جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله پدیده صبح با توجه به ظرفیت های آن، در سه سطح مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد: 1- ظرفیت تاریخی: در این سطح، ظهور و افول امت های پیشین و علل فروپاشی و تعذیب آن ها، در برهه محوری صبح مورد بررسی قرار گرفته است. 2- ظرفیت زبانی: در این محور با استناد به آیات و روایات، کارکرد زبانی صبح با توجه به توانش واژگانی آن، به تصویر کشده شده است. در این سطح از بررسی، صبح از هویت اسمی خود تخلیه شده، هویت «فعلی» یافته و معنای «صیرورت» را افاده می کند. صیرورتی که با (شدن) های متعارف متفاوت است و مفهوم «فرایند گذار» از آن برداشت می گردد. به عبارت دیگر هر گاه قرآن خواسته است فرایند حسی یک دوره تناوب روحی و عاطفی را به مخاطب انتقال دهد از ظرفیت «فعلی» صبح استفاده کرده است. 3- ظرفیت استعاری: در این سطح از بررسی، به این نکته می پردازیم که صبح از حیثیت رئالیستی (طبیعت محورانه) و حیثیت ایده آلیسیتی (ذهن محورانه) و موجودیت پوزیتویستی (تجربه محورانه) خود قالب تهی می کند و با قرار گرفتن در منظومه سوگندهای ربانی، حیثیت استعلایی می یابد.

این پژوهش به کارکردهاى خانواده و نقش آن در استحکام نهاد خانواده پرداخته است. یاد کرد زیست اجتماعى انسان، نهاد کوچک اجتماعى خانواده، پیشینه و امروز خانواده بحث‏هاى درآمدى نوشتار را صورت داده است. کارکردهاى روانى که خود بر دو شاخه روانى - جنسى و روانى - عاطفى تقسیم مى‏شود و نیز کارکردهاى اجتماعى، شامل فرزندزایى، مفهوم تربیت، تربیت مذهبى، شیوه‏ها و برآیندهاى تربیت خانواده در ماندگارى و ثبات بخشى خانواده و همچنین کارکردهاى اقتصادى خانواده، مطالب محورى و مهم تحقیق به شمار مى‏روند.

در این نوشتار نویسنده نخست به مفهوم شناسی فرهنگ می پردازد. سپس، عامل توجه جهانی به توسعه انسانی و توسعه فرهنگی را بازشناسی می نماید، آنگاه بی طرفی یا مسؤولیت اخلاقی حکومت ها را مورد بررسی قرار می دهد، در همین راستا از نقش حکومت دینی سخن گفته و نگاه فلسفة سیاسی دین را در رابطه با مبانی و ضرورت تربیت اعتقادی و اخلاقی جامعه و راهکارهای راهبردی قابل مطالعه در قرآن را، توضیح می دهد. در این چهار چوب، جانشینی حاکم از سوی خدا و انجام مهم ترین وظایف حکومتی را تربیت جامعه معرفی می کند و نفوذ معنوی کارگزاران را از شرایط مؤفقیت آنان در حوزة تربیت می شمارد. نویسنده در پایان به سه راهکار: برخورد و تعامل فرهنگی، کنترل با تحریم اجتماعی. کیفر فیزیکی، برای انجام مسؤولیت تربیت فرهنگی و توسعة فرهنگی می پردازد.

نویسنده با طرح این پرسش که سهم مربی در تربیت با سهم متربی چه نسبتی دارد؛ برابر است یا بیشتر و یا کمتر، نخست به مفهوم شناسی واژگان مربوط به تربیت در قرآن همچون تربیت، تزکیه، انبات و صنع پرداخته، سپس معیارهای مربی یا متربی محوری را مورد بحث قرار داده است. آن‌گاه از دیدگاه غربیان راجع به این پرسش سخن گفته‌ است و در ادامه دیدگاه قرآن را توضیح داده است. بر اساس نتیجه‌گیری نویسنده، دیدگاه قرآن متربی محور است، نه مربی محور.

