جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حدود هشت سال قبل نویسنده‌ا‌ی لبنانی به نام محمدحسین ترحینی کتاب قطوری نوشت با عنوان «عقائد الإمامية بين الأصيل والدخيل». او در این اثر کوشید نشان دهد میراث شیعی لبالب از غلو و خرافه است. مرور کوتاه من بر این کتاب را این‌جا می‌توان دید

ترجمه ماشینی: تشیع دومین شاخه پرتعداد اسلام در جهان مدرن است که بین 130 تا 190 میلیون پیرو در سراسر جهان دارد. اسلام شیعی در حال تبدیل شدن به یک نیروی قابل توجه و تجدید حیات در سیاست معاصر، به ویژه در خاورمیانه است. این امر باعث می شود که برخورد خوب و آگاهانه با اعتقادات و اعمال معنوی اساسی آن ضروری و به موقع باشد. محمدعلی امیرمعزی یکی از برجسته‌ترین دانشمندان تاریخ و کلام شیعی است که در حال حاضر مشغول به کار است و در این مجلد دقیقاً چنین بررسی گسترده و جذابی از متون اصلی اسلام شیعی ارائه می‌کند. نویسنده با بررسی منشأ و تحولات بعدی معنویت شیعی، ماهیت عمیقاً باطنی عقایدی را آشکار می‌سازد که در شخصیت‌های ائمه اطهار (ع) به وجود آمده و با تعامل آنها بین جهان مادی و معنوی مرتبط شده است. این عقاید غالباً توسط سایر مسلمانان به عنوان غلات یا «افراطی» معرفی می‌شدند، و در نتیجه چنین انتقاداتی از درون سنت، کمتر شناخته شده‌اند و بسیار مورد سوء تفاهم قرار گرفته‌اند. علاوه بر این، پژوهش‌های غربی به پیروی از منتقدان پیشین اسلامی تمایل داشته و این مفاهیم را انحرافی و حاشیه‌ای می‌دانند. در مقابل، نویسنده نشان می‌دهد که معنویت تخیلی و خلاقانه تا چه اندازه در توسعه اسلام شیعی و همچنین در کل تمدن کلاسیک اسلامی نقش محوری داشته است. در این درمان جامع، باطنی بودن معنویت شیعی عامل اساسی در شناخت تشیع است.

کتاب تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق بر آن است تا مواضع و عملکرد علماى مشروطه‏خواه را در نهضت مشروطیت ایران بر اساس فعالیت‏هاى مشروطه‏خواهى و نوشته‏هاى سیاسى میرزا محمدحسین نائینى بررسى کند. دکتر عبدالهادى حائرى پس از ذکر مباحث مقدماتى در فصل‏هاى اول و دوم، زندگى سیاسى مرحوم نائینى را در فصل سوم به سه مرحله مشروطه‏خواهى، مبارزه با استعمار انگلیس در عراق و همکارى با صاحبان قدرت تقسیم مى‏کند، آن‏گاه در فصل‏هاى چهارم، پنجم و ششم کتاب به بحث درباره رساله سیاسى نائینى با عنوان تنبیه‏الأمّه و تنزیه‏الملّه مى‏پردازد. از نظر حائرى، این رساله تا حدودى تحت‏تأثیر اندیشه‏هاى اندیشمندان سده 18 فرانسه، به ویژه مونتسکیو مى‏باشد. نویسنده، در جمع‏بندى مباحث خود، نائینى را مجتهدى شیعه و واقع‏بین و واقع‏گرا معرفى مى‏کند که «سرنگونى استبداد را امرى اجتناب‏ناپذیر مى‏دید»، اما از سوى دیگر «معناى واقعى و هدف بنیادى مشروطه‏گرى را از نظر دور داشت». برخى نقدهاى کلى وارده بر کتاب عبارت‏اند از: عدم اصالت و اعتبار برخى منابع و مآخذ، تحلیل نادرست درباره ماهیت نهضت مشروطه، خدشه‏دار بودن مستندات و دلایل درباره مرحله سوم زندگى نائینى و ریشه‏هاى فکرى رساله تنبیه‏الامه.

