جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از چهل و نه اثری که حلاج تالیف کرده است و ابن ندیم در کتاب الفهرست خود از آن نام می برد، تنها چهار کتاب و 112 قطعه شعر و در حدود سیصد و چهل قطعه از تجربیات عرفانی او به دست ما رسیده است. متاسفانه در همان زمان که حلاج را زندانی، محاکمه و به قتل رساندند، تالیفات او را نیز از بین بردند. حامد وزیری برای انهدام مذهب کلامی، فقهی و عرفانی که حلاج به وجود آورده بود، نه تنها شاگردان وی را تحت تعقیب قرار داد، بلکه نسخه های دستنویس کتاب های حلاج را هم از بین برد.تنها از آن مجموعه، چند اثر از گزند حوادث و وقایع روزگار محفوظ مانده است که به ترتیب چنین است : کتاب طواسین : این اثر را ماسینیون، از دو نسخه موجود در استانبول و لندن، تصحیح کرده و در سال 1913 در پاریس با عنوان کتاب الطواسین منتشر کرده است. متن عربی این کتاب را نگارنده از روی همین نسخه و نیز دیوان الحلاج ویلیه اخباره و طواسینه تحقیق سعدی ضناوی به فارسی ترجمه کرده است. (این پاراگراف مربوط به ترجمه فارسی آثار حلاج است. کتاب دارای ده بخش است که عبارتند از: طاسین السراج، طاسین الفهم، طاسین الصفا، طاسین الدایره ، طاسین النقطه، طاسین الازل و الالتباس، طاسین المشیئه، طاسین التوحید، طاسین الاسرار فی التوحید و طاسین التنزیه. «طواسین» جمع طس (طاسین) است. نام دیگر سوره نمل را به مناسبت آغاز سوره با کلمه «طس»، طاسین گفته اند. مفسران گویند طس در ابتدای سوره نمل، سوگند به خدای لطیف و سمیع است. محتوای کتاب، درباره تجارب عرفانی حلاج به زبان بسیار پیچیده است. بستان المعرفه : باغ معرفت را از همان منبع پیشین به فارسی برگردانده ایم. حلاج این قطعه را به معرفت و ویژگی های آن اختصاص داده است. کتاب روایت : بیست و هفت روایت که حلاج برحسب واردات قلبی آن را بیان داشته است. اسنادی که حلاج برای این روایات بیان می دارد برخلاف روایات متداول که سلسله اسناد آن اصحاب و تابعان و تابعان و تابعان است و حدیث را از عهد پیامبر به یکدیگر منتقل کرده اند، یک سلسله از آیات و رموز قرآن و استعارات و کنایات و تمثیل های عرفانی است. به زعم او احادیث نه سفارش پیامبر را بلکه دستور خدا را بیان می کند و اسناد حدیث مبتنی بر شهادت سلسله ای از راویان نیست و سینه به سینه به یکدیگر انتقال داده باشند و اکنون نیز مرده اند،بلکه از نظ حلاج سلسله اسناد احادیث مخلوقانی هستند که برای عموم قابل شناخت هستند و اکنون حضور دارند. مثلا سلسله این روایت را ببیند. حسین روایت کند: از رجب، از عزت، از صاحب حجاب، از خادم آنگاه بعد از نقل اسناد حدیث، روایت*بیت المعمور، از صاحب ستراقصی، از سفیراعلی.