جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫بررسی تاریخی جریان حدیث‏پژوهی، ادعای اخباریان مبنی بر جدید و قدیم داشتن این تفکر را تأیید می‏کند و اخباریگری به عنوان منش واحدی در بین بزرگان این دو گروه شناخته می‏شود. انگیزه‏ی اصلی این جریان، بازسازی جایگاه روایات اهل‏بیت ^ در علوم دینی، بوده است. زاویه‏ی بحث در این تحقیق، بررسی ادعای مشهور مبنی بر عدم پذیرش ظواهر قرآن، از سوی عالمان این جریان است. ما در این پژوهش برخلاف این شهرت به نتیجه رسیدیم که این انتساب درست نمی‏باشد و رمز این دستاورد را در تفکیک اظهارات بزرگان این گروه در فقه و تفسیر دانسته‏ایم. غفلت از شناسائی جریان‏ها‏ی هم عصر اخباریان جدید، سبب شده که جهت تندی سخن آنان در رابطه با فهم قرآن، دانسته نشود. رویکردهای عقلی و عرفانی در آن روزگار شیوع یافته بود و آنها این مسأله را در ارتباط با قرآن خطرناک می‏دیدند. بر این اساس ادعا این است که اخباریان در رابطه‏ی با قرآن دو دغدغه داشته‏اند؛ اول اینکه در فقه نباید آیات الأحکام را با صرف اتکا به عقل، بدون در نظر گرفتن روایات، مطرح ساخت. دوم اینکه در تفسیر نیز نباید به تأویلات عرفانی با تکیه بر کشف درونی، وارد شد. این نگرانی اخباریان نسبت به قرآن، هیچ ارتباطی با پذیرش و یا عدم پذیرش ظواهر قرآن ندارد و عالمان بزرگ این مکتب ظواهر قرآن را قبول دارند. این ادعا بر ظاهر سخنان آنان استوار است ولی این، به معنای این نیست که اخباریان جدید دارای تفاوت و سطوحی در تعامل با قرآن نیستند. در راستای اثبات این ادعا ما معتقدیم که ابتدا تأثیر گذاری این مکتب، در دو بخش تعامل با قرآن و تعامل با روایات، باید از هم تفکیک شود که این تفکیک موجب این خواهد شد که نقد آنان در بخش قرآن، به درستی صورت پذیرد. بعد از آن، لازم دیده شد، برای دستیابی به ارزیابی صحیح، هر یک از آنان در سه سطح تند و میانه و اخبارگرا در نظر گرفته شوند تا تفاوت‏ها‏ی گوناگون آنان در ارتباط با قرآن به خوبی مشاهده گردد. این ساختار نمودار گونه، امکان سنجی تفسیر قرآن را در نظر هر یک از بزرگان آنان، نمایان نموده است. نکته‏ی مهمی‏که امتیاز این پژوهش قلمداد می‏شود، این است که این نقد و بررسی و بیان دیدگاه‏ها‏ ‏‏، متکی و مستند بر متون و عبارت‏ها‏ی بزرگان نامبرده‏ در این تحقیق می‏باشد. کلید واژه: قرآن، اخباریگری، اخباریان، امکان، تفسیر

---

---

‫چکيده : در اين نوشتار به بيان آثار مهّم سياسي، اقتصادي، سياسي، اعتقادي، اخلاقي، جسمي و نفساني برخي عبادات همچون: نماز، روزه، خُمس، زکات و نقش آن ها در جامعه اسلامي پرداخته شده است. نگارنده به همين منظور کوشيده تا موضوع را در شش فصل تبيين ساخته و به مخاطَب انتقال دهد. او در فصل اوّل مباحثي مقّدماتي در زمينه مفهوم لغوي و اصطلاحي و نيز قرآني و فقهي عبادت، معناي جامعه، قوم، ملّت، قبيله، امّت، قريه، شهر و همچنين معناي عرفي عبادت را ارائه کرده و سپس در فصل دوم مراتب و اقسام آن را بيان مي دارد. وي عبادت را به اعتبار نوع معبود به عبادت خدا و شيطان و به اعتبار نوع آن به عبادات واجب، مستحب، بدني و عبادات ها و واجبات مالي تقسيم کرده است. در فصل سوم وي با اشاره به آثار اخلاقي و اعتقادي عبادت و نقش عبادات مهّمي همچون: روزه، نماز، امر به معروف و نهي از منکَر، زکات، خُمس، جهاد و حج را در کسب تهذيب نَفس و تقويت اعتقادات افراد وارسيده است. نگارنده در فصل چهارم به آثار سياسي عبادت توجّه کرده و ضمن بررسي ظرفيّت سياسي يک امّت به ويژه امت اسلامي، تأثيرهاي سياسي عباداتي مانند نماز، امربه معروف و نهي از منکَر، حج، خُمس و زکات را در ايجاد ظرفيّت هاي سياسي، کسب وحدت اسلامي، حفظ نظام اسلامي و انسجام مسلمانان تجزيه و تحليل کرده است. در فصل پنجم وي به تبيين آثار اقتصادي عبادات مذبور به ويژه خُمس و زکات در ايجاد تأمين اجتماعي گسترده و رفاه خانواده براي قشرهاي آسيب پذيراشاره کرده و تأثير آن ها براي تحصيل مصلحت امّت اسلامي و آثار عبادات ديگر را براي بسط برکات الهي و افزونيِ نعمت‌هاي خداوند در جامعه اسلامي بررسي مي کند. او در فصل ششم و پاياني آثار جسمي و نفساني عباداتي همچون: روزه و نماز را تبيين کرده و تأثير عبادات اخير را در سلامت جسم و آرامش روحي، با توجّه به آيات و روايات و اطّلاعات علمي و جديد امروزي ذکر کرده است. وي همچنين مي کوشد تا مفهوم عبادت را تعميم داده، هر عملي را که منجر به کسب منفعت براي جامعه اسلامي و با هدف تقويت آن باشد، عبادت دانسته و تقسيم‌بندي او از عبادات بر حسب نوع آن ها نيز به همين منظور صورت پذيرفته است.