شواهد تاریخی و قراین مختلف نشان می‌دهد که شیعه در اندونزی هم‌زمان با ورود اسلام، به این منطقه وارد شده است. آثار بسیار به‌جای‎مانده از شیعیان در گذشته، نمایان‌گر آن است که نه‌تنها شیعه در این کشور حضور جدّی داشته که در برهه‌ای از دوران، قدرت سیاسی قوی نیز بوده است؛ تا جایی که شیعیان در گذشته در برخی از مناطق حکمرانی نیز نموده‌اند. بسترهای فرهنگی، مذهبی و سیاسی شکل‌گیری و رشد تشیع در این کشور از گذشته تا دوران حاضر، همگی نشان از حضور جدی شیعه در این مرز و بوم دارد. در دوران معاصر مهم‌ترین پدیده‌ای که بسترهای مناسبی را برای رشد تشیع در این کشور به ‌وجود آورده است، انقلاب اسلامی ایران است که تأثیرات بسزایی بر مردم این کشور داشته است. این مقاله درصدد بر‌رسی بسترهای رشد تشیّع از گذشته تا به امروز است. نگارنده این موضوع را به طور عمده به‌ صورت میدانی بررسی و تحقیق نموده و با تحلیل یافته‌های خود در این کشور، تأثیرات عمده انقلاب اسلامی ایران را بر آن اثبات کرده است.

بخش­های شمال شبه قاره در سده­های 12 و 13ق تحت فرمانروایی سلسله­ای از حاکمان شیعی، موسوم به «سلاطین اَوده» قرار داشت که قلمروی را مستقل از گورکانیان اداره می‌کردند. از ابتدای استقرار تشیع به وسیله کارگزاران امام علی7 در هند، دستاوردهای کانون شیعی اوده در جذب هندوها به تشیع بسیار چشمگیر بود. این مقاله با روشی «توصیفی - تحلیلی» می­کوشد تا اثبات کند که این رهاورد، نه فقط به سبب مزایای اقتصادی و اجتماعی بود که از تغییر کیش به تشیع عاید هندوها می­شد، بلکه به سبب قرابت‌هایی بود که ایشان میان مذاهب هندویی و شیعه ملاحظه می­کردند. هر سه شیوه دینداری رایج در میان هندوها (یعنی کرمه­مارگه، جنانه­مارگه و بهکتی‌مارگه) دارای شیوه­ای مشابه در تشیع بود و افرادی که تغییرکیش می­دادند مجبور به اتخاذ شیوه­ای جدید در دینداری نبودند. مؤلفه­های اعتقادی، آیینی و اخلاقی مشابهی نیز وجود داشت که فرایند پذیرش تشیع را برای هندوها دلپذیر می­ساخت؛ از جمله: تشابه جایگاه اوتاره­های هندویی با امامان شیعه‰، باور به ظهور منجی، اعتقاد به توسل، اجرای سنت­های تطهیر و پرهیز، اقدام به نذر و زیارت، مراسم دینی دسته­جمعی، و رفع برخی مرزهای طبقات اجتماعی. البته باید اذعان نمود که مساعی سلاطین اوده در جهت ترویج باورها، مناسک و اخلاق شیعی در آن دوران، تماس هندوها با مظاهر شیعی را آسان­تر ساخت و این امکان را برای بسیاری از آنها فراهم کرد تا تجربه­ای از تشیع حاصل کنند.

تکاپوی جریان تشیع تا قرن چهارم با روندی نسبتاً رو به اقبال در جغرافیای شرق خلافت ‌اسلامی (ایران) مواجه شد. تداوم مهاجرت سادات علوی به نواحی گوناگون این سرزمین و حضور توده‌ها‌ی جمعیتی شیعه، علما و شخصیت‌های تأثیرگذار در این جامعه، مقدمه نفوذ سیاسی - اجتماعی شیعه را فراهم ساخت و تحرکات آنها به تدریج در اشکال گوناگونی از کنش‌ها، مانند جنگ، قیام، دعوت و تشکیل دولت ظهور یافت. بررسی این موضوع که مهاجرت به مثابه یک عامل مهم در گسترش و تغییر جمعیت، چه تأثیر و تأثراتی در بافت جمعیت مقصد ایجاد کرده، مسئله‌ای پژوهش است. مهاجرت هویت جدیدی با همسازگاری فرهنگی به وجود آورد که یکی از دستاوردهای بدیع آن تشکیل اولین دولت - شهر شیعی در قم، در قرون اولیه هجری به منزله یک واحد مستقل از دیوان و مذهب غالب خلافت عباسی بود. این تحقیق کارکرد اجتماعی مهاجرت را یک متغیر مستقل و مؤثر در گسترش ایدئولوژی مهاجران در نظر گرفته و با بررسی نتیجه گرفته که در چهارچوب نظریه آنتونی‌گیدنز و در قالب الگوی «کوره‌ ذوب»، این پدیده (مهاجرت) در ایجاد هویت جدید شهر قم تأثیر اجتماعی شگرفی گذاشته است. در نهایت غلبة شیعیان در این شهر به واسطه کنش‌های اجتماعی متقابل ناشی از تعامل و فرهنگ‌پذیری اولیه، استیلای سیاسی را برای سه سده حاکمیت در این منطقه تثبیت کرد.