جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پژوهش جامعه حجاز در عصر نزول وحی از جهات مختلف با تحولات پس از بعثت مورد بررسی قرار گرفته است. پایان نامه حاضر در هفت بخش تنظیم شده است. نویسنده درباره «امور فکری و اعتقادی» عصر نزول آورده است که مردم از این لحاظ در مسیر صحیحی نبودند و به جای پرستش خدا، بت می پرستیدند، پیامبران و رسولان الهی را تکذیب می کردند و گروهی از آن ها فرشتگان را عبادت می کردند. وی «امور سیاسی و حکومتی» را فاقد هرگونه اتحاد و حکومت مرکزی دانسته و شعله ور بودن آتش جنگ و نزاع همیشه بین آن ها را یادآور شده است. «امور اقتصادی» محور دیگری از این پژوهش است که اشاره دارد بر سالم نبودن پایه های اقتصاد آن دوران و این که ربا، قمار، و اکل مال به باطل از امور رایج اقتصادی آن زمان بود. در ادامه نیز برخی از مسائل خانوادگی همچون آداب و رسوم جاهلانه آن ها در خصوص ازدواج، طلاق و ارث را بیان کرده و در زمینه امور عبادی به بی نمازی و روزه نگرفتن و بدعت های حج آن ها توجه نموده است. در بخش «امور اخلاقی و ادبی» نویسنده گناهانی مثل غیبت، دروغ، سخن چینی، تجسس و خیانت در امانت را برشمرده است و در پایان تحت عنوان «بدعت ها و خرافات» برخی آداب و سنن جاهلی همچون کشتن فرزندان، تغییر ماه های حرام و بدعت های مختلف بیان شده است. نویسنده در رابطه جهت گیری های صحیح قرآن آورده است که پس از بعثت جامعه ای ساخته شد که افرادی همچون سلمان، ابوذر، مقداد و جابر در آن تربیت شدند، و در حقیقت با هدایت قرآن جامعة عصر جاهلیت، در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... متحوّل گردید

از دیدگاه شیعه، «عصمت» برای ائمه اطهار(علیه السلام) همانند انبیا(علیه السلام) ضرورت دارد. عصمت، لطفی است که از جانب خداوند به انسان های برگزیده عنایت می شود. واژه هایی که می توان تلازم عصمت را در قرآن و حدیث از آن ها فهمید عبارت اند از: امام، ولایت، اهل بیت، عترت و واژه های معادل عصمت همچون: تنزیه، مخلَص، مقربین و اخیار. این رساله به صورت تحلیلی، استنباطی و اجتهادی با محوریت قرآن به قرآن تدوین شده است. «عصمت» بینش و آگاهی گسترده ای است که در انسان معصوم وجود دارد و آن ها با داشتن این ویژگی، هیچ خطا و اشتباهی مرتکب نمی شوند. بیشتر علمای اهل سنت، عصمت را از شرایط امام نمی دانند؛ ولی علمای شیعه بر لزوم عصمت امام، اتفاق نظر دارند. آیاتی که در این رساله مورد بررسی قرار گرفته اند عبارت اند از: آیه خلافت، آیه امامت، آیه مقرّبین و آیه مخلصین. آیاتی که عصمت ائمه اطهار(علیه السلام) از آن ها فهمیده می شود عبارت اند از: آیه تطهیر، آیه صادقین، آیه مباهله، آیه علم الکتاب، آیه اولی الامر، آیه ولایت و آیه تبلیغ.