‫ميل به زيبايي در نهاد انسان ريشه داشته و روح در پرتو مشاهده زيبايي‌ها به آرامش مي‌رسد. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌اي به بررسي مسأله زينت و زيبايي از ديدگاه آيات و روايات پرداخته است. خداوند در اين دنيا زينت‌هاي متفاوتي را خلق کرده است؛ برخي از اين زينت‌ها مانند ايمان و تقوا باطني و معنوي هستند و بعضي ديگر مانند اولاد، اموال، زن، و زيبايي‌هاي طبيعت، جزء زينت‌هاي ظاهري هستند. اما غرض از آفرينش آن‌ها، اين است که انسان، اولاَ با علاقمندي و آرامش زندگي کند، و ثانياَ بهره‌مندي از اين زيبايي‌ها را وسيله‌اي براي رسيدن به سعادت اخروي قرار دهد. در آيات قرآن و روايات به زينت‌هاي بهشتي نيز اشاره شده است؛ لباس‌هاي زيبا، طلا و جواهرات، تخت‌هاي تزيين شده و نوشيدني‌هاي گوارا از مواردي هستند که در بهشت وعده داده شده است. استفاده از زينت‌هاي دنيايي اگر انسان را متوجه خدا نموده و حس سپاس‌گزاري او را برانگيزد، داراي ارزش مثبت است و اگر موجب غفلت او گردد، مورد نکوهش قرار گرفته است. البته زينت‌هاي معنوي هيچ‌گاه آثار منفي ندارند و حتي مي‌توانند انگيزه‌اي براي استفاده درست از زينت‌هاي ظاهري باشند؛ مثلاَ انجام کارهاي پسنديده، شيرين شدن مصيبت‌ها و محبت به خدا از آثار ايمان است. اما اولاد و اموال که زينتي ظاهري است در اثر غفلت از خدا مي‌تواند موجب غرور و دنياطلبي شود. لباس هم اگر با انگيزه درست استفاده نشود مي‌تواند انسان را به فخرفروشي، شهرت طلبي و يا تحقير ديگران بکشاند. زيبايي‌هاي طبيعت در آسمان و زمين هم براي بينايي و بيداري انسان آفريده شده است تا با مشاهده دقيق آن‌ها، ايمان او به خالق زيبايي‌ها افزايش يابد، و بداند که خداوند بر همه چيز بيناست و قدرت او همه چيز را احاطه کرده است.

‫امنيت از نيازهاي ضروري زندگي انسانها شمرده ميشود و شناسايي عوامل مخلّ در امنيت اجتماعي، بسيار ارزنده است و مقدمهاي براي ارائه راهکارهاي مقابله با عوامل ناامني است. اين پژوهش در هفت فصل، در پي بررسي عواملي است که از نظر قرآن به عنوان مخلّ امنيت اجتماعي معرفي شده است. امنيت يا فردي است و يا اجتماعي و حوزههاي امنيت اجتماعي عبارت است از: امنيت فرهنگي، اقتصادي، قضايي و سياسي. عوامل فرهنگي مؤثر در ناامنيهاي اجتماعي عبارتاند از: جهل و ناداني، ضعف باورهاي ديني، سستي در انجام وظايف مانند امر به معروف و نهي از منکر، بحران هويت، و رذايل اخلاقي مانند بي حجابي و بدحجابي و شراب خواري. عوامل اقتصادي موثر در ناامنيهاي اجتماعي عبارتاند از: فقر و تنگدستي، ثروت، و درآمدهاي نامشروع. ترويج تبعيض و بي عدالتي در امور سياسي، فرهنگي، اقتصادي، قضايي و ... در حوزه حقوق شهروندان، نارضايتي تودههاي مردمي را به دنبال داشته و در دراز مدت، باعث شورش و طغيان آنان شده و جامعه را نا امن خواهد کرد. عوامل سياسي مؤثر در ناامنيهاي اجتماعي عبارت است از: استبداد، اختلاف و تفرقه، شايعه، ترور و آدم ربايي. نويسنده پس از عوامل ناامنيهاي اجتماعي در حوزههاي مختلف، آثار و تبعات شيوع ناامني در جامعه را بيان کرده است که عبارتاند از: اضطراب و نگراني، فراموشي اصول و اشتغال به فروع، تحکيم فضاي بي اعتمادي، فقر اقتصادي و فرهنگي، ضعف و سستي نيروها، گسترش فعاليتهاي غير قانوني، حضور نيروهاي بيگانه، خروج سرمايههاي ملي و تضعيف جايگاه جامعه نا امن. نتيجه اينکه براي ايجاد امنيت در جامعه، بايد بر اساس آنچه بيان شد، از عوامل ايجاد ناامني در حوزههاي مختلف امنيت اجتماعي دوري جست.