جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر که ترجمه و تحقیق دو بخش نخست از کتاب (من حقائق القرآن و الثقافة الاسلامیة» می باشد شامل سه بخش است. بخش اول دربارة معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر و علم، پیشینه تاریخی و انگیزه های رواج تفسیر علمی، مخالفان و موافقان آن و دلایل هرکدام، تفاسیر علمی عصر حاضر و دسته بندی آن ها و... بحث می کند. در بخش دوم مؤلف حقایقی از قرآن را ذکر نموده و به بیان برخی از آیات هستی شناسانه قرآن و رابطه آن با علوم پیشرفته امروزی پرداخته است. در بخش آخر هم مؤلف به بررسی شخصیت امام علی و امام صادق (ع) پرداخته و از علم سرشار این دو بزرگوار هم صحبت نموده است.

این رساله شامل دو بخش ذیل است: بخش اول که توضیحاتی را در مورد کتاب و نویسنده آن و همچنین علم مبهمات ارائه داده است. در بخش دوم نیز به ترجمه سوره های نور، بقره، فاتحه، مؤمنون، فرقان، شوری، ص، یس، ابراهیم، آل عمران، حجر، نحل، کهف، مریم، انبیاء، حج، طه، اسراء، نحل، رعد، یوسف، هود، یونس، توبه، انفال، اعراف، نساء، مائده، شعراء، نمل، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب و... از کتاب مفحمات القرآن پرداخته است.

از مسائل مورد توجه در اعجاز قرآن این است که در تمام زمینه های آن کار و تحقیق شده است. از فصاحت و بلاغت گرفته تا اخبار و حوادث غیبی و استواری در بیان که از همه مهتر راهنما بودن آن در تمام مراحل زندگی بشر است. قرآن کریم به عنوان بزرگترین معجزه رسول خدا(ص) هم از جهت لفظی و هم معنوی معجزه است که اعجاز لفظی قرآن مربوط می شود به مقوله زیبایی و اعجاز معنوی آن به مقوله علمی آن. عجیب این است که زیبایی قرآن زمان و مکان را پشت سر گذاشته است. هندسه کلمات هم در آن بی نظیر است، نه کسی توانسته یک کلمه از قرآن را پس و پیش کند یا مانند آن را بسازد. حتی دانشمندان علوم قرآنی به شمارش کلمات شبیه یا مغایر قرآن پرداخته و به موارد شگفت انگیزی برخورد کرده و بحث اعجاز عددی را مطرح نموده اند، معجزه ای که با عصر کامپیوتر و اعداد و ارقام تناسب دارد. عبدالرزاق نزول که از جمله این دانشمندان است در پایان جلد دوم کتاب اعجاز عددی قرآن کریم می گوید که «قرآن مجید وحی منزل پروردگار می باشد زیرا نه پیامبر اسلام(ص) و نه علمای همه ادوار قادر نیستند چنین تناسب و تعادلی را در کتابی گردآوری نمایند.اگر این معجزه را به دستگاههای آمارگیری و کامپیوتری بدهیم پاسخ خواهندداد که قرآن مجید وحی خداست.» اگر چه اعجازعددی جالب و شگفت انگیز است ولی در برخی موراد به صورت سلیقه ای عمل شده و زیر بنای کاملاً علمی ندارد.

