جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر به بررسی روحیات قوم یهود از دیدگاه قرآن کریم اختصاص دارد. منابع اصلی این پژوهش قرآن کریم، کتاب‌های لغت و تفاسیر مهم شیعی و سنی بوده است. از آنجا که در برخی احادیث ذکر شده است که برخی مسلمانان راه بنی‌اسرائیل را در پیش خواهند گرفت، از این‌رو مؤلف با استفاده از آیاتی که دربارة یهود در قرآن آمده، به تبیین مسیر هدایت الهی پرداخته است. این پژوهش در چهار فصل با موضوعات تفضیل و برتری بنی‌اسرائیل، علت‌های مغضوب‌شدن این قوم، اندیشه و صفات اخلاقی یهود و فرجام آن‌ها در پرتو کلام الهی تدوین شده است.

این کتاب شامل معرفی و گزارش توصیفی مجموعة کتاب‌های مقدس چهار دین زرتشتی، یهود، مسیحیت و اسلام است. مؤلف به سبب استفاده از روش تطبیقی، از مقایسة تحلیلی و بررسی انتقادی بین کتاب‌ها احتراز کرده است. کتاب در چهار فصل تدوین شده و مؤلف مطالب را به ترتیب قدمت تاریخی ادیان و کتاب‌های مورد بررسی آورده است. فصل نخست به بررسی و معرفی مهم‌ترین کتاب زرتشتیان یعنی اوستا اختصاص دارد که شامل تاریخچه‌ای از شکل‌گیری اوستا از دوران هخامنشی تا عصر جدید است. در فصل دوم گزارشی توصیفی تقریباً مفصلی از اسفار سی و نه‌گانة کتاب مقدس (عهد عتیق) به همراه تلمود ذکر شده است. در ادامه از روند شکل‌گیری این کتاب‌ها و مهم‌ترین نسخه‌های تورات و ترجمه‌های کتاب مقدس سخن به میان آمده است. در دو بخش آخر مهم‌‌ترین کتاب‌های عهد جدید (اناجیل چهارگانه و رسائل و آثار منسوب به پولس و یوحنا) و همچنین گزارشی توصیفی از قرآن آمده است. بخش آخر را باید مفصل‌ترین بخش کتاب دانست، چراکه مؤلف به تفصیل به معرفی هر کدام از سوره‌های قرآن پرداخته و سپس مطالبی را در مورد شأن نزول آیات، مهم‌ترین ویژگی‌های قرآن، تاریخچة تدوین آن و ... آورده است.

این کتاب پژوهشی است برای ترسیم چهرة واقعی بنی‌اسرائیل در قرآن کریم و عهد عتيق. نویسنده با روشی توصیفی و تحلیلی و با استناد به آیات قرآن کریم و بخش‌هایی از عهد عتیق، ـ که به طور ویژه به تاریخ و ویژگی‌های قوم بنی‌اسرائیل اختصاص دارد ـ این پژوهش را انجام داده است. کتاب دارای سه فصل اصلی است: فصل 1: به بررسی دوره‌های تاریخی بنی‌اسرائیل از زمان ورود آن‌ها به مصر تا خروجشان از مصر، تجزیة بنی‌اسرائیل و شرایط آن‌ها در دورة اسلامی، عملکرد آن‌ها در قبال پیامبر اسلام ، قوم یهود در دوران جدید و تصرف فلسطین اختصاص دارد. در فصل 2: مؤلف بخشی از تاریخ این قوم را از دوران شکل‌گیری ـ که در واقع از نسل یعقوب (ع) به شمار می‌آیند ـ وجه تسمیه، دوران حضرت موسی (ع) و وقایع مربوط به دوران او، دوران داود و سلیمان (ع) و فروپاشی اسرائیل در دوران تخریب معبد اول و ظهور انبیائی چون ارمیا، حزقیال، هوشع، یونس، میکاه و ... براساس بخش‌های مختلف عهد عتیق بیان کرده است. در فصل 3: سیر زندگی بنی‌اسرائیل و ویژگی‌های این قوم با توجه به آیات قرآن بررسی شده است.

