جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هر یک از اضلاع سه گانه مثلث نظریه علمای ابرار، ارکان سه گانه نص، علم و عصمت را در باور به امامت ائمه اهل البیت ع تحت الشعاع قرار می دهد. القاء تطوّر شگرف در گزاره های باور تشیّع به امامت در طول تاریخ، مهمترین هدف این نظریه است. تردید در وجود نصّ بر امامت امامان اثناعشر، اکتسابی دانستن علم امام و انکار عصمت امامان در میان تشیّع اعتدالی و مورد تأیید ائمه اهل بیت ع در عصر حضور و انگاره غالیانه باور به این سه اصل در آن دوران، لبّ لباب این نظریه است و بر این اساس اعتقاد به امامت سیر تکاملی خویش را پیموده و در قرون چهارم و پنجم، شاکله امروزین را یافته و رفته رفته، فربه تر شده و از «علمای ابرار» به «ائمه معصومین» تغییر ماهیت یافته است. این تحقیق، به بررسی آرای و اندیشه های اعتقادی اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع در مسأله امامت پرداخته و وجود باور به نص بر امامت اهل بیت ع، علم الهی و لدنیّ امامان و اعتقاد به عصمت ایشان در عصر حضور از دریچه نگرش ایشان مورد مداقه قرار گرفته و در سه فصل سامان یافته است. تأکید بر اصحاب اجماع و بررسی آرای ایشان از دو حیث اهمیت دارد. نخست آن که آنان مورد تأیید ائمه اهل بیت ع بوده اند و دست یابی به عقاید ایشان در امامت، تا حد زیادی کاشف تأیید عقیده صحیح در آن باب از سوی امامان:خواهد بود. دوم اینکه اصحاب اجماع به دلیل مقبولیت عمومی در جامعه، به خوبی شایستگی نمایندگی از طیف شیعیان عصر حضور را داشتند و بررسی آرای آن قابلیت تعمیم به عموم جامعه شیعی عصر حضور را خواهد داشت. به رغم تصور اندیشمندان معاصر، شیعیان عصر حضور به ویژه اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، بر وجود نصّ بر امامت از سوی خداوند و پیامبر اکرم ص و ائمه پیشین ع باور داشته و آن را بهترین دستاویز تمسّک و اطاعت از امامان می دانستند. اصحاب اجماع، علاوه بر باور به گستردگی علم ائمه ع، در عین باور به بشر بودن ایشان، آنان را محدَّث و دارای ارتباط با منبع علم الهی دانسته، علم ایشان را در حال افزایش می دانستند. اصحاب اجماع نیز مانند بسیاری از اصحاب امامان: در عصر حضور، بر عصمت ائمه ع از گناه، خطا و اشتباه باور داشته و استدلالات عقلی و نقلی اقامه می کردند و برای فهم و القاء عصمت، بر اساس آموخته های خویش از اهل بیت ع، به آیات متعددی از قرآن کریم استناد می کردند. ارکان سه گانه نص، علم و عصمت در باور به امامت ائمه اهل بیت ع در میان اصحاب اجماع امام باقر و امام صادق ع، استوار و پذیرفته شده بوده، عدم باور برخی از شیعیان به این ارکان، از تقصیر آنان در این مسأله حکایت دارد. بدون آن که شائبه غلو در اصحاب اجماع وجود داشته باشد، ایشان نمایندگی اعتقادی جامعه شیعی عصر حضور در اعتقاد به امامت را با رعایت این سه رکن داشته اند.

دکتر علی شریعتی از شخصیت های تاثیر گذار در حوزه اندیشه در دهه های 40 و50 شمسی می باشد. ایشان با قلم شیوا و بیان حماسی در عرصه های مختلف دین نظریه پردازی کرده اند تا جایی که ایشان یکی از اقسام مکتوبات و سخنرانی های خود را "اسلامیات " نامیده است . در مباحث اسلامیات یکی از عرصه هایی که وی به صورت برجسته باب سخن را گشوده، مباحث راهنما شناسی (نبوت و امامت ) می باشد. شریعتی با رویکرد جامعه شناسانه و نگاه اجتماعی به دین در حوزه راهنما شناسی ورود نموده و تفسیرهایی خاصی از ماهیت نبوت و امامت ، ویژگی های پیامبران و امامان، کارکرد بعثت انبیاء و نصب امام ، مهدویت و...ارائه نموده اند. از آنجایی که باز خوانی و بررسی انتقادی اندیشه های اعتقادی شریعتی با بیان علمی و منصفانه مغفول مانده ، در این رساله بر آنیم تا اندیشه های راهنما شناسی ایشان را از منظر کلام امامیه و آیات و روایات به بوته نقد سپرده و ارزیابی نماییم تا بتوانیم اندیشه را با اندیشه تحلیل و نقادی نماییم و از سوی دیگر میزان تطابق آراء ایشان با نصوص دینی و اندیشه متکلمان امامیه سنجیده شود. .