این تحقیق بر آنست با توجه به آیات قرآن کریم و روایات اسلامی به بررسی تحلیلی داستان اصحاب کهف از دیدگاه قرآن و روایات بپردازد. در فصل اول ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسئله، ضرورت این تحقق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدف نهایی تحقیق«بررسی تحلیلی داستان اصحاب کهف از دیدگاه قرآن و روایات» اهداف ویژه ای شامل بررسی قصه های قرآن، تفاوت قصه های قرآن و عهدین ، معنا و مفهوم قصه و قصص، داستان، اصحاب کهف و رقیم، علت بیان داستان اصحاب کهف، وضعیت اصحاب کهف در هنگام خواب، اصحاب کهف و رقیم، تعداد اصحاب کهف، نام اصحاب کهف، سگ آنها، دین آنها و مردمان آنان و آنانی که در زمان آنها بیدار شدند، دوباره برانگیخته شدن اصحاب کهف، وضعیت کاری و سنی، تاریخ حادثه، مکان اصحاب کهف، اصحاب کهف از دیدگاه غیرمسلمانان، اختلافات روایات اسلامی در رابطه با اصحاب کهف، آموزه ها و پندهای داستان اصحاب کهف مطرح شده و برای رسیدن به این اهداف سوالاتی به قرار ذیل مطرح شده است: قصه های قرآن چگونه هستند؟ تفاوت قصه های قرآن و عهدین چیست؟ معنای لغوی قصه و قصص، داستان اصحاب کهف و رقیم چیست؟ علت بیان داستان اصحاب کهف در قرآن چیست؟ خواب اصحاب کهف چگونه بوده است؟ اصحاب کهف الف) تعداد آنها چند نفر می باشد؟ ب) نام آنها چیست؟ ویژگی های سگ اصحاب کهف چیست؟ دین اصحاب کهف و مردمان آنها و آنانی که در زمان آنها بیدار شدند، چه بود؟ آیا اصحاب کهف در زمان ظهور حضرت حجت (عج) دوباره برانگیخته می شوند؟ وضعیت کاری و سنی اصحاب کهف چگونه بود؟ تاریخ حادثه اصحاب کهف چیست؟ مکان اصحاب کهف کجاست؟ دیدگاه غیرمسلمانان در مورد اصحاب کهف چیست؟ اختلافات روایات اسلامی در رابطه با اصحاب کهف چیست؟ آموزه ها و پندهایی که از داستان اصحاب کهف استفاده می شود چیست؟ در فصل دوم تعدادی از متون مرتبط با موضوع مورد بررسی قرار گرفت. در فصل سوم با توجه به ماهیت و هدف موضوع روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی- گذشته ای برای انجام پروژه برگزیده شده است و فن تحقیق هم کتابخانه ای است. با توجه به بررسی های انجام شده نتایج ذیل حاصل شد: سیاق قرآن با سایر کتب در قصه گویی متفاوت است. قصه داستان بیان خبر و سرگذشت واقعی است، اصحاب «یاران» و کهف «غار وسیع»، رقیم «نوشته» است. علت بیان داستان سوال مشرکین از پیامبر (ص) بوده است. وضعیت آنها در غار هنگام خواب به صورتی بود که هیچ مانعی برای آن وجود نداشت. اصحاب کهف و رقیم یکی هستند. تعداد آنها با سگشان هشت نفر بوده، اما نام آنها متفاوت است. در مورد سگ آنها نظرات بسیار است. آنها مسیحی و مردمشان یهودی و مردمان زمان بیدار شدن آنها یهودی و مسیحی بوده اند. اصحاب کهف کهنسال و دارای مقام بالای اجتماعی بوده اند. تاریخ حادثه بین دو پادشاه روم بوده است. مکان آنها در اردن کنونی است.

این تحقیق برآن است تا با توجه به آیات قرآن کریم و دیگر منابع از جمله کتابهای تاریخی و تفسیری ، به تحلیل داستان حضرت سلیمان ( ع ) و آیه هایی که به آن اختصاص دارد بپردازد . در فصل اول این تحقیق پس از مقدمه به بیان مسئله , ضرورت و اهمیت تحقیق , اهداف تحقیق , پرسشهای تحقیقاتی و تعریف واژه ها و اصطلاحات پرداخته است . در این تحقیق به ابعاد مختلفی در فصلهای اول و چهارم چون : آشنایی با واژه های قصه ، داستان و سلیمان ، آشنایی با نحوه ارتباط حاکمیت حضرت سلیمان با پیامبری وی ، آشنایی با تواناییهای فوق العاده و معجزات حضرت سلیمان ، آشنایی با عصمت حضرت سلیمان و رد تهمتهای ناروا به آن حضرت ، آشنایی با سیمای حضرت سلیمان از دیدگاه عهدین ، آشنایی با نحوه برخورد حضرت سلیمان با قوم سبا، آشنایی با جریان هدهد و ملکه سبا ، طراحی گردیده است . برای رسیدن به این اهداف ، سؤالاتی به شرح زیر مطرح شده است : معنا و مفهوم قصه ، داستان و سلیمان از دیدگاه قرآن کریم چیست ؟ نحوه ارتباط حاکمیت حضرت سلیمان با پیامبری وی از دیدگاه قرآن چگونه بود ؟ تواناییهای فوق العاده و معجزات حضرت سلیمان چه بود ؟ عصمت حضرت سلیمان و رد تهمتهای ناروا به آن حضرت چگونه بود؟ سیمای حضرت سلیمان از دیدگاه عهدین چگونه بود ؟ نحوه برخورد حضرت سلیمان با قوم سبا چگونه بود ؟ جریان هدهد و ملکه سبا از دیدگاه قرآن چگونه بود ؟ در فصل دوم تعدادی از متون تحقیقاتی مرتبط با موضوع از قبیل : قصص الانبیاء ( سید نعمت الله جزایری ) ، تاریخ انبیاء ( سید هاشم رسولی محلاتی ) ، همراه با پیامبران ( عفیف عبدالفتاح طباره ) ، اسوه های قرآنی و شیوه های تبلیغی آنان ( مصطفی عباس مقدم ) ، و قصص قرآن ( صدر بلاغی ) مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل سوم با توجه به ماهیت و هدف موضوع ، روش تحقیق تحلیلی توصیفی که شامل روش تحقیق و طرح اجرایی می باشد ، برای این تحقیق انتخاب گردیده است و فصل چهارم شامل پنج بخش می باشد که در بخش اول معنا و مفهوم قصه ، داستان و سلیمان از نظر لغوی و اصطلاحی مورد بحث قرار گرفته ، در بخش دوم تفاوت قصه های قرآن با دیگر قصه ها و در بخش سوم ، زندگی ، حاکمیت و پیامبری حضرت سلیمان از دیدگاه قرآن و در بخش چهارم ، عصمت حضرت سلیمان و رد تهمتهای ناروا به آن حضرت و در بخش پنجم که آخرین بخش از این فصل می باشد جریان حضرت سلیمان و قوم سبا از دیدگاه قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است . و در قسمتهای مختلف این فصل از آیات قرآن کریم استفاده شده است . فصل پنجم تحقیق مشتمل بر نتایج تحقیق است که در آن بر اساس بررسی های انجام شده نتایج ذیل حاصل شده است . حضرت سلیمان ( ع ) از جمله پیامبرانی بود که از موهبت های ویژه ای از جمله علم و دانش و حکمت ، علم منطق الطیر و حشرات برخوردار بود و باد نیز به فرمان او بوده است یکی از نمونه ها حشمت انگشتری اوست که اسم اعظم بر آن نقش بسته بود و در قرآن مجید به آن اشاره نشده است . در زمان حضرت سلیمان ( ع ) ملکه سبا ( بلقیس ) زندگی می کرد این قوم آفتاب را به جای خداوند می پرستیدند و حضرت سلیمان که بوسیله هدهد از این ماجرا باخبر شد با توجه به علم و حکمت خود توانست ملکه سبا را به دین توحید آورد و تسلیم فرمان الهی شود . محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی چون : تکراری بودن مطالب طرح شده در کتابهای مختلف و نبودن مطالب تحلیلی کافی در منابع روبرو بوده است و پیشنهاد می گردد در این زمینه بیشتر از کتب تفسیری استفاده گردد .

ترتیب روایی نزول قرآن، موضوع این پژوهش را تشکیل می دهد. این روایات که به چهارده تن از صحابیان و تابعیان می رسد، محور بحث و نقد و نظر در باب ترتیب نزول است. نگارنده، ضمن بررسی این نظریات، ترتیب نزول سوره ها را به طور کلّی معتبر دانسته و منعکس کننده این ترتیب سوره ها را «مصحف امام علی علیه السلام» می داند که با فرمان و وصیّت پیامبر اسلام، گردآوری و مرتّب شد و برخلاف ترتیب سوره های مصحف عثمانی است که با اجتهاد صحابه فراهم آمده و به فرمان و وصیّتی از پیامبر خدا مسبوق نبوده است. وی این نظریه را که با اتّکا به روایات اسباب نزول - که قصّه هایی انطباق یافته بر مضامین سوره هایند و یا با نظر به مضامین برخی سوره های مدنی که با مضامین سوره های مکّی مشابهت دارند - نیز رد نموده است. این پایان نامه در پنج فصل، بدین ترتیب فراهم شده است. در فصل نخست، تحت عنوان «کلّیات»، مقدّمات تحقیق، یعنی مباحثی