جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫ه‍دف‌ پ‍ژوه‍ش‌ ج‍م‍ع‌ ب‍ن‍دی‌ ک‍اره‍ای‍ی‌ ک‍ه‌ در ای‍ن‌ زم‍ی‍ن‍ه‌ ص‍ورت‌ گ‍رف‍ت‍ه‌ و ب‍ررس‍ی‌ ک‍ش‍ف‍ی‍ات‌ ج‍دی‍د ع‍ل‍م‍ی‌ اث‍ب‍ات‌ ب‍ی‍ش‍ت‍ر اع‍ج‍از ق‍رآن‌ اس‍ت‌ روش‌ پ‍ژوه‍ش‌ ف‍ی‍ش‌ ب‍رداری‌ از آی‍ات‌ و اح‍ادی‍ث‌ و ک‍ت‍ب‌ ت‍ف‍س‍ی‍ر و ع‍ل‍م‍ی‌ اس‍ت‌ ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ ن‍ش‍ان‌ م‍ی‌ده‍د ک‍ه‌ ت‍م‍ام‌ اس‍راری‌ ک‍ه‌ در آف‍ری‍ن‍ش‌ وج‍ود دارد ه‍م‍گ‍ی‌ ب‍ه‌ خ‍اطر وج‍ود اش‍رف‌ م‍خ‍ل‍وق‍ات‌ ی‍ع‍ن‍ی‌ گ‍ل‌ س‍رس‍ب‍د آف‍ری‍ن‍ش‌ اس‍ت‌ ت‍ا ب‍ا اس‍ت‍ف‍اده‌ از ن‍ع‍م‍ت‍ه‍ای‍ش‌، ق‍دم‌ در م‍س‍ی‍ر ت‍ک‍ام‍ل‍ی‌ خ‍وی‍ش‌ ب‍گ‍ذارد و ب‍ه‌ م‍رت‍ب‍ه‌ای‌ ن‍ای‍ل‌ گ‍ردد ک‍ه‌ ه‍ی‍چ‌ م‍خ‍ل‍وق‍ی‌ ت‍وان‌ رس‍ی‍دن‌ ب‍ه‌ آن‌ م‍رت‍ب‍ه‌ را ن‍دارد و آن‌ ح‍اص‍ل‌ ن‍گ‍ردد ج‍ز ب‍ا ع‍ب‍ادات‌ او ک‍ه‌ "و م‍ا خ‍ل‍ق‍ت‌ ال‍ج‍ن‌ والان‍س‌ الال‍ی‍ع‍ب‍دون‌" پ‍س‌ ه‍دف‌ از خ‍ل‍ق‍ت‌، ع‍ب‍ادت‌ اوس‍ت‌ زی‍را ف‍ق‍ط در ع‍ب‍ادت‌ او، خ‍ود را م‍ی‌ی‍اب‍د و ه‍ر ک‍ه‌ خ‍ود را ی‍اف‍ت‌ (م‍ن‌ ع‍رف‌ ن‍ف‍س‍ه‌) او را ی‍اف‍ت‍ه‌ اس‍ت‌ (ف‍ق‍د ع‍رف‌ رب‍ه‌) و ای‍ن‌ ن‍ه‍ای‍ت‌ ک‍م‍ال‌ اس‍ت‌.