مباحث این پایان نامه شامل چهار فصل به این شرح است: فصل اول، معانی لغوی و اصطلاحی عصمت و مشتقات عصمت در قرآن و اقسام عصمت و اقوال مختلف در زمان عصمت انبیا و ماهیت عصمت از نظر شیعه و معتزله و اشاعره؛ فصل دوم، دلایل عقلی بر عصمت انبیا و نظریات علمای اسلامی در این زمینه؛ فصل سوم، بررسی آیاتی که ظاهر آنها با عصمت انبیا در تعارض است؛ فصل چهارم، عصمت انبیا از نظر قرآن

تولاّ و تبرّا دو فرع از فروع دین مذهب شیعه است که آشنایی با آثار آن دو، ما را در پیمودن راه به سوی تکامل کمک شایانی خواهد نمود.تولاّ و تبرّا دو مسألة بسیار ظریف است که در کتب فقهی کمتر به آن اشاره شده است. تولاّ به معنای نزدیکی دو شیء از نظر محبت است و تبرّا ناراحت شدن از مجاورت چیزی که از آن دلگیر می شویم می باشد به طور کلّی می توان گفت تولاّ به معنای محبت به خدا و هر آنچه در راستای الهی است و تبرّا یعنی بیزاری از آنچه در راستای خط الهی نیست می باشد و این دو فریضه ای است که بر آن مکلّف شده ایم. تولاّ و تبرّا دارای درجات و مراتبی است که هر درجه از درجه سفلی افضل است شیعیان کسانی هستند که به درجة بالای تولاّ و محبت الهی نایل شده اند و آنانند که اولیاء خداوند محسوب می گردند و اما کسانی که در درجات پایین تر محبت قرار دارند نباید خود را شیعه بنامند، بلکه باید خود را محب نامگذاری کنند؛ چرا که مکتب ائمّه این درس را به مامی آموزد. انسان چون دارای اختیار است باید راه محبتش حساب شده و معیّن شده باشد، محبت و تولاّیی مورد رضایت حق است که در راه او و برای او باشد و اگر تنها این محبت در راه خدا خلاصه شود این محبت احتیاج به اصلاح دارد. الگوی ما در تولاّ و تبرّا حضرت ابراهیم است و بر ماست که حکم و راه و روش چگونگی تولاّ و تبرّا را از این بزرگوار بیاموزیم. حضرت ابراهیم در مسألة تولاّ و تبرّا به قلب اکتفا نکرده و آن را از قلب به عمل سرایت می دهد و آن را با دعا و نیایش همراه می کند تا به وسیله آن از شر دشمنان درونی و بیرونی محفوظ باشد. تولاّ و تبرّا از دیگر فروع دین مهمتر است چرا که به وسیله آن دو است که فروع دین به مرحله ظهور می رسد. قرآن وکتب روایی درمورد آثار تولاّ و تبرّا سخنها دارند. آثار تولاّ و تبرّا در مسألة فردی خلاصه نمی شود بلکه امور اجتماعی و حتی سیاسی را نیز در بر می گیرد. تبرّا در حج نشان دهندة امری بزرگ در سیاست است که مسلمانان با اجتماع خودشان در این مکان مقدّس، وحدت و تولاّ میانشان موج می زند و با رجم شیاطین جنّی وفریاد برا ءت از شیاطین انسی، ماهیت کثیف دشمنان را برای جهانیان روشن و واضح می کنند.

در پایان نامه حاضر طی سیزده فصل با این عناوین غیبت با تکیه بر آیات و روایات بررسی شده است: اهمیت زبان، آفات و گناهان مربوط به آن؛ معنا و مفهوم غیبت؛ حرمت غیبت و کبیره بودن آن؛ غیبت در قرآن؛ استماع غیبت؛ سبب ها و ریشه های غیبت؛ راه های پیشگیری و درمان غیبت؛ آثار و عواقب غیبت؛ غیبت نکردن و فضیلت و پاداش آن در روایات؛ کفاره غیبت و توبه آن؛ استثناهای غیبت؛ روایات و حکایاتی درباره غیبت؛ توبه از غیبت.در پایان نامه حاضر طی سیزده فصل با این عناوین غیبت با تکیه بر آیات و روایات بررسی شده است: اهمیت زبان، آفات و گناهان مربوط به آن؛ معنا و مفهوم غیبت؛ حرمت غیبت و کبیره بودن آن؛ غیبت در قرآن؛ استماع غیبت؛ سبب ها و ریشه های غیبت؛ راه های پیشگیری و درمان غیبت؛ آثار و عواقب غیبت؛ غیبت نکردن و فضیلت و پاداش آن در روایات؛ کفاره غیبت و توبه آن؛ استثناهای غیبت؛ روایات و حکایاتی درباره غیبت؛ توبه از غیبت.