نظیر «رئوس ثمانیه» در اصطلاح قدما، اهمّیت موضوع، پیشینه موضوع، فرضیات و ادّعاها در این زمینه بیان شده و تعریف برخی مصطلحات (مانند: قرآن، مصحف، مصحف عثمانی، نزول قرآن، نزول دفعی و تدریجی، حضرت جبرئیل، واحد نزول، تقویم نزول، حجّیت و حجّیت خبر واحد و روش تحقیق) آمده است. طرح و نقد دیدگاه های مختلف در زمینه توقیفی یا اجتهادی بودن ترتیب سوره های قرآن، نظریه توقیفی بودن به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در این ترتیب، همچنین تصریح پیامبرصلی الله علیه وآله به گروه های چهارگانه سوره ها، تحزیب سوره ها در زمان پیامبرصلی الله علیه وآله، قرائت سوره ها توسط پیامبرصلی الله علیه وآله به ترتیب موجود، اجماع صحابه بر مصحف عثمانی، عدم تتابع همه سوره های متشابه الصدر، تناسب سوره ها، و در پایان، ادلّه اجتهادی بودن ترتیب سوره ها از مطالب مورد بحث فصل بعدی است. از مباحث مهم مطرح شده در فصل دیگر، دانش قرآنی حضرت امیرعلیه السلام ، به ضمیمه تعریف و تبیین حدود هر یک و ادلّه استناد شده در مصحف ایشان و سرگذشت گردآوری آن در دوران ائمه، ترتیب سوره ها در مصحف حضرت و سرنوشت آن است. نگارنده، فصل چهارم را به بررسی ترتیب نزول قرآن به استناد روایات و ملاک های نقدِ ترتیب روایات و اعتبار این ترتیب ها اختصاص داده است. وی در این فصل، روایات ترتیب نزول قرآن را بر اساس چهارده طریق، مورد کندو کاو قرار داده است. در پیوست ها نیز مباحثی همچون:ترتیب سُوَر مصحف ابن مسعود، مصحف اُبیّ بن کعب و دانش قرآنی او و وجود سوره های اضافی در این مصحف، مراحل شکل گیری ترتیب سُوَر مصحف عثمانی و وجود لحن در این مصحف، شیوه های تقویم نزول قرآن و اعتبار آنها، انواع تقویم نزول قرآن و مشکلات آن، اسانید روایات ترتیب نزول و اختلاف آنها و نقد و تأویل این اختلاف ها و رجال روایات ترتیب نزول، ارائه شده است

این رساله با عنوان«بررسی تحلیلی سرگذشت حضرت نوح علیه السلام از دیدگاه قرآن و عهدین» که در چهار فصل تنظیم گردیده بر آن است که سرگذشت آن حضرت را بر اساس آیات قرآن و روایات مشهور با گفته های تورات و انجیل دربارة آن حضرت بررسی و تحلیل نماید. در فصل اول با عنوان«کلیات» به مباحثی چون آشنایی اجمالی با قرآن و عهدین(تورات و انجیل) قرآن و مسألة تحریف، اسرائیلیات و تحریف معنوی در قرآن و تفاوت داستان و سرگذشت در قرآن و عهدین پرداخته شده است. فصل دوم این رساله که به شرح زندگانی و دعوت این پیامبر الهی می پردازد، مباحثی چون زندگینامه نوح، دین و شریعت در دوران نوح و اصول و ویژگی های دعوت نوح را مطرح ساخته و آنها را از دیدگاه قرآن و عهدین بررسی کرده است و در آخر هم مبحثی با عنوان علت عدم موفقیت نوح در دعوت و تبلیغ آورده شده است. رئوس کلی موضوعات فصل سوم که شرح واقعه طوفان، چگونگی شکل گیری و ماجرای بعدی آن است، به این قرار است: علت و سبب، نشانه آغازین و نحوة نزول طوفان، فرمان ساختن کشتی و عکس العمل کافران در برابر آن، نقد روایات اسرائیلی دربارة مشخصات و حوادث شگفت انگیز کشتی، سرنوشت فرزندان نوح، اسرائیلیات مطرح شده در این باره، سرچشمة این روایات و ...فصل چهارم تحت عنوان«طوفان نوح جهانی است یا منطقه ای» به موضوعاتی چون دیدگاه تورات، مورخان و مفسران اسلامی دربارة عمومیت طوفان، و اولوالعزم در منطق قرآن و حدیث پرداخته، تنها دو تن از پیامبران اولوالعزم(پیامبر خاتم(ص) و حضرت ابراهیم(ع) را دارای رسالت جهانی دانسته و برای سه پیامبر اولوالعزم دیگر از جمله حضرت نوح(ع) رسالتی قومی و منطقه ای اثبات کرده و سپس شواهد و دلایل قرآنی، تاریخی و باستانشناسی خود را در تأیید رسالت قومی نوح و منطقه ای بودن طوفان آورده است.

