جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

محمد عابد الجابری، یکی از اندیشمندان معاصر عرب است که سهمی ویژه در تحول فهم و برداشت از تاریخ اسلام دارد. در این نوشتار که ویژه تحلیل و نقد دیدگاه جابری درباره تشیع است، در صدد پاسخ به این سئوال اصلی است که دیدگاه جابری در عرصه‌های مختلف تشیع و بیان و شواهد او از آن چیست و چه نقد‌هایی بر او وارد است؟ هدف پژوهش حاضر تحلیل و نقد دیدگاه جابری در مورد تشیع است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. در روش مذکور ابتدا از آثار جابری آراء و اندیشه‌های او را درباره تشیع خواهیم پرداخت و سپس عقاید جابری در سه زمینه روشی، محتوایی و استنادی مورد نقد قرار خواهد گرفت. جابری تشیع را بطور ضمنی بررسی کرده است. به همین خاطر جابری چهره تشیع را ناقص، مبهم و گنگ ترسیم کرده و بررسی‌های وی از تشیع در راستای پروژه او «نقد عقل عربی» بحساب می‌آید.وی با تشریح رویکرد‌های سه گانه در نقد عقل عربی، عقل بیانی، عقل عرفانی و عقل برهانی به تشریح عقل عرفانی پرداخته و سپس تشیع را در عقل عرفانی قرار داده است. از نظر جابری تشیع یک آسیب در جهان اسلام است که در نقد عقل عربی باید نقد گردد. تعصب جابری در توصیف تشیع محسوس است و در سراسر آثار او می‌توان این تعصب را مشاهده کرد. وی در بسیاری از موارد بجای توصیف تشیع به تشیع حمله کرده است. جابری با عینک بدبینی به تشیع نگریسته است. ضعف جابری در زمینه منابع از کمبود منابع نیست بلکه از شیوه استفاده از منابع می‌باشد. استفاده غیر علمی از منابع در آثار جابری را می‌توان در اطمینان به کتابهای ملل و نحل، تاکید بر برخی تحقیقات و بزرگ نمایی آنها، گرفتن نتایج غلط دانست. نقد در این پژوهش در سه حوزه نقد روشی، نقد محتوایی و نقد استنادی انجام پذیرفته است.

مقاله «تشیع و قرآن» اثر مستشرق یهودی «بارآشر» است، که با تأکید بر برخی اقوال ناصواب و برجسته نمودن بعضی از فرقه‌های نادر و حتی مطرود شیعه، درصدد ارائه تصویری غیرواقعی از نگاه شیعه پیرامون قرآن کریم می‌باشد. مقاله مزبور در دایرةالمعارف قرآن (لیدن) منتشر شده که یکی از دایرةالمعارف‌های برجسته و مورد رجوع جهانی پیرامون قرآن کریم است و مطالب آن در سراسر جهان مورد رجوع و استناد قرار می­گیرد. نوشتار پیش رو ضمن اشاره به محتوای مقاله مذکور، نظریات ناصواب بارآشر درباره‌ نگاه شیعه به قرآن را با استفاده از مصادر معتبر شیعی و استدلال‌های متقن در بوته نقد قرار داده است. این مقاله در آغاز به معرفی سوابق علمی مؤلف پرداخته و در ادامه هر یک از بخش‌های مقاله مذبور را به همراه ذکر موارد ناصواب آن به اختصار ارائه کرده و سپس نقد هر قسمت به صورت مجزا و با تکیه بر منابع مهمی که مؤلف از آن‌ها استفاده چندانی ننموده را بیان کرده است

کتاب «نظریه الکسب فی الفعال العباد» درباره نظریه کسب در افعال بندگان است که با توجه به دیدگاه اشاعره و به زبان عربی نگاشته شده است. نوشتار حاضر بر اساس تفسیر اشاعره در خصوص این عبارت فراهم آمده است: «ان الله خالق العبد کاسب».