1-تعریف و تبیین موضوع: غیرت از لحاظ لغوی به معنای حسد، رشک بردن و از لحاظ اصطلاحی وفاداری نسبت به حفظ دین یا ناموس یا آب و خاک کشور اسلامی است. 2-ضرورت و اهداف تحقیق: به خاطر معضلات اجتماعی و فردی بی غیرتی و بی حمتی مردان و زنان ایجاب می کرد، و کم بودن اطلاعات و آگاهی جوانان در این زمینه و هم چنین افراط و تفریط نمودن که باعث از هم گسستن اساس خانواده شده . 3- پیشینه موضوع: که غیرت در قاموس قرآن و اناجیل و کتاب های شیعه و سنی ذکر شده. غیرت پلیس روح است و رسول خدا ( ص) می فرمایند: خداوند غیرتمند است و مؤمن نیز غیرتمند است و غیرت خدا اینست که مؤمن مرتکب کاری نشود که خداوند حرام فرموده است. حضرت علی ( ع « ثمره الشجاعه الغیره» ثمره شجاعت غیرت است. غیرت در قرآن به صورت مستقیم به کار نرفته بلکه بحث هایی در مورد حساسیت در برابر منکرات در این زمینه استفاده شده. غیرت به دو گونه است: غیرت به جا و بی جا و غیرت زنان هم به دو گونه است: غیرت مثبت و منفی حیوانات نیز دارای غیرت هستند از جمله شتر و خروس و نیز حیوانات بی غیرت هم در میان آنها مشاهده می شود مانند خوک. اقسام غیرت: غیرت ناموسی، غیرت دینی، غیرت ملی، غیرت مالی زمینه های بی غیرتی: ترویج فرهنگی بیگانگان، جلب منافع و رضایت بیگانگان، همنشینی با افراد بی غیرت، اعتیاد آثار و برکات غیرت: غیرت و پاکدامنی، جلوگیری از فساد، ثبات خانواده، عزت و سربلندی بی غیرتی راه های درمان نیز دارد. این پایان نامه شامل 5 فصل است: فصل اول: طرح تحقیق، فصل دوم: غیرت چیست، فصل سوم: غیرت در قرآن و سنت، فصل چهارم: غیرت فردی، فصل پنجم: غیرت در خانواده و اجتماع

غیرت درلغت به معنی تعصب وحمیّت در حفظ عرض و ناموس است معانی متفاوت و گوناگونی برای کلمه غیره بیان گردیده است لیکن، آن چه در بین مردم بدان معنی مشهور است، عبارت است از سعی در محافظت هر آن چه که نگهبانی آن لازم و واجب است و غیرت از شجاعت نشأت می گیرد. فرق غیرت و عفت این است که؛ « عفت، خودنگهداری و مواظبت از خویش است. ولی غیرت نگهداری و مواظبت از دیگری است .» در نظام آفرینش غیرت جایگاه ویژه ای دارد. در بسیاری از حیوانات همچون خروس این حس دفاع به چشم می خورد و در تمامی انسان ها تقریباً این حس وجود دارد و وجود این حالت یک ارزش انسانی است که از اراده ی اخلاقی او سرچشمه می گیرد. در مورد درجات غیرت، شبلی می گوید غیرت دو تاست: « غیرت بشریت بر تن ها و غیرت خداوند بر دل ها .» غیرت و تعصب ناموس یکی از عوامل اساسی عزت و حفظ حریم خانواده است. به همان اندازه که بی تفاوتی و بی غیرتی زمینه ساز فساد و آلودگی جامعه می شود، غیرت و حساسیت در برابر منکرات نیز نقش ارزنده ای دارد. برخی از آثار فردی غیرت عبارتند از: عفت و پاکدامنی، جلو گیری از فساد و .... وبعضی از آثار اجتماعی آن شامل ، ثبات خانواده، حفظ نظام اسلام، و ... می شود. همچنین برخی از اقسم غیرت عبارتند از: غیرت در اولاد، غیرت در اموال،غیرت در مورد همسایگان،غیرت سیاسی و انقلابی،غیرت جنسی، غیرت ملی و ... . گرچه در قرآن واژه ی غیرت به کار نرفته است. اما از برخی آیات قران می توان بحث غیرت و حساسیت در برابر منکرات را استفاده نمود. همچون آیات امر به معروف و نهی از منکر، حجاب، جهاد، دفاع، هجرت، شهادت و ... . از آن جا که خالق همه اشیاء خداوند قادر است و نیز سرآمد تمام صفات حسنه و منبع آن صفات ذات خداوند است، بنابراین خداوند غیرتمند ترین، غیرتمندان است. در روایات اسلامی نمونه های بسیاری از غیرتمندی بیان شده است که از نمونه ی آنان غیرت حضرت رسول اکرم ( ص)، حضرت ابراهیم ( ع) و حضرت ابوالفضل ( ع) و .... می باشد.