از روش‌های تربیت دینی و دعوت به خدا، موعظه و نصیحت است. در کلام الهی از خدای تعالی به‌عنوان ناصح و واعظ و از قرآن به‌عنوان موعظه و تذکره یاد شده است. موعظه دعوت به نیکیِ توأم با خیرخواهی و رقت قلب است. هر گونه اندرزى که مخاطب را از بدی‌ها ترسانده و قلب او را متوجه نیکی‌ها کند، موعظه و نصیحت نامیده مى‏شود. خدای تعالی در قرآن، واعظ را، پیامبران، کتب آسمانی و داستان‌ها و حوادت تاریخی معرفی کرده است و مخاطب مواعظ الهی، همه انسان‌ها هستند. در این پژوهش ضمن مفهوم‌شناسی موعظه و نصیحت، «انواع موعظه»، «نقش وعظ و اندرز در تربیت و تزکیه نفس»، «روش نصیحت و غفلت‌زدائی در کلام وحی»، «وعظ‌کنندگان و گستره آن در قرآن»، «ارکان موعظه»، «شرایط تأثیر وعظ و موانع نصیحت‌پذیری بر اساس قرآن و دیدگاه مشهور مفسران» مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.

هدف این تحقیق "آسیب شناسی تربیت اجتماعی واقتصادی از دیدگاه اسلام"است. با عنایت به این مساله که در هر پژوهشی انتخاب روش بستگی به نوع وماهیت موضوع دارد، دراین پژوهش که در حیطه ی دینی ، اجتماعی واقتصادی میباشد ؛ از روش تحقیق به شیوه ی نظری، توصیفی ومطالعه کتابخانه ای استفاده شده است.با بررسی مفهوم تربیت اجتماعی واهداف وآسیبهای وارده برآن ،چهار حیطه ازروابط انسان مورد پژوهش واقع گشته است که عبارتند از اصلاح رابطه انسان با خدا،اصلاح رابطه انسان باخود،اصلاح رابطه انسان باجامعه،اصلاح رابطه انسان باطبیعت .دراین میان آسیب های روابط چهارگانه انسان درمسیرتربیت دینی و اجتماعی بارویکرد به این روابط مشخص گردیده است. درحیطه ی رابطه خداوند به آسیبهایی نظیر:غفلت ازخداوند به عنوان هادی واقعی،تلقی ازنیازبه خداونددرهنگام سختیها،توقف درعبادت وغفلت ازعبودیت،پوچی وسردرگمی درزندگی ورابطه خصمانه وغریبانه ی بین انسان وخدااشاره کردمواردی نظیر:تمرکزبرکنترل بیرونی به جای کنترل درونی،غفلت ازتوانمندی معنوی انسان،اراده درجهت خودپرستی،غرض ورزی وپیش داوری درکشف حقیقت،غفلت ازاخلاص درفعل اخلاقی،تن پروری وبی توجهی به جسم ازآسیبهای پیش روی ارتباط انسان باخوداست.کینه ورزی به دوستان وخوش بینی به دشمنان، تفرقه وکینه توزی،تاکیدبرروابط ظالمانه،فردگرایی وبی قیدی درمسئولیتهای اجتماعی،تنبلی وکسالت وتاکیدبرتلاشهای مادی وغفلت از تلاش معنوی ازآسیبهایپیش روی رابطه انسان با جامعه می باشدودرنهایت آنچه به عنوان آسیب دررابطه باطبیعت مطرح می شود،تخریب طبیعت وبهره گیری مادی انسان ازطبیعت وغفلت ازبهره گیری معنوی آن است.