جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫بررسی تاریخ واژه شناسی قرآن، ما را از اهمیت موضوع نزد دانشمندان اسلامی‌، آگاه می‌گرداند. در این بررسی، سیر تطور واژه شناسی قرآن و اسباب آن، معلوم می‌گردد. تقدس کلام الهی؛ دور شدن از دانش لغت عربی؛ بروز تخصص‌های لغوی؛ و رقابت بین علمای لغت، از مهم‌ترین اسباب تطور دانش مفردات قرآن است. فهم صحیح قرآن به فهم دقیق واژگان آن وابسته است. این پژوهش در پی نشان دادن میزان تأثیر واژه شناسی بر فهم و تفسیر قرآن است. مبنای پژوهش برای نشان دادن این تأثیر، تکیه بر اصول واژه شناسی است. بررسی آراء واقوال مفسران و مقایسه‌ی آن با گفته‌های لغت‌دانان، با در نظر گرفتن اصول واژه شناسی، تأثیر واژه شناسی را در تفسیر، بیشتر نمایان می‌سازد. از مهم‌ترین اصولی که می‌تواند تأثیر واژه شناسی را بر تفسیر بهتر نشان دهد؛ اصل اشتقاق، اشتراک و ترادف است. توجه به اشتقاق، به فهم دقیق از آیات قرآن می‌انجامد؛ اشتراک، موضع اختلاف بین مفسران را مشخص می‌نماید؛ و ترادف، موجب شناخت اعجاز قرآن و پی بردن به زیبایی آیات الهی می‌شود. آگاهی از اسباب اختلاف در تفسیر؛ نزدیک‌ شدن به مراد الهی از آیات قرآن؛ و پی بردن به ظرافت‌ها و زیبایی‌های آیات، از بهترین تأثیرهای واژه شناسی بر فهم و تفسیر قرآن کریم است. واژگان کلیدی: واژه شناسی، اصول واژه شناسی، ترادف، اشتراک، اشتقاق، مدارس لغوی

---

‫چکيده : تحقيق حاضر با مراجعه به آيات قرآن کريم، سير حرکت تکاملي تاريخ و فرجام جهان را بررسيده و برخي ديدگاه‌هاي مبني بر شاخصه‌هاي حرکت تاريخ و پايان آن با توجه به آموزه‌هاي مهدويت نزد شيعيان را نقد مي‌کند. نويسنده نوشتار خود را در دو بخش سامان داده است. در بخش اول نخست کلياتي درباره مفهوم فرجام، تاريخ، فرجام شناسي، آينده نگري و آينده پژوهي ارائه کرده و آراي کلي اديان در باره نگرش مثبت و منفي به آينده جهان را بررسي مي‌نمايد. نگارنده در اين زمينه با اشاره به ديدگاه اديان باستان و اديان ابراهيمي (يهود، مسيحيت و اسلام) نسبت به آينده جهان، آن‌ها را مقايسه کرده است. وي در بخش دوم تحليل‌هاي مختلف از حرکت تاريخ و آينده آن و فرجام شناسي از منظر قرآن کريم و مباني آن را شرح مي‌دهد. او اراده الهي به عنوان محرک تاريخ، تکامل تاريخ، قانونمندي جامعه و تاريخ، سنت‌هاي حاکم بر جامعه و تاريخ، نقش انسان در تغيير آينده تاريخ و ظهور حضرت مهدي به عنوان محور اصلي تغييرات در آينده تاريخ را پيش فرض‌هاي فرجام شناسي در قرآن قلمداد کرده و بر اساس آن‌ها نگاهي تطبيقي به آينده‌نگري در قرآن و نظريات معاصر افکنده است. نويسنده بر همين اساس به تصوير جامعه آرماني مهدوي به عنوان آينده تاريخ در قرآن اشاره کرده و نظريه‌هاي مکتب‌هاي ليبرالي و غربي درباره آينده جهان به ويژه ديدگاه فرانسيس فوکوياما را ارزيابي مي‌کند. وي امتيازهاي فرجام شناسي قرآن بر ساير تئوري‌هاي فرجام شناسي مادي مانند خدامحوري بودن، فطرت گرايي، حرکت آفريني تاريخ، جامع نگري، فردپذيري حرکت تاريخ و آرمان گرايي را بررسيده و توجه به عنصر رهبري و مردمي بودن حرکت تاريخ را نيز از ويژگي‌هاي فرجام شناسي قرآن برمي‌شمارد.

---

‫تبیین مسائل و عللی که موجب اختلاف نظر میان مفسران و دانشمندان علوم قرآنی می¬گردد(میان شیعه و سنی و چه در میان شیعه)، کمک شایانی به جامعه ایرانی و کسانی که در پی فهم حقیقی مفاهیم قرآن کریم هستند به ویژه نسل جوان و پویا می¬کند. یکی از این مسائل، بی توجهی و در نظر نگرفتن قرینه زمان و مکان نزول و به عبارت دیگر تاریخ نزول آیات و سوره هایی که بر پیامبر اعظم نازل شده است. این تحقیق، تاثیر قرینه «زمان و مکان نزول» بر تفسیر آیات و سوره¬های قرآن کریم را مورد بررسی قرار داده و در حوزههای مختلف علوم قرآنی، کلام، فقه، تفسیر قرآن و .. به نتایج ارزشمندی دست یافته است. با نگاهی نو به تفسیر مفاهیم قرآن کریم با رویکرد زمان و مکان نزول عبارتهای قرآن، بسیاری از بدفهمی ها و کج فهمی ها برطرف شده و با روشن شدن بسیاری از ابهام ها و نیز مصادق آیات، راه برای بهتر فهمیدن هرچه بیشتر مقصود آیات هموار می¬گردد. همچنین این قرینه با دیگر قراین مانند سبب نزول و فرهنگ زمان نزول رابطه متقابل داشته و تحت تاثیر قرینه سیاق نیز می باشد. این قراین با رابطه ای که در میانشان وجود دارد، دست به دست هم داده و مفسر را در ارائه دادن مطالب مستند و روشن یاری می¬سازد. واژگان کلیدی : زمان نزول، مکان نزول، نزول قرآن، تفسیر، اسباب نزول، شان نزول، فرهنگ زمان نزول، مکی و مدنی