این کتاب به بررسی ویژگی‌های دین یهود و تجلی جدید این قوم یعنی جنبش صهیونیسم از دیدگاه قرآن کریم اختصاص دارد. مؤلف در این پژوهش از روش توصیفی ـ تحلیلی بهره برده و از آیات قرآن و منابعی که در مورد صهیونیسم نوشته شده‌اند، استفاده کرده است. کتاب دارای شش فصل اصلی است: در فصل 1: مقدمه‌ای دربارة تبیین موضوع، انگیزه و روش پژوهش و منابع آن آمده است. در دومین فصل که مفصل‌ترین بخش کتاب است و بیش از نیمی از حجم کتاب را تشکیل می‌دهد، مؤلف ویژگی‌های منفی یهود را در چهار دستة ویژگی‌های ایمانی و دینی، ویژگی‌های اجتماعی، ویژگی‌های سیاسی و ویژگی‌های اقتصادی برشمرده است. از ویژگی‌های دستة نخست می‌توان به کفر و بی‌ایمانی، تمرد و عصیان، تحریف دستورات الهی، قتل انبیای الهی و ... اشاره کرد. ویژگی‌های منفی اجتماعی آن‌ها شامل نژادپرستی، رواج فساد در زمین، قساوت قلب، جهاد‌نکردن در راه خدا و ... است. از ویژگی‌های منفی اقتصادی آن‌ها مال و ثروت پرستی، مال مردم‌خواری، حرام و رباخواری و از ویژگی‌های منفی سیاسی آن‌ها می‌توان به جنگ‌افروزی، خیانت‌کاری، ظلم و ستم، استکبار و جز آن اشاره کرد. مؤلف در دو فصل دیگر ویژگی‌های صهیونیسم و ارتباط آن‌ها با یهود را بررسی کرده و اصول سیاست عملی جمهوری اسلامی ایران در قبال این جریان را براساس الگوی قرآنی از نظر گذرانده است. در آخرین فصل، نتیجه‌گیری از همة مباحث مطرح‌شده آمده است.

موضوع این نوشتار، اسرائیلیات یا اندیشه‌های وارداتی یهود در تفسیر قرآن کریم است. اهداف کتاب حاضر صیانت از حریم کتاب الهی و سنت و سیرة ائمة معصومین (ع) و زدودن اندیشه‌ها و آثار فرهنگ بیگانه از متون اصیل اسلامی، به ویژه تفاسیر قرآن کریم است. مؤلف کوشیده است با شناسایی ردپای یهود و اندیشه‌های آن‌ها در موضوعات قصص قرآنی، به بررسی و ارزیابی میزان اثرپذیری مفسران مسلمان از این اندیشه‌ها بپردازد. نویسنده با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع و مآخذ شیعی و سنّی و تحقیقاتی که دربارة اسرائیلیات انجام گرفته، این مهم را به انجام برساند. این کتاب دارای مقدمه، شش فصل اصلی و خاتمه است. در مقدمة کتاب مباحث مقدماتی دربارة موضوع، ضرورت بررسی، روش کار و تاریخچه و منابع و ... آمده است. فصل 1: به معرفی دانش تفسیر اسلامی و مهم‌ترین منابع و روش‌های آن اختصاص دارد. مؤلف در فصل 2: نگاه قرآن به تورات و انجیل، قوم یهود، شواهد قرآنی دربارة احکام تورات و تشابه و تمایز داستان‌های قرآن و عهدین را بررسی کرده است. در فصل 3: به واژه‌شناسی «اسرائیلیات»، مفهوم آن، زمینه‌ها و چگونگی ورود انگیزه‌های آن توجه شده است. در فصل 4: مهم‌ترین افرادی که سبب پیدایش اسرائیلیات شدند و همچنین راویانی که از اهل کتاب تأثیر پذیرفته‌اند، معرفی شده‌اند. مؤلف در فصل 5: مهم‌ترین دلایل پذیرش یا عدم پذیرش روایات اهل کتاب را، با استناد به سیرة معصومین (ع) ذکر کرده است. در فصل 6: که آخرین فصل کتاب است پاره‌ای از اسرائیلیات ذکر و سپس، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از مهم‌ترین نمونه‌های اسرائیلیات می‌توان به ماجرای آفرینش حوا و معرفی زن به عنوان عنصر گناه، داستان ‌هاروت و ماروت، افسانة غرانیق و ... اشاره کرد. در خاتمة کتاب نیز از همة مطالب نتیجه‌گیری شده و پیشنهاداتی از طرف مؤلف مطرح شده است.

این اثر حاصل پژوهشی تطبیقی دربارة مسئلة کرامت انسان در کتاب‌های آسمانی دو دین یهودیت و اسلام است. مؤلف کوشیده است این مسئله را در دو کتاب تورات اسفار خمسه) و قرآن مورد بررسی قرار دهد. رویکرد مؤلف در این بررسی، رویکردی متن‌محور بوده و چنانچه در برخی موارد از کتاب‌های دیگر عهد عتیق یا برخی تفاسیر قرآن شواهدی آورده، فقط برای تکمیل بحث بوده است. کتاب مشتمل بر 5 فصل است. در فصل نخست معرفی اجمالی از قرآن و تورات صورت پذیرفته و در سایر فصل‌ها کرامت انسان، ویژگی‌های انسان و هدف از آفرینش انسان در قرآن و تورات مورد بررسی قرار گرفته است. در آخرین فصل نتیجة مباحث و فهرستی از منابع آمده است.

نویسنده در این گفتار، بحث صفات خدا را براساس قرآن (سوره اعراف، آیه 180) مطرح و پیرامون دو محور اساسی آن، گفت و گو می کند: معنای اسماء حسنی و الحاد در اسماء خدا. پس از آن به توقیفیت اسماء حسنی می پردازد و نظرات زمخشری و احمدبن منیر اسکندری را می آورد. سپس به تفصیل، کلام علامه سید محمد حسین طباطبایی را نقل و نقد و بررسی می کند. آنگاه چهار جمله از نهج البلاغه می آورد که توقیفیت اسماء را نشان می دهد.