این تحقیق بر آن است که با توجه به آیات قرآن کریم و دیگر منابع اسلامی به بررسی تحلیلی لیلة القدر از دیدگاه قرآن و روایات بپردازد . ضمن بیان تحلیلی و روشن از ابعاد مختلف در مورد لیلة القدر با استفاده از آیات و روایات اهمیت این تحقیق مشخص می شود . این پژوهش بر آن است تا با استفاده از آیات و روایات به بحث تحلیلی در مورد کیفیت نزول قرآن کریم و معنای نزول ، بررسی معنای قدر در قرآن کریم ، بررسی زمان شب قدر با استفاده از آیات و روایات ، بررسی وقایع شب قدر با استفاده از آیات قرآن و روایات ، بررسی اهمیت و فضیلت شب قدر بپردازد . روش این تحقیق با توجه به امکانات و هدف تحقیق ، روش توصیفی- تحلیل است . پس از گرد آوری اطلاعات از منابع و مآخذ مختلف روایی و قرآن کریم و تجزیه و تحلیل آنها نتایج زیر حاصل شده است : به اعتقاد اکثر علما و دانشمندان علوم قرآنی و با استفاده از آیات و روایات نزول قرآن کریم به صورت دفعی و یکباره در شب قدر صورت گرفته است و منظور قرآن از نامگذاری این شب به نام « لیلة القدر» به علت مقدرات و تقدیرات اموری است که در این شب صورت می گیرد و در مورد زمان دقیق شب قدر نیز ، هیچگونه آیه یا حدیث ، که به طور واضح یک شب معین را مشخص کند وجود ندارد و اکثر علما مخفی بودن شب قدر را یکی از حکمتهای خداوند متعال می دانند و اکثر علما یکی از شبهای دهه آخر ماه مبارک را ، شب قدر می دانند و در بخش وقایع شب قدر ، به وقایع مهم این شب از جمله نزول قرآن و همچنین نزول ملائکه و روح و تقدیر امور خلایق در این شب و نزول رحمت و سلامت در این شب تا سپیده دم و دیگر مسائل مربوط به این موارد پرداخته شده است و همچنین در بخش اهمیت شب قدر به بحث روایی در مورد فضایل این شب و روایاتی که در این مورد وارد شده است پرداخته شده . در بخش پنجم نیز مشخص شد که شب قدر یکی از شبهای پر فضیلت و با اهمیتی است که به سادگی نباید از کنار آن گذشت زیرا در این شب تمام اتفاقات و امور مربوط به یک سال انسان رقم می خورد و اگر انسان در این شب ارتباط خود را با خداوند برقرار سازد خداوند نیز تقدیرات انسانی انسان را با عنایت و رحمت خود تغییر می دهد . از جمله محدودیتهایی که در گرد آوری این پژوهش وجود داشت ، تکراری بودن اکثر مطالب موجود در کتب مختلف و عده ای از علما نیز در رابطه با موضوع لیلة القدر دست به تأویل زدند و سلیقه ای عمل کرده اند و هیچ یک نظری صد در صد و قطعی را ارائه نداده اند .

موضوع این پژوهش ، غزوات پیامبر (ص) از نگاه قرآن و روایات است، این پژوهش بر آن است تا با بررسی آیات قرآن کریم و سیر در منابع معتبر اسلامی به بحث و بررسی پیرامون غزوات پیامبر (ص) در قرآن و روایات بپردازد و به اهداف زیر دست یابد. بررسی واژه و اصطلاح غزوه، هجرت پیامبر به مدینه، جهاد در قرآن، غزوات سال دوم تا چهارم هجرت، غزوات سال پنجم تا هفتم هجرت، غزوات سال هشتم تا نهم هجرت . روش این تحقیق با توجه به امکانات و یافته های تحقیق روش توصیفی تحلیلی است. غزوه در لغت به معنای بیرون رفتن برای جنگ با دشمن و در اصطلاح به جنگ های گفته می شود که پیامبر (ص) در آنها حضور داشته است، نه تنها قرآن به مسأله غزوات پیامبر پرداخته است بلکه یکی دیگر از منابع معتبر روایات است که در این زمینه مطالب فراوانی از بزرگان آمده است . هدف از غزوات پیامبر گسترش قلمرو اسلامی نبوده است ، بلکه تمامی این غزوات در واکنش به رفتار و عملکرد مشرکان و توجه دادن آنها به آمادگی مسلمانان برای مقابله با هر گونه تحرک بود تا دشمن فکر حمله به مدینه را در سر نپروراند و همگی آنها دفاعی بوده است در تمام مواردی که پیامبر اقدام به جنگ نموده یا پیش از برخورد مسئله تمام شده است ، یا اقدام پیامبر (ص) در پاسخ به اذیت و آزارها و همکاری آنها با دشمن دیگر بوده است . سرانجام پژوهشگر در انجام این تحقیق با مشکلات و محدودیت های همچون کم بودن وقت و همچنین کمبود منابع در این رابطه مواجه بوده است