جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن میثم از جمله شارحانی است که نهج‌البلاغه را با رویکردهای مختلفی شرح و تبیین نموده است. بخشی از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج‌البلاغه؛ دارای معارف توحیدی است که ابن میثم آنها را با رویکرد عرفانی شرح کرده است. ابن میثم در مواردی؛ آراء عرفانی خویش را با مستندات قرآنی و روایی مطرح می‌کند و در مواردی هم مطالب خود را بدون مستندات ذکر می‌کند؛ نگارنده سعی می کند با مراجعه به منابع دینی؛ مستندات آنها را به دست بیاورد و در صورتی که مستندی داشته باشند می توان آنها را به عنوان معارف شیعی به جامعه علمی و مخاطبان تشنه راه حقیقت عرضه نماید.سالک الی الله در سیر و سلوک بایسته است عوامل و ابزار سیر و سلوک؛ مانند (ضرورت وجود استاد راه، مراقبه، محاسبه، خلوت، اُنس با معبود و ...) و آفات و آسیب‌های سیر و سلوک؛ مانند (جهالت، غفلت، دنیاگرایی، حجاب‌های نفسانی و ...) را بشناسد تا به مقامات و درجات عرفانی؛ مانند (مقام عرفانی زهد، مقام عرفانی توکل و ...) نائل گردد؛ این نوشتار به این سه امر می پردازد.روش تحقیق؛ روش توصیفی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای است که برای رسیدن به نتایج مطلوب از قرآن و منابع معتبر اسلامی (مخصوصاً کتب شیعی) استفاده شده است.

خدای سبحان در قرآن کریم، رسالت پیامبر اکرم(ص) را تلاوت آیات، تعلیم کتاب و حکمت، و تزکیه نفوس معرفی می‎کند. جامع همه این رسالت‎ها، رسالت دعوت به سوی خداست. قرآن کریم با بیان این رسالت جامع، روش‎های آن، یعنی حکمت، موعظه حسنه و جدال احسن را بیان کرده است. خدای سبحان شیوه‎های گوناگون دعوت را به رسول خدا(ص) آموخته و خود نیز در تبیین و تفهیم معارف قرآنی، آنها را به کار گرفته است. در این پژوهش، با اذعان به وجود استدلال عقلی به لحاظ صورت و ماده در قرآن، به بررسی برخی از الگوهای صوری استدلال در قرآن، یعنی الگوی قیاسی می‎پردازیم. بررسی تمام صورت‌های استدلال، مانند صورت مصرّح و مضمر، صورت بسیط و مرکب، صورت قیاس، استقراء و تمثیل و بررسی تفصیلی تمام صورت‌های قیاسی، یعنی اقترانی حملی و شرطی و استثنایی اتصالی و انفصالی، و همچنین بررسی روش برهان، خطابه و جدل در قرآن، نیازمند پژوهش‏های متعدد و مستقل است و در این تحقیق مختصر نمی‏گنجد. به همین دلیل در این پژوهش، به‏اختصار به بررسی برخی از صورت‏های استدلال، یعنی صورت قیاسی می‏پردازیم و سایر مباحث را به پژوهش‏های دیگر واگذار می‏کنیم.

بنیادی ترین مطلب در مباحث اعتقادی که وجه امتیاز ماتریالیست ها و لائیک های دنیا از معتقدین به وجود خداوند است مساله اعتقاد به وجود حقیقت مطلق به نام خدای متعال است. از این روی، نخستین مساله ای که برای جوینده حقیقت مطرح است و پیش از هر چیز باید پاسخ صحیح آن را به دست بیاورد این است که آیا خدایی وجود دارد یا نه؟ برای به دست آوردن پاسخ این پرسش، راه های فراوان و گوناگونی وجود دارد که در کتاب های مختلف فلسفی و کلامی و نیز در بیانات پیشوایان دینی و کتاب های آسمانی به آنها اشاره شده است لکن روش هایی مهم که در مقام استدلال وجود دارد مجموعا به پنج روش تقسیم می شود: 1. روش عرفا 2. روش فلاسفه الهی 3. روش متکلمان 4. روش دانشمندان طبیعی 5. روش قرآن و سنت. هر کدام از این روش ها خود به شیوه های گوناگون منشعب می شوند و عمده نظر در این نوشتار به روش فلاسفه و متکلمین است که در قرآن و احادیث معصومین ع به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته است.