منتخب التبیان، تالیف ابن ادریس حلی ابو عبدالله محمد بن احمد است. نام کامل کتاب «المنتخب من تفسیر القرآن و النکت المستخرجة من کتاب التبیان» از آن به عنوان «مختصر التبیان» یا «منتخب التبیان» یاد می‌شود. بعضی برآنند که ابن ادریس دو اثر قرآنی داشته است. ۱- مختصر التبیان (تفسیر مورد بحث) ۲- تعلیقیه و حواشی بر تفسیر تبیان، که اکنون در دست نمی‌باشد. عظمت فکری و شخصیت ممتاز علمی و نبوغ اجتماعی شیخ طوسی آنچنان گسترده و متقن بوده که تا مدتها فقهای زمان خوشه چین خرمن فضل و فقه او، و دنباله رو روش خاص او بوده‌اند، در زمینه تفسیر و علوم قرآنی نیز چنین گسترش و نفوذ عمیق و اعتبار بالا را داشته است، به حدی که متاخرین از او، دست نوشت او را سرمایه تلاش فکری خود قرار داده‌اند و از اعتبار علمی و وجاهت مقبول و منطقی او بهره‌ها برده‌اند. چندین اثر تفسیری پیرامون تفسیر التبیان بوجود آمده است که تلخیص یا تعلیق بر تبیان بوده‌اند، از این آثار مختصر التبیان ابن ادریس حلی است. مختصر التبیان در دو جلد به زبان عربی است و همه آیات قرآنی را نمی‌پوشاند، به عنوان مثال نخستین آیه مورد بحث در آن آیه ۱۳۶ سوره بقره می‌باشد. ابن ادریس توجه ویژه‌ای به تفسیر تبیان داشته، و نگارش این گزیده (که به نوعی می‌توان آن را تجلیل از شیخ طوسی و پایگاه تفسیری وی به شمار آورد) از این جهت که ابن ادریس نخستین منتقد آراء فقهی و اصولی شیخ بوده، توجه برخی محققان از جمله مرحوم شیخ آقا بزرگ طهرانی را برانگیخته است. مختصر التبیان گزیده‌ای از هر سوره می‌باشد که ابن ادریس در سال ۵۸۲ ق از آن فارغ شده است. جلد اول آن تا بخشی از سوره هود بوده و جلد دوم از بقیه سوره هود تا آخر سوره زلزال می‌باشد. روش ایشان به این صورت است که با عنوان «فصل» آیه را مطرح کرده، معنای لغات مشکل را با استفاده از نظرات لغویینی مانند زجاج، ابن درید و استشهاد به شعر عرب، بیان می‌دارد، معمولا پس از نقل اقوال نظر خود را نیز با تعبیر «و الذی یقتضیه مذهبنا» عنوان می‌کند. بطور کلی معنای لغوی، در این تفسیر جلوه خاصی دارد و در همه جا خودنمایی می‌کند. ابن ادریس به تبعیت از شیوه استدلال فقهی و مطرح کردن نظرات پیشینیان و تجزیه و تحلیل آنها، اینجا نیز تفسیر آیه را با نقل اقوال صحابه و تابعین (از قبیل، ابن عباس، ابن زید، حسن بصری، قتاده، جبائی، ربیع بن انس، ابراهیم و...) و تجزیه و تحلیل و نقد آنها و بیان نظر خود، دنبال می‌کند. مفسر در بحثهای اصولی به مقدار مناسب آیه وارد می‌شود و با همان سبک نتیجه گیری می‌کند. برای نمونه ذیل آیه ۱۴۳ بقره راجع به حجیت اجماع، نظر بلخی را مطرح و نقد می‌نماید. و آیه ۱۵۹ بقره درباره عمل به خبر واحد، که بطور مفصل دیدگاه خود را بازگو کرده است. مفسر بحثهای فقهی را ذیل آیات احکام به اختصار مطرح می‌کند و از تفصیل دوری می‌جوید. از موارد دیگری که در مختصر یافت می‌شود، بحثهای کلامی است که ذیل آیات مناسب به آنها می‌پردازد، مانند کیفیت حیات شهدا ذیل آیه ۱۵۴ سوره بقره. در این بین بندرت نیز به وجه تسمیه سوره‌ها اشاره دارد، مانند سوره ممتحنه در مجموع می‌توان این مختصر را، تعلیقیه‌ای بر تفسیر تبیان، محسوب کرد. تحقیق این اثر توسط فاضل محترم سید مهدی رجائی با اشراف آقای سید محمود مرعشی مسئول کتابخانه آیت‌الله نجفی مرعشی، انجام یافته و در ۱۵ محرم ۱۴۰۹ ق به پایان رسیده است.