دراین میان تربیت اجتماعی راازدیدگاه احادیث وروایات مورد تحلیل قرار داده وبه عواملی نظیر: خانواده، خویشاوندان، ارتباط با همسایگان، همکیشان (مسلمانان)، بیگانگان (اهل کتاب)، مستضعفان، مهاجمان ودشمنان، شهروندان، نظام اجتماعی، دعوت به اصل اجتماع و اتحادوهمچنین تربیت اقتصادی راازدیدگاه قرآن واحادیث مورد بررسی قرارداده وبه عواملی نظیر: اقتصاد، اسلام واقتصاد، اقتصاد اسلامی، ماهیت اقتصاد اسلامی، مسائل اقتصادی در اسلام، تربیت اقتصادی صحیح، مسئولیت های اقتصادی وآسیب های تربیت اجتماعی راازدیدگاه قرآن واحادیث موردتحلیل قرار داده وبه عواملی نظیر: کبّر، فخرفروشی و ابا کردن از عبادت، فقر و تهیدستی و ناامنی اجتماعی، شیطان، ناسپاسی و کفران نعمت‌های الهی، حرام خوری و بی‌توجهی به حق‌ّ الناس، شرک در عبادت، هوای نفس و شهوات، تقلید کورکورانه همراه لجاجت و اصرار بر انجام عمل نادرست، شک و تردید در معبود واقعی و عدم تحقیق در شناخت و معرفت او ، بی‌صبری و استقامت نکردن در مسیر بندگی، استخدام دین و عبادت خدا برای دستیابی به دنیا و مطامع آن، تفرقه و اختلاف، ریا در عبادت شرک خفی، نا امیدی از رحمت خدا، همسر و فرزند نااهل، عدم حضور قلب در عبادات، کسالت و کراهت در انجام عبادات، زیادی اموال واولاد، استهزاء و مسخره کردن افراد نادان، عواملاجتماعی، دروغ و دروغ گویی ودر خاتمه به آسیب های تربیت اقتصادی از دیدگاه اسلام پرداختیم وبه عواملی نظیر: ماهیت اقتصادی اسلامی، نظام اقتصادی اسلام، فساد اقتصادی، اسراف وتبذیر، رابطه اقتصاد واسراف، اسراف وتبذیر دراسلام، آثار سوء اسراف، آثار فردی و اجتماعی اسراف و تبذیروبه عوامل تربیت آسیب زا در اسلام اشاره کردیم وعواملی نظیر: فتنه وعوامل اقتصادی، احتکاردرقرآن، کم‌ فروشی و گران‌ فروشی از منظر قرآن واحادیث،بهترین مقتضی اقتصادی تربیت، علل وعوامل فقر، بیکاری، نهی از بیکاری وتنبلی وزیان های آن، زهدمنفی، کمبود تعاون، ربا خواری دراسلام، زیان های اقتصادی ربا، مفاسد اقتصادی ربا ،بخل در قرآن، مفهوم صدقه وانفاق در اسلام، مصرف ازدیدگاه اسلام وعوامل آسیب زای مصرف، مصرف گرایی افراطی، تفاخر وتکاثر، حرص وطمع از دیدگاه اسلام، حرص وطمع از دیدگاه علی (ع)، اختلاس، دزدى ازمنظراحادیث وروایات،بیان شده وراهکارهایی علمی وعملی ارائه داده ایم.