در این پایان نامه مباحثی درباره افراد یتیم طی هفت فصل در آیات قرآن و احادیث معصومین (ع) بررسی شده اند. عناوین فصول عبارتند از: معانی واژه یتیم،تاریخچه حمایت از ایتام، جایگاه ایتام در گذرگاه تاریخ، مباحث مختلف اجتماعی ایتام، نگهداری وتربیت ایتام، مسائل عاطفی ایتام، و مباحثی پیرامون اموال ایتام.

این تحقیق با عنوان « انسان کامل از منظرقرآن و روایات» در پنج فصل تنظیم شده است: فصل اول به بررسی کلیات، ضرورت موضوع، هدف و روش تحقیق، تعریف انسان و انسان شناسی اختصاص دارد. نویسنده هدف از این تحقیق را آگاهی از تفاسیر مکاتب و دانشمندان بزرگ آن ها درباره انسان کامل و آشنایی با تفسیر انسان کامل از منظر قرآن مجید و روایات معرفی کرده است. فصل دوم به بررسی دیدگاه ها، آرای فلاسفه مغرب زمین(افلاطون، ارسطو، ژان پل سارتر و نیچه)، آرای فلاسفه اسلامی( ابوعلی سینا، فلاسفه قدیم و صدرالمتألهین)، آرای عرفا (ابن عربی و مولوی) و تحلیل و بررسی آرا و بیان نظریه مختار، پرداخته است. فصل سوم، انسان کامل از منظر قرآن مجید را طی سه گفتار ( ابعاد ملکوتی انسان، ویژگی های انسان کامل و ابعاد حیوانی انسان مورد بررسی قرار داده است. فصل چهارم به بررسی انسان کامل و صفات آن از منظر پیامبر اکرم|، امیرالمؤمنین× (خود شناسی، آزادی خواهی، گفتار حق، رفتار با تواضع، گوش دادن به دانش های سودمند و...) و امام حسن مجتبی× ( بی اهمیّت بودن دنیا در نظر او، پرهیز از زیاده طلبی، دوری از جهالت، سکوت حکیمانه و...) اختصاص یافته است. در فصل پنجم، ابعاد کمالی حضرت ابراهیم×، پیامبر اکرم| و امیر المؤمنین علی× پرداخته شده است