یکی از مسایل مهم که در میان سایر مسایل اخلاقی از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است بطوری که وجود آن در فرد و جامعه باعث پیشگیری از بسیاری از مفاسد و مشکلات اخلاقی، اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و ... شده و تقویت و گسترش آن ضامن رشد و تکامل همه جانبه فرد و اجتماع می باشد بحث غیرت است. در این پژوهش ابتدا غیرت به صورت عام بررسی و با محوریت آیات قرآن و روایات اهل بیت ( ع) و کتابهای اخلاقی، مباحث متنوعی مطرح شده است. نگارنده، بعد از مقدمه، به تعریف واژه غیرت در لغت و اصطلاح پرداخته و به منظور تبیین هر چه بهتر این مفهوم، واژه های هم سو با آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل دوم به اقسام غیرت و مواضع آن، در فصل سوم به ارزش و جایگاه غیرت در آیات و روایات، در فصل چهارم به نشانه های غیرتمندان و وظایف آنها و در فصل آخر به عوامل تزلزل غیرت، آفات بی غیرتی، درمان بی غیرتی و نیز آثار و برکات غیرت و راههای گسترش آن در جامع پرداخته شده است. نتایج به دست آمده از بررسی ها نشان می دهد که: 1-علی رغم تصور اشتباهی که در ذهن عامه مردم نقش بسته است غیرت منحصر در غیرت ناموسی نیست بلکه دامنه گسترده ای را در تمام امور اعم از جان، مال، ناموس، دین، میهن و ... شامل می شود. 2-غیرت اگر در جای خود به کار رود منشأ برکات فراوانی چون عفت و پاکدامنی، جلوگیری از فساد، تحکیم بنیان خانواده، رهایی از یوغ استعمارگران رسیدن به استقلال در تمام زمینه ها و در نهایت عزت و سربلندی است.

این تحقیق برآن است که با توجه به آیات قرآن کریم ودیگر منابع معتبر اسلامی به برسی" عفت از دیدگاه قرآن " بپردازد . ضمن بیان واضح وروشن ازابعاد مختلف مساله با استشهاد به آیات وروایات ضرورت این تحقیق اثبات گردیده وسؤالاتی به شرح ذیل پیرامون آن مطرح شده است . 1- معانی لغوی واصلاحی عفت از دیدگاه قرآن چیست ؟ 2- زمینه های عفت و پاکدامنی از دیدگاه قرآن چیست؟ 3- آثارمنفی بی بندوباری و هرزگی از دیدگاه قرآن چیست؟ 4- آثار مثبت عفت از دیدگاه قرآن چیست؟ 5- ارزش و جایگاه عفت وپاکدامنی در متون اسلامی چیست؟ در فصل دوم با عنوان مرور مطالعاتی کتابهایی مرتبط با موضوع از جمله : پوشش زن در گستره ی تاریخ اثر طیبه پارسا ، منزلت زن در اندیشه اسلامی اثر محمد فناءی اشکوری ، سیمای زن در نظام اسلامی اثر حمید آذری قمی ،جایگاه زن دراسلام ویهودیت ،اثر محمد رضا جلیلی مورد نقد وبرسی قرار گرفته تادر راستای پیشینه وزمینه مذکور تحقیق حاضر شکل گیرد. باتوجه به ماهیت ،اهداف وامکانات موجود روش تحقیق توصیفی –تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. فصل چهارم نیز با توجه به پرسش های تحقیقاتی به چهار بخش با عناوین : 1- زمینه های عفت وپاکدامنی 2- آثار منفی (بی بند و باری وهرزگی 3- آثار مثبت عفت وپاکدامنی 4-ارزش وجایگاه عفت وپاکدامنی در متون اسلامی تقسیم شده است . فصل پنجم این تحقیق به نتیجه گیری ، محدودیت ها وپیشنهادات اختصاص یافته است که در بحث نتیجه گیری به نتایج ذیل دست یافته ایم : عفت به معنی