه ومقام و ..... و نیز لذائذی که از اینها حاصل می شود اطلاق می شود. در متون دینی ازحب دنیا مذمت فراوانی گردیده است و آن را ریشه همه خطاها و مفاسد معرفی نموده اند؛ بعضی مذمت وارد شده در روایات را به خود دنیا متوجه می دانند اما، با توجه به اینکه روایات و آیات از دنیا به عنوان فضل خداوند، رحمت خداوند، طیبات و .... نام برده شده این نظر ناصواب به نظر می آید. بعضی نیز مذمت وارده را متوجه علاقه به دنیا نموده اند نه خود دنیا؛ اما این عقیده نیز با توجه به فطری بودن علائق و نیز حکمت دار بودن آنها خطا به نظر می رسد. با مروری بر آیات و روایات به این نتیجه می رسیم که آنچه مورد مذمت واقع گردیده سرگرم شدن به دنیا و قانع شدن و هدف و کمال مطلوب قرار دادن آن است، نه صرف علاقمندی به آن. حب دنیا می تواند آثار فراوانی برای انسان در پی داشته باشد چرا که از طرفی با سرگرم شدن به آن انسان را از آخرت و انجام اعمال صالح باز می دارد و از طرف دیگر با توجه به بعد سیری ناپذیر بودن انسان، هر چه بیشتر به سوی لذائذ مادی ونفسانی برود قانع نمی گردد بلکه عطش و میل او بسوی لذات و تمتعات نفسانی بیشتر می گردد و احیاناً مبتلا به انواع گناهان و معاصی نیز خواهد گردید. در نتیجه در آخرت با دست خالی ازحسنات وگناهان فراوان در پیشگاه الهی حاضر خواهد شد که خساراتی عظیم خواهد بود. همچنین با توجه به افزایش جاه طلبی و ریاست خواهی در انسان و بوجود آمدن کشمکش ها و درگیریها و صرف امکانات فراوان جامعه برای این منظور، اجتماع نیز از لحاظ پیشرفت علمی و اقتصادی متحمل ضرر و زیان خواهد گردید و اگر مبلغان دینی شیفته دنیا گردیدند، دین نیز دچار انحطاط خواهد شد چرا که آنجا که دنیاشان در خطر قرار گیرد نمی توانند از دین دفاع نمایند.

مباحث این پژوهش در شش فصل با این عنوان ها به نگارش درآمده است: فصل اول، اهمیت ترویج قرآن در آیات قرآن: فضیلت قرآن، استماع قرآن، دعوت به تدبر، قصص قرآن؛ فصل دوم، اهمیت ترویج قرآن در احادیث معصومین(ع): شفاعت قرآن، استماع قرآن، ادب استماع، فضیلت قرآن، درمان با قرآن؛ فصل سوم، اهمیت ترویج قرآن در گفتار امام خمینی: قرآن مرکز همه ی عرفان ها، رفع حجاب ها، حجاب معاصی، حجاب حبّ دنیا؛ فصل چهارم، شیوه های ترویج قرآن: فضیلت ترویج قرآن، روش تقلیدی، روش داستان گویی؛ فصل پنجم، شیوه های ترویج قرآن در سیره ی ائمه ی معصومین(ع)؛ فصل ششم، ترویج قرآن در میان کودکان و نوجوانان.

این تحقیق از یک مقدمه و سه بخش با این مباحث تشکیل یافته است: مقدمه (کلیات تحقیق): اهمیت و ضرورت و فایده ی تحقیق، روش تحقیق، پیشینه ی تحقیق، سئوال اصلی و اهداف تحقیق، محدودیت ها؛ بخش اول، عقل: مفهوم عقل در لغت، تعریف عقل در کلام و فلسفه و عرفان، تعریف عقل در قرآن و روایات و تفاسیر (علم و فهم، قوه ی تشخیص و تمیز حق از باطل و خیر از شر، بازدارنده از گمراهی)، محل عقل، احکام و کارهای عقل (ادراک، ایمان، فکر، تذکر، بصیرت)؛ بخش دوم، قلب: مفهوم قلب در لغت، تعریف لغت در کلام و فلسفه و عرفان، تعریف قلب در قرآن، روایات و تفاسیر، احکام و صفات و آفات قلب (قلب سلیم، قلب منیب، تذکر و ذکر، امتحان قلب برای تقوی، ختم و طبع و رین در لغت و قرآن)؛ بخش سوم، رابطه ی عقل و قلب: ارتباط عقل و قلب در قرآن، مدح و ذم عقل و قلب، اتحاد، تباین یا اختلاف عقل و مراتب این دو، تعقل و ایمان (رابطه ی ایمان با تعقل، ایمان اختیاری است، رابطه ی عقل و ایمان از دیدگاه متکلمان مسیحی و اسلام، رشد ایمان در گرو رشد عقل)، حجیت عقل و قلب