ویژگی عصر حاضر ، اوج پیشرفت دانش تجربی و رهاورد ناشی از آن یعنی تکنولوژی می باشد که با فراهم کردن آسایش نسبی به قیمت تخریب محیط زیست و اتمام منابع طبیعی و مشغولیت سرسام آور آن ، آرامش انسان را از او گرفته وا و را از تحقق خویش بازداشته است . این پیشرفت که از ثنویت دکارتی جدایی روح از جسم و جزءگرایی حاصل گشته است شیوۀ معرفتی خود را بر اساس نازل ترین سطح آن یعنی اصالت دادن به حواس و دریافت های ناشی از آن قرار داده،امکان اوج گیری آدمی را به حیطۀ عقلانی بخصوص عقل کلی که منجر به شناخت فلسفۀ حیات می گردد مانع می شود و بشریت را دچار سردرگمی می سازد . ویژگی تربیتی عصر حاضر ، اکتفا به عقل جزوی و نفع آنی است که مانع پرورش بعد انسانی فرد گشته ،او را از بالفعل نمودن نیروهای عظیم بالقوۀ خویش باز می دارد و با ایجاد مشغولیت و تنوع مانع تفکر او در داده های خویش می گردد . در چنین وضعیتی انسان پرورش یافته در بعد مادیِ صرف و غریزه به ماشین یا خیس افزاری همچون حیوان شبیه تر است تا انسان متعالی که قرار است از فرشته برتر آید و به قرب الهی راه یابد . جدایی جسم از روح باعث جدایی حسانیت و احساس از تعقل و عقل ناب یعنی دل می شود که در این صورت نه عقل می تواند دل را در کنترل آورد و نه دل می تواند به اوج وجودی خویش که مسیر ارتباط جسم و روح یا دریای شور و شیرین می باشد ، راه یابد . و در این راه نیافتگی این انسان است که از اوج گرفتن بازمانده ، نمی تواند به عالم معنا که عالم حضور و شهود و معرفت و زیبایی است راه یابد . این در حالی است که عرفان که ناشی از تعمق در ادیان است ، از گذشته تا به حال ، همچون یافته های فیزیک جدید به جاندار بودن طبیعت و یکپارچگی عالم اذعان دارد و کل عالم بخصوص انسان را در مسیر کمال وجودی خویش با نیروی عشق در حرکت می داند .عرفان اسلامی که سرچشمۀ زلال معرفت است و توسط اولیاء الهی با تعمق در آیات و روایات حاصل آمده چگونگی این سلوک را می نمایاند .

همه تلاش‌های انبیاء و امامان معصوم(ع) این بوده است که زمینه‌های رشد و تعالی انسان را فراهم کرده و به عبارت دیگر انسان تربیت کنند. از دیدگاه اسلام و مکتب تشیّع بهترین راه تربیت انسان، پیروی از وحی الهی و سنّت معصومین علیه‌السلام است که این پژوهش سعی کرده قدمی هرچند کوچک در این راه بردارد. بنابراین هدف اصلی این تحقیق بررسی و تحلیل دیدگاههای تربیتی امام صادق(ع) و استنتاج اهداف و روش‌های تربیتی با استفاده از سیره، احادیث، روایات و دیگر آثار منسوب به ایشان می‌باشد. بر اساس هدف فوق، سوال‌های مطرح شده عبارتند از: 1-