مناعت است در شرح آن گفته اند : حالت نفسانی است که از غلبه شهوت بازدارد پس باید عفیف به معنی خود نگه دار وبا مناعت باشد . « یَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیَاء مِنَ التَّعَفُّفِ » « بی خبر آنها را از مناعتشان غنی می پندارد «وَلْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ نِکَاحًا حَتَّی یُغْنِیَهُمْ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ » « آنان که قدرت ترویج ندارند خود نگهداری وعفت پیش گیرند تا خدا از کرم خویش آنها را بی نیاز گرداند در نهج البلاغه حکمت 68 آمده « والْعِفافُ زینَةُ الفَقْرِ» تملک نفس ومناعت وزینت فقر است . در مورد آثار منفی بی بندوباری وهرزگی می توان به مواردی از جمله :مدگرایی ، بی حجابی ، کنار گذاشت حیا و زنا و.... اشاره کرد . ودر مورد آثار مثبت عفت وپاکدامنی می توان به مواردی از جمله : چشم فرو بستن از نگاه به نامحرم ، پرهیز از افراط و تفریط در غریزه ، حفظ وقار وعفاف و... اشاره کردذ درمورد زمینه های عفت وپاکدامنی میتوان به این موارد اشاره کرد ،متانت ،وقار، پوشش وحجاب ،شرم ،حیا می باشد. درمورد محدودیت های تحقیق تکراری بودن مطالب در کتب مختلف را می توان نام برد وپیشنهاد می شود تا محققان این موضوع را جزئی تر کرده وهر بخش آن را به صورت جداگانه موردتحقیق قرار دهند.

موضوع این بحث عفت از دیدگاه قرآن و سنت می باشد.هدف از ان هدف از انتخاب این موضوع شناخت حد و مرز عفت و وظایفی که به وسیله آن بر انسان واجب می شود است که با انجام این تحقیق حکمت بسیاری از این مسائل روشن می گردد.روش تحیق کتابخانه ای است و سعی شده از منابع قدیمی استفاده شود. واژه عفت در قرآن 4 مرتبه آمده است. در آیه 283 سوره بقره که در مدح گدائی نکردن است، در آیه ی 33 سوره نور که عفت را در هنگامی که وسیله ای برای نکاح نباشد توصیه کرده است. در آیه ی 6 سوره نور نیز واژه ی عفت برای نوعی استثناء در حکم حجاب آمده است که زنان سالخورده را اجازه می دهد تا حجاب نداشته باشند. در آخرین آیه نیز عفت را در جلوگیری از تصرف مال یتیم آورده است. عفت در روایات نیز دارای اهمیت است. در روایات عفت را به عنوان رأس هر خیر، بالاترین ارزش ها، افضل اجتهاد و بزرگترین پاکدامنی معرفی نموده است. برای رسیدن به عفت اسباب و عواملی لازم است از جمله تعقل، ایمان، تقوا وحیا. اما این ها بررسی واژه ی عفت در قرآن و روایات بود. عفت در اخلاق قسمت عمده ی این تحقیق را دربرمی گیرد. عفت دارای دو جنبه افراط و تفریط است. تفریط آن یعنی خمود و خودداری از ازدواج و افراط در عفت که همان افراط در شهوت جنسی و شکم است که شهوات جنسی مثل زنا، مسامحه، لواط و... است و افراط در شهوت شکم نیز شامل زیاده روی کردن در خوردن و آشامیدن است. اما در همین قسمت برای جلوگیری از افراط در شهوت جنسی چند راه حل پیشنهاد شده است 1- ازدواج دائم، 2- ازدواج موقت. 3- اخلاق جنسی داشتن 4- حجاب . اما این عفت در دو عنصر عضو بدن بوده و سایر اعضای بدن نیز باید عفت داشته باشند از جمله فکر، نگاه، زبان، دست و پا ؛ برای هر کدام از اینها مصادیق