این رساله، رویکردی قرآنی درباره امهّات المؤمنین دارد. پیامبر اکرم| در 25 سالگی با حضرت خدیجه ازدواج کرد و همة فرزندان حضرت به جز ابراهیم از خدیجه به دنیا آمدند. وقتی او در قید حیات بود، حضرت همسر دیگری اختیار نکردند و تا پایان عمر از این نخستین بانوی اسلام یاد می کردند. رسول خدا| بعد از حضرت خدیجه با زنان متعددی ازدواج کردند که برخی تعداد همسران آن حضرت را تا سی نفر ذکر کرده اند؛اما نظر مشهور آن است که زنان پیشوای اسلام| بعد از حضرت خدیجه، نه نفر بودند. آنچه از قرائن بر می آید، بیشتر ازدواج های حضرت فلسفه ای سیاسی داشته و بعضی هم برای شکستن سنّت های خرافی بوده است؛ نظیر ازدواج حضرت با زینب که ابتدا همسر زید، پسر خوانده حضرت بود. پیامبر اکرم| با زینب ازدواج کردند تا این سنّت خرافی را که ازدواج با همسر پسر خوانده را حرام می دانست محو کنند و برخی دیگر جنبة سرپرستی از زنان بیوه را داشته است، پس ازدواج های فراوان پیامبر اسلام| از روی هوا و هوس نبوده است. بر اساس بیان قرآن، همسران پیامبر اکرم| به سبب پیوندی که با آن حضرت داشتند، مادران معنوی مردان مسلمان محسوب می شوند؛ از این رو تا ابد ازدواج کردن با آنان بر مؤمنان حرام است؛ یعنی از احکام عمومیت، تنها حرمت نکاح را دارند و موارد دیگر مثل نگاه کردن و به ارث بردن از آنان قابل اجرا نیست. بنابر این همسران رسول خدا| دارای صفات خاصی هستند؛ از جمله: امّ بودن برای مؤمنان، پاکدامنی و فضیلت داشتن آنان بر سایر بانوان و... همچنین وظایف سنگینی بر دوش آنان است؛ مثل: لزوم عفت، درست سخن گفتن، عدم دخالت در فتنه های سیاسی، خانه داری کردن به خاطر متانت و سنگینی، اطاعت از خدا و رسول و.... حضرت حقوق همسرانشان را رعایت می کردند، و مردم را نیز به حفظ حقوق زنان و درست سخن گفتن با آنان توصیه می فرموند. ولی برخی از همسران حضرت به شهادت قرآن و روایات، بارها سبب آزار و اذیت وجود مقدس پیامبر اکرم| و ناراحتی قلب ایشان می شدند.

این تحقیق با عنوان «امدادهای الهی و تبیین آن در قرآن و روایات» مددهای غیبی به مؤمنان را در هشت فصل مورد پژوهش و تحقیق قرار داده است: فصل اول: مفهوم امداد در لغت و بررسی آن از دیدگاه قرآن و حدیث. فصل دوم: آیات و روایاتی که مددهای الهی را امر ضروری می داند. فصل سوم: بررسی مددهای الهی در قرآن و روایات؛ از جمله امداد خاص الهی. فصل چهارم: بررسی اسباب و شرایط نزول امدادهای الهی؛ از جمله: استقامت، توکل، مودّت اهل بیت^، تلاش و مجاهدت، آمرزش خواهی، ایجاد آرامش قلبی، خواب آرامش بخش، باران، ایجاد ترس در دل کافران و طوفان. فصل پنجم: نتایج و آثار تربیتی و سازندة امدادهای غیبی در زندگی عمومی و خصوصی؛ مانند: ایجاد امیدواری، ارتقای ایمان، نجات مؤمنان در لحظه های خطرناک و افزایش شکرگزاری. فصل ششم: جایگاه امدادهای غیبی در تحولات سیاسی و اجتماعی مؤمنان. فصل هفتم: امدادشدگان خاص الهی. فصل هشتم: موانع امدادهای غیبی از دیدگاه قرآن و روایات.