هدف تحقیق : تبیین زیبایی شناسی در اسلام و دلالتهای تربیتی آن از منظر انسان شناسی روش تحقیق : این پژوهش از نوع تحقیقات نظری و تحلیل اسنادی است که به روش توصیفی از نوع سند کاوی به تحلیل و تفسیر داده های لازم پرداخته است. بیان موضوع : با استناد به اینکه زیبایی یکی از معارف فطری است که در وجود آدمی به ودیعه نهاده شده، اما از جمله موضوعاتی است که از جانب اندیشمندان نظام تعلیم و تربیت مهجور مانده است. اگر در مسیر تربیت به بعد زیبایی جویی آدمی توجه شود موجبات اعتلای شخصیت انسان و راهیابی به سوی خالق یکتا را فراهم خواهد نمود، هم چنین قدرت زیبایی و هنر را در امر تربیت به عنوان پذیرفته ترین راه و رسایی آن را در سرعت انتقال پیام نباید نادیده گرفت.یافته های تحقیق سوال اول : با استناد به آیات قرآن در وجود انسان گرایشاتی به ودیعه نهاده شده است یکی از این گرایشات فطری، زیبایی جویی است که به حیات معنایی خاص بخشیده است و به تبع ابعاد مختلف وجود آدمی، انتظار می رود که نظام های تعلیم و تربیت به پرورش همه جانبه قابلیت ها و ظرفیت های انسان توجه داشته باشند. سوال دوم : دو مقوله خداجویی و زیبایی شناسی در ژرفای جان انسان و عالم آفرینش ریشه دارند و فطرت جمال جوی آدمی با گذر از طبیعت و همه زیبایی هایش نهایتا به توحید که منشا همه زیبایی هاست می رسد. سوال سوم : فضایل و زیبایی های اخلاق خاستگاه درونی و باطنی دارند و از فطریات است و اخلاق عالیه عین زیبایی است. سوال چهارم : با استناد به آیات قرآن که انسان را دعوت به تدبر و تعقل در عالم هستی و کسب علم و معرفت نموده است حقیقت جویی و دانایی از جمله فطریات است و سرآمد همه معارف معرفت به ذات لایزال الهی، که خود زیبایی مطلق است، می باشد. سوال پنجم : وسعت و گستردگی حوزه زیبایی شناسی از امور محسوس و عینی فراتر رفته و امور معقول و معنوی را نیز در بر می گیرد. که در نهایت انسان به زیباترین نقطه یعنی رضوان الهی می رسد که هدف غایی تربیت است. سوال ششم : زیبایی جویی از آن دست گرایشان فطری است که می تواند زمینه ای مناسب برای انحراف آدمی باشد و از اولین حربه های شیطان جهت گمراهی انسان است. سوال هفتم : از جمله تمایلات قوی آدمی زیبایی جویی و زیبایی آفرینی است و با بهره گیری از این دو مقوله می تواند مقاصد تربیتی را جامه عمل پوشانید. سوال هشتم : ذوق زیبایی جویی در آدمی به صور گوناگون هنری از جمله خوشنویسی، نقاشی، شعر و قصه و موسیقی متجلی می شود که هر کدام اثرات تربیتی - روانی خاص را در روح و روان آدمی بر جای می گذارد.

در رابطه با تربیت کتب مقالات زیادی به رشته تحریر در آمده اما آن چه در این مجموعه به آن پرداخته شد بررسی تربیت دین کودک آن هم به طریق دینی از منظر قرآن و روایات است در این مجموعه سعی شده راهکارها و روشهای مناسب برای تربیت دینی کودک در اختیار جامعه و خانواده قرار داده شود از آن جا که بهترین‌هادی و راهنما برای خانواده‌ها برنامه‌های تربیتی قرآن و روایات است بیشتر به تربیت از این دیدگاه پرداخته شده است به طور کلی این مجموعه به سه بخش تقسیم شده در بخش اول به بررسی مفاهیم کلّی در رابطه با تربیت از جمله تعریف تربیت، ریشه تربیت و همچنین ضرورت تربیت دینی و... پرداخته شده است در فصل دوم سعی شد. روشهایی را که در تربیت کودک موثر است به صورت مرحله‌ای توضیح دهد از جمله روش فطری، روش الگویی، روش تنبیه و... و روش مناسب را برای تربیت فرزند که همان روش تربیت دینی دین است برگزیند در فصل سوم، بررسی عوامل موثر بر تربیت از محیط خانه گرفته تا آخرین محیط که محیط اجتماعی است پرداخته شده و نقش والدین، معلم و جامعه را در تربیت کودک مورد بررسی قرار داده است علت اینکه این موضوع را برای تربیت فرزندانشأن نمی‌دهند و وقتی علت را جویا شدم اینگونه پاسخ می‌دادند که چگونه به تربیت این فرزندمان بپردازیم و علت دیگر این بود که برای ساخت جامعه دینی سالم باید از خشت اول جامعه که همان تربیت دینی کودک است شروع کرد و با رفتن به کتابخانه‌های مختلف و مراجعه به کتبی در این زمینه نوشته شده به جمع مطالب در این زمینه پرداختیم