عفت و بی عفتی ذکر شده است. اما انسان هایی که الگوی انسان های مختلف هستند، مانند حضرت یوسف ( علیه السلام) ، حضرت مرین ( سلام الله علیها)، پیامبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم) و نیز ائمه اطهار به عنوان نمونه آورده شده است تا راهنما و هادی باشند به عنوان اسوه برای همگان. از مهمترین و کاربردی ترین مسائل، بسترسازی عفت در خانواده و جامعه است. خانواده وظایفی برعهده دارد که با انجام آنها خانواده از بی عفتی مصون می ماند. ابتدا وظایف والدین که شامل یادخدا هنگام آمیزش، توجه داشتن به رابطه بین مادر و کودک و رفتارهای عشقی، جنسی والدین در برابر کودکان است و نیز اهمیت دادن به تربیت و تعلیم کودکان و پرورش اخلاق متعففانه. بعد از کودکان نوبت به نوجوانان و جوانان می رسد که در باب تعلیم دادن عفت مثل القا این اخلاق حسنه ، تقویت کردن حیا ، آموزش های پیش از ازدواج ، پاداش نگاه پاک و همچنین ایجاد زمینه برای بازداری فرد از انحرافات از وظایف والدین در قبال فرزندان و وظایف بزرگتری نیز بر دوش جامعه است از جمله کنترل بر وسائل ارتباط جمعی، برنامه ریزی های طولانی مدت، گرو های امر به معروف و نهی از منکر. از آموزش هایی که لازم است برای افراد داده شود، آشنایی آنها با مجازات عاملان بی عفتی است که حکم هایی از جمله سنگسار و یا شلاق برای روابط جنسی نامشروع ( زنا) در نظر گرفته شده است ، بقیه افعال بی عفتی نیز دارای مجازات مختلفی هستند و این برای حفظ جامعه از سقوط در دره بی عفتی است. این مباحث به طور کلی در سه بخش آمده است.بخش اول: شامل سه فصل است. فصل اول تعریف عفت در قرآن آمده و در فصل دوم به بررسی عفت در روایات پرداخته شده است که سعی شده اکثر قریب به اتفاق روایات جمع آوری شود. پس از آن به اسباب عفت که شامل ایمان، تقوا، عقل و حیا است اشاره شده است. در بخش بعدی، عفت در اخلاق بررسی شده که شامل شهوت های شکم و جنسی است که عفت را از جنبه های افراط و تفریط مورد کنکاش قرار می دهد. وکه در شهوت جنسی مصادیق عفت از جمله ازدواج دائم، موقت، اخلاق جنسی و حجاب است و نیز در شهوت شکم به مصادیق بی عفتی و مصداق های عفت شکم پرداخته شده است. در فصل دوم نیز به عفت در سایر اعضای بدن از جمله عفت زبان، دست، گوش و ... اشاره شده است. در فصل سوم به نمونه هایی از عفیفان الهی در قرآن و روایات اشاره شده است. در آخرین بخش، راهکارهای زمینه سازی عفت ابتدا در فرد، بعد خانواده و سپس در جامعه آمده است و زمینه های گسترش عفاف در جامعه و البته برای زنان و مردان جداگانه نیز ذکر شده است. در فصل آخر همین بخش به مجازات شرعی عاملان بی عفتی در جامعه و مروّجان فحشا اختصاص داده شده است. نتایجی که می توان از عفاف گرفت اول عفاف و دوری از ارتکاب گناه در تمام اعضاء و جوانب بدن است و دومین نتیجه ای که حد آن بالاتر است در سطح خانواده و اجتماع، برای حفظ و انسجام کانون گرم خانواده دوری از انحطاط آن، برکنار ماندن از آسیب های اجتماعی، رشد صحیح فرزندان در سایه فرهنگ اسلامی و بالتبع رشد چشمگیر و پیشرفت های علمی فرهنگی اجتماعی جامعه است.