را نقل می کند. متن این کتاب از روی شرح شطحیات روزبهان بقلی، تصحیح شده است. تفسیر قرآن : تفسیری است که ابوعبدالرحمن سلمی از قول حلاج در کتاب حقایق التفسیر خود آورده است. لویی ماسینیون این متن را استخراج و پس از مقابله با چند نسخه خطی آن را در سال 1922 در پاریس چاپ کرده است. ترجمه ما از روی این متن است. حلاج در این تفسیر از هر سوره یک یا چند آیه را انتخاب و به شرح و تفسیر آن پرداخته است. سیصد و چهل قطعه از تجربیات عرفانی حلاج که مجموعه ای است از سخنان، مواعظ، وصایا و مناجات حلاج : این قسمت را از متون مختلف تاریخی و عرفانی جمع آوری و ترجمه کرده ایم. در قسمت یادداشت های این بخش به منابع مورد استفاده خود اشاره کرده ایم. اشعار : شمل 112 قطعه که در جمع آوری و مطابقت آنها، منابع بسیاری را از نظر گذرانده ایم. در تحقیقات خود با دو دسته شعر مواجه شدیم؛ یک دسته اشعاری که با توجه به سند و ذکر آنها در منابع متعدد از خود حلاج بود و تعدادی دیگر از اشعار منتسب به وی است. در این مجموعه ما هر قطعه را با ذکر سند و منبع آن آورده ایم. تفاوت هایی در برخی منابع به چشم می خورد که ما مبنا را یکی دیوان الحلاج ماسینیون و دیگر تحقیق مصطفی الشیبی و سعدی ضناوی قرار داده ایم. شعر حلاج ساده و روان و بی تکلف است. بیشتر اشعارش به صورت نیایش و التجا به خداوند است و کمتر از تعابیر متصوفه استفاده می کند. با وجود این برخی از اشعار او دارای تعابیر و مفاهیم کلامی، فقهی و فلسفی است که از فرق معاصر گرفته است. مانند کلابیه، کرامیه، معتزلیان، امامیه، قرمطیان و حکمای یونانی، کلماتی مانند نورالعین، خمر و هلال را از نصیریها، آفاق و غایت الغایات را از قرمطیان، قدم و حدث را از معتزلیان ، اسم آخر ، لاهوت، ناسوت، حجاب و دوازده بروج را از امامیه، دوایر و تجزیه نامها به جزهای مجزی را از حکمای یونان گرفته است. کلمات الحلاج : مجموعه ای است از تعابیر و مفاهیمی که حلاج در شعر و نثر خود آنها را به کار برده است. ما در این بخش به شرح و تفسیر این مفاهیم پرداخته ایم. احتمال دارد که درباره آثار حلاج تحقیقات دیگری هم انجام گرفته باشد که ما از آن بی اطلاعیم. به هر حال آنچه ما در این مجموعه گردآورده ایم بخش اعظم آثار حلاج است که درستی آن از سوی حلاج شناس معروف لویی ماسینیون تایید شده است. ممکن است آثار دیگری را به او منتسب کنند یا صحت آن را تایید نمایند، با وجود این از ارزش این مجموعه چیزی نخواهد کاست. از مقدمه آقای میرآخوری بر کتاب مجموعه آثار حلاج.

ماجد فخری در این کتاب، تکامل و برهم‌کنش فلسفه ، الهیات و عرفان در بستر اسلام را از زمان ورود فلسفه به جهان اسلام در قرن هشتم میلادی تا دوران معاصر بررسی می‌کند. فخری هم‌چنین با پررنگ کردن برخی افراد، اشخاص و مفاهیم و نوشته‌ها ، تعارضات و مناقشات بین گروه‌های هوادار فلسفه و مخالف فلسفه را (که ویژگی رشد فلسفه اسلامی همبسته ان است) مطالعه می‌کند. این کتاب هم‌چنین ترجمه متون دورات باستان و عبور آن‌ها به سرزمین اسلام ، رشد نظام‌مندانه فلسفه در اسلام هم‌چنین الهیات ، عرفان و رشد صوفی‌گری ، برهم‌کنش اسلام با فلسفه و الهیان غرب و روندهای اندیشه در دورن معاصر را به طور کلی مورد بحث قرار می‌دهد. ▪️درباره نویسنده : ماجد فخری (97 ساله) استاد بازنشسته و ممتاز دانشگاه آمریکایی بیروت ، و هم‌چنین استادیار دانشگاه جرج تاون بوده است. تاریخ فلسفه در اسلام چاپ دانشگاه کلمبیا در آمریکا ، ویراست انگلیسی جدیدی از قرآن، "فارابی بنیانگذار نوافلاطونی‌گری اسلامی" و "زندگی، آثار و تاثیرات ابن‌رشد" از جمله آثار اوست