«نظرة في كتاب السنة و الشيعة» اثر علامه شيخ عبدالحسين اميني متوفاي سال 1390 ق تأليف قرن 14 هجري به زبان عربي مي‌ باشد كه با تحقيق و آماده‌ سازي احمد كناني و با انگيزه پاسخ به شبهات طرح شده از سوي محمد رشيد رضا صاحب مجله المنار عليه سيد محسن امين در موضوعات مختلف به چاپ رسيده است. مطالبي كه در حقيقت فهرستي از مطالبي است كه قبل از او نيز بارها از سوي برخي ديگر از مخالفان مذهب شيعه طرح گرديده و هر كدام در جاي خود پاسخ داده شده است. علامه اميني از ميان شبهات و مطالب متعددي كه در كتاب السنة و الشيعه مطرح گرديده است به صورت گذرا پاسخ‌ هاي اجمالي داده و عبور كرده اما در موضوع اتهام شيعه به بغض نسبت به اهل بيت توقف نموده و به تفصيل بيشتري به پاسخ پرداخته است. برخي از اتهاماتي كه در كتاب محمد رشيد رضا مطرح گرديده و علامه اميني به ترتيب به آنها پاسخ داده است بدين شرح است: 1 - اتهام به بنيان‌ گذاري مذهب شيعه توسط عبدالله بن سبأ. 2 - ادعا مبني بر علت بدبختي سرزمين عراق شيعه بودن آنها است. 3 - اتهام به شيعيان نسبت به بغض و كينه به برخي از اهل بيت؛ و تشبيه شيعيان به يهود چرا كه برخي از قرآن را قبول و برخي ديگر از آن را قبول ندارند؛ از اين‌ رو گفته است: شيعيان نيز نسبت به برخي از اهل بيت محبت داشته و نسبت به برخي ديگر همچون زيد بن علي و فرزندش يحيي، حسن مثنّا و فرزندش محمد ملقب به نفس زكيه؛ ابراهيم و جعفر دو فرزندان [امام] موسي كاظم و... بغض و كينه مي‌ ورزند. 4 - اتهام به اين كه شيعيان كتب اربعه را اصح كتب خود دانسته و عمل به آن را واجب مي‌ دانند. 5 - اتهام به تعبد شيعه به نوشته‌ هاي صادر شده از ناحيه مهدي منتظر كه هيچ عاقلي شك در دروغ و افتراء بستن به خدا ندارد. 6 - اتهام به كذب بودن اعتقاد شيعه مبني بر اعتقاد به مرتد شدن اكثريت صحابه پيامبر اكرم مگر عده‌ كمي از آنها، اعتقاد به رسيدن وحي و الهام به اهل بيت؛ در اختيار بودن زمان موت اهل بيت به دست خودشان؛ اتهام به اعتقاد شيعه به تحريف قرآن؛ اعتقاد به توانايي حاضر شدن مهدي منتظر در مجلسي كه به خاطر او برگزار مي‌ شود و انكار بسياري از ضروريات دين. 7 - زير سؤال بردن ازدواج موقت. و با پاسخ‌ هايي كه علامه اميني در هر بخش به طور جداگانه ارائه نموده است كتاب به پايان رسيده است.

کتاب «نشأة الشیعة و التشیع»، نوشته آیت الله شهید سید محمدباقر صدر، در اصل مقدمه ای بوده بر کتاب «تاریخ الامامیة و أسلافهم من الشیعة»، اثر دکتر عبدالله فیاض که توسط دکتر عبدالجبار شراره با حواشی سودمندی به صورت مجزا به جامعه علمی تشیع ارائه شده است. تا به حال از سوي پژوهش گران تلاش هاي بسياري صورت گرفته تا جريان مرزبندي بين مسلمانان به دو گروه شيعه و سني را از منظرهاي مختلف تبيين و تفسير كنند و براي تكوين شيعه و تشيع و مبدأ پيدايش و ظهور آن، دلايل تاريخي و يا كلامي بيابند. در اين ميان ساده ترين راه اين است كه اين مرزبندي را بر اساس تفاوت هاي سياسي محض بين اين دو گروه بدانيم. بر اين مبنا تشيع رويدادي ناگهاني و آني است كه در پي حوادث و اتفاقات اجتماعي خاصي پا به عرصه وجود نهاده و در طي تاريخ، اصول آن تكميل و توسعه يافته است. از طرفي اين نظريه كه در بطن خود سكولاريسم و جدايي دين از سياست را به همراه دارد، تلاش مي كند بين تشيع سياسي و تشيع مذهبي تمايز قائل شود. مرحوم شهيد صدر (ره) در اين كتاب تلاش دارد شيوه مزبور را مورد بررسي و تدقيق تاريخي قرار داده و نشان دهد منشأ اين تفكر كجاست، آنگاه ثابت كند طبق شواهد تاريخي و ادله موجود، اين نظريه نه مطابق با واقع است و نه معقول و منطقي.

کتاب حاضر برخلاف اسمی که دارد ، مربوط به امام حسین علیه السلام نیست بلکه یک روایت تاریخی عقاید شیعه امامیه است که توسط یک مستبصری نوشته شده است. البته نویسنده می گوید که از مطالعه زندگی امام حسین ع شیعه شده است ... منتها کلیت کتاب در مورد امام حسین ع نیست. کتابی خوب و ارزشمند و مطالعه تطبیقی از شرائط اسلام در آغازین مراحل آن و اتفاقات رخ داده در آن که بیشتر تاکید بر قضیه جانشینی پیامبر و جریان سقیفه و... دارد و در آخر کتاب هم بخشی تحت عنوان عقائد امامیه مطرح شده است.

کتاب حاضر که به دفاع از تشیع می پردازد، دربردارنده مطالبی از شیعه جعفریه تا مصادر و منابع تشریع حکم در شیعه می باشد. بحث از تشیع، مذهب جعفری ، تعریف آن، قرآن و سنت نبوی از مهمترین مصادر شیعه و... از مباحث مطرح شده در کتاب می باشد.