‫پژوهش حاضر در پاسخ به مسأله عدالت تمام صحابه پيامبر اسلام(، با روش توصيفي ـ تحليلي، اوصاف و ويژگي‌هاي مذکور درباره صحابه را بررسي کرده، و اين فرضيه را پي‌گيري مي‌کند که بر اساس ديدگاه قرآن، صحابه همگي عادل نيستند. اهل سنت با معيارهاي متفاوت، تعاريف گوناگوني را از صحابه ارائه داده‌اند. برخي از اين علما ملازمت کوتاه‌مدت با پيامبر، و حتي يک ساعت را در صدق معناي صحابي کافي دانسته‌اند؛ اما از نظر شيعه، صحابي به کساني اطلاق مي‌شود که پيامبر اسلام( را ملاقات نموده، به او ايمان آورده و با ايمان از دنيا رفته باشند. ماده "صحب" 107 مرتبه در قرآن به‌کار رفته است، که 78 مرتبه آن به‌صورت اصحاب‌النار، اصحاب‌الجنه و امثال آن است. قرآن در بيانات خود به طبقات مختلفي از اصحاب مانند پيشگامان نخستين، بيعت‌کنندگان زير درخت، تنگ‌دستان مهاجر، اصحاب فتح، منافقان شناخته‌شده، منافقان پنهان، جاسوسان دشمن، فاسقان، افراد سست‌ايمان، تسليم‌شوندگان غيرمؤمن و مؤلفه القلوب، اشاره کرده است. علماي اهل سنت نيز طبقه‌بندي‌هاي مختلفي را از اصحاب ارائه کرده‌اند، که همين مسأله نشان‌دهنده اعتراف ضمني آنان بر وجود تفاوت و اختلاف درجات ميان صحابه است، که ادعاي آنان مبني بر عدالت تمام صحابه را زير سؤال مي‌برد. اما از نظر شيعه، صحابي بودن و درک محضر پيامبر، به‌تنهايي براي کسي مصونيت نمي‌آورد؛ بلکه درجات آنان بر حسب اعمالشان متفاوت است. بنابر اين، صحابه شامل دو گروه برجستگان و ساير صحابه مي‌شود، که گروه دوم منافقان و طعن‌زنندگان را در بر مي‌گيرد. صفات مثبت صحابه در قرآن شامل ايمان، بيعت، خلوص، هجرت، اقدامات اجتماعي صحابه همچون انفاق و صفه‌نشيني، ايثار و فداکاري مي‌شود. ارتداد، نفاق، فسق، ماجراي احد و نزول آيه در مذمت برخي صحابه با مصاديق مختلف نيز از صفات منفي برخي صحابه است. در نتيجه، آن‌چه علماي اهل سنت درباره عدالت صحابه گفته‌اند با منطق قرآن و روايات صحيح اسلامي سازگاري ندارد.

‫قرآن بسندگی به توجه تام و همه جانبه به قرآن گفته می شود كه در حوزه دين و تفسير قابل بحث است. قرآن¬بسندگی در دین در بحث از منابع شریعت، در رابطه بین کتاب و سنت به عنوان دو منبع وجوبی در تشریع و استخراج برنامه¬های دینی، به حالت و رابطه¬ای اطلاق می¬شود که در ارتباط این دو در دین شناسی، توجه تام به قرآن می¬شود و برای امور دینی کافی به نظر می¬رسد و نقش سنت نادیده انگاشته می¬شود. قرآن ¬بسندگی¬نخستین که به قرآن¬بسندگی در منابع شریعت نامبردار بود، به عنوان راهبرد تک منبعی در منابع شریعت، یک مسیر انحرافی و دستاویزی سیاسی بود که نابود کننده¬ی تفسیر ماثور بود و به عنوان عامل بسترساز در قرآن¬گرایی افراطی نقش داشت. قرآن¬بسندگی در تفسیر به عنوان یک جریان افراطی-انحرافي، در زیر مجموعه روش تفسیر قرآن به قرآن و جهد و جد مفسر و افراط او حاصل می¬شود، می¬توان آن را یک جریان افراطی در نظر گرفت که مفسر مجتهد می¬خواهد با تكيه صِرف به قرآن، به تفسير و تفهيم آن دست يابد. برای قرآن بسندگي در تفسیر، ادله¬ای طرح شد که پس از تحلیل و بررسی آن معلوم شد كه ادله به قابل فهم بودن قرآن، حجیت ظواهر آن و اندیشیدن در قرآن و پند گرفتن از آن دلالت داشت و در بالاترین سطح از ادله، آیات دسته جامعیت به استقلال قرآن در تبیين رهاورد و مقاصد خود در امور هدايت دلالت داشت و بیشتر از این از ادله قرآنی چیزی قابل برداشت نیست. از ادله روایی هم به استفاده از قرآن تشویق شده بود که راهی برای دوری از مهجوریت قرآن بود. با توجه به اين تحليل؛ قرآن-گرايي افراطي اتقان و استواري لازم براي ارائه تفسير كارامد را ندارد و ادله آن کافی نیست و استفاده از اين روش در تفسير قرآن ، یک برداشت ناقص از تفسير قرآن به حساب مي¬آيد. در توجه به قرآن و استفاده از روش تفسیر قرآن به قرآن به عنوان یگانه روش راستین و اصیل، مي توان به قرآئن درون متنی قرآن توجه حداکثری داشت و از سنت به عنوان قرینه منفصل در تفسیر کمک گرفت. تفسیر معتبر در گرو همین پیشنهاد قابل ملاحظه و ارزش است.