من یتدبَّر الآیات القرآنیة التی تتحدّث عن الموت و تذکِّر به، و تُنذر أو تُبشِّر، یَستخلص منها عدَّة أمور و هی کالتَّالی: أوَّلا ً الموت لیس سوی محطة أُولی فی سلسلة من الأسفار الأخرویة المتتابعة. ثانیاً: یشکّل الموت صدمة للطغاة والمستکبرین، حیث یدمّر آمالهم فی استعباد الناس لمآربهم وأغراضهم الشخصیة الدنیئة. ثالثاً: یعتبر الموت بالنسبة للمؤمنین بشارة بنعیم الأبد، بینما هو للکافرین نذیر بعذاب الأبد. رابعاً: الموت لیس نهایة المطاف، بل هو بدایة لحیاة جدیدة أبدیة. خامساً: الموت هو الحافز والباعث وراء الإقبال علی الأعمال الصالحة، والامتناع عن الإتیان بالمحرَّمات والآثام، فمن لم یردعه الموت، لا یمکن لأیّ شی آخر أن یزجره. سادساً: قد یشتدّ النزع بالمؤمن تطهیراً له من الذنوب، و تمحیصاً لیخرج من هذه الدنیا لیس علیه من ذنب یؤاخذ به، وأمّا شدة النزع بالنسبة للکافر فهو تعجیل له بالعذاب منذ حضور الموت. سابعاً: الموت أخو النوم، بل هو نوم ثقیل، والنّوم موت خفیف، والتوفّی للنفس یحصل فی حالتی الموت والنّوم إلاّ أنَّه فی النّوم یکون ناقصاً یتمّم بانقضاء الأجل وانتهاء الأمد. ثامناً: المؤمن یُحبُّ لقاء الله وإنْ کره الموت، لأنَّه حین یحضره الموت یری مکانه فی الجنَّة، وما أعدّ الله من النعیم الذی لا یزول، فیتمنَّی عند ذلک اللقاء، ویکون أحبّ إلیه من الدنیا وما فیها. تاسعاً: لیس هناک مفرّ من الموت، فإنّ الإنسان یلاقی ما یخاف منه أو یفرّ منه، لأنَّ هذا الخوف ناتج عن حذر، والحذر لا یقع عن أمر وهمی بل عن أمر حقیقی یلقاه فی نهایة الأمر. عاشراً: لم یجعل الله الموت عبثاً، بل لحکمة عظیمة وهی الابتلاء، لیعلم من یشکر ویزداد إیمانا، و ینکر من یَکفر و یزداد طغیاناً و یُستدرج إلی الهاویة والنَّار الحامیة. حادی عشر: عُقوق الوالدین من الأمور التی توجب اشتداد سکرات الموت، بینما برُّ الوالدین والصدقة وبعض الأعمال المخصوصة تُخفّف من المعاناة عند النزع، ولکن هذا لیس شرطاً دائماً لما مرَّ من أنَّ الله عزَّ وجلّ جعل ما یعانیه المؤمن عند الاحتضار من آلام وأوجاع تمحیصا له من الذنوب. ثانی عشر: الناس عامَّة یخافون من الموت، ویحصل قلق لدیهم، بل قد یتهیّبون الحدیث عنه ، وهذا أمر طبیعی لأنَّ البشر بطبیعتهم یحبّون الخلود والبقاء، ولکن لا بدَّ من الموت، لأنَّ هذه النشأة الدنیویة لیس لها قابلیة الإستمرار، ولیس لدیها مقوّمات البقاء والدوام. ثالث عشر: الله جلَّ جلاله أعظم قدراً وأجلّ شأناً من أن یقبض الأرواح بنفسه، لهذا فقد وکَّل ملک الموت بهذه المهمّة الکبیرة، وجعل له جنوداً وأعواناً من الملائکة والرّسل وغیرهم.

انقلاب شکوهمند اسلامی ایران که در بهمن ماه سال 1357ش به رهبری امام خمینیe در ایران به ثمر رسید، دارای آثار زیادی در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، علمی، اقتصادی و ... بود. در این میان نقش انقلاب اسلامی در پیدایش و رشد مطالعات قرآنی چشم‌گیر بوده است اما در خصوص مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم انسانی قبل از انقلاب اسلامی در ایران، مباحث منسجمی وجود نداشت و به برکت انقلاب این مباحث در سه محور پایه‌گزاری شد: محور پژوهش‌های میان‌رشته‌ای (مثل تفاسیر ـ تک نگاری‌ها ـ مجلات ـ همایش‌ها) و محور آموزش‌های میان‌رشته‌ای (مثل ایجاد رشته‌های دکتری و نیز سطح سه قرآن و علوم و رشته‌های معارف اسلامی و علوم انسانی) و نیز محور نظریه‌پردازی‌های میان‌رشته‌ای (مثل نظریه تفسیر موضوعی میان رشته‌ای، اعجازشناختی قرآن و نظریه‌های مرتبط مثل بطن، نسخ تمهیدی و تدریجی و ...) سپس با تشویق مقام معظم رهبری (دامت برکاته) و با همت حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های متعدد این محورها رشد قابل توجهی پیدا کرده است.