رسول خدا  در احادیث فراوانی از جانشینان پس از خود سخن رانده‌ و برای معرفی آنان از واژگان مختلفی بهره جسته‌اند. کلمه «خلیفه» یکی از واژگان مورد اشاره در احادیث نبوی ثبت شده در کتاب‌های فریقین برای معرفی جانشینان ایشان است که به صورت مطلق بر خُلَفا تطبیق شده است. شناسایی جانشینان پیامبر  مبتنی بر شناخت ویژگی‌های جانشین است تا در نتیجه بتوان جانشینان حقیقی را از دیگر مدعیان خلافت جدا کرد. رابطه معنایی یک واژه با واژگان مرتبط آن شامل مترادف، متضاد، مشابه، اعم، اخص و دیگر موارد می‌شود. نگاشته حاضر به روایات مشتمل بر واژه خلیفه و مشابه‌های آن می‌پردازد. روایات دارای واژه خلیفه و مشابهاتش، هر چند توسط دانشمندان بررسی شده اما تاکنون همه این واژگان با استفاده از گونه‌های ارتباطات معنایی کلمات با یکدیگر بر مصادیق حقیقی خود تطبیق نشده است. واژگان مشابه خلیفه مانند «امام» در واقع، مقام‌های جانشینان رسول خدا  است. بررسی لغات مورد بحث از کتاب‌های معتبر اهل لغت مثل العین و معجم مقاییس اللّغه صورت می‌گیرد. واکاوی کلمات مورد اشاره، نتایج دیگری را نیز در مباحث «امامت» در بر دارد و آن این است که ویژگی‌های خلیفه را روشن می‌سازد. نتایجی که به طور مشخص، منصوص‌بودن خلیفه، عصمت، علم و افضلیت اوست؛ بنابراین، خلیفه مطلق پیامبر  دارای این ویژگی‌ها نیز هست. در نهایت با توجّه به مباحث لغوی و نتایج آن در فصل دوم و سوم و همچنین احادیث رسول خدا  در تعیین خلفای خود در فصل چهارم، امامان دوازده گانه شیعه  مصادیق جانشینان واقعی ایشان هستند.

«الردّ على شبهات الوهابيّة» نوشته غلامرضا كاردان، آن را به زبان عربى، در پاسخ به شبهات مطرح شده در يك كتاب، نگاشته است كه به گفتۀ وى اطلاعى از نويسنده و ناشر آن ندارد. همان گونه كه در مقدمۀ كتاب آمده است، ممانعت از انحراف و گمراهى عامۀ مردم و همچنين تقويت وحدت اسلامى و ازالۀ اختلافات از انگيزه‌ هاى او جهت تأليف كتاب بوده است. به عقيدۀ او بحث هاى علمى و ذكر ادله و براهين بر اساس تفاهم و برادرى در جهت وحدت اسلامى است. عنوان‌ بندى اين كتاب بر اساس موضوعات و شبهات مطرح شده از سوى اهل سنت مى‌ باشد و در 11 عنوان، عقائد شيعه را به اختصار بيان كرده است. با نگاهى به فهرست كتاب مشاهده مى‌ شود كه بر اساس ساختار سنتى مطالب تنظيم شده است و مباحث با ذكر يك عنوان از يكديگر تفكيك شده‌ اند. برخى از عناوين را نيز مى‌ توان در هم ادغام نمود.

کتاب «نقد ادله خلافت» از دو بخش تشکیل یافته که شامل «آیات مورد استناد اهل سنت برای اثبات خلافت خلفا» و «روایات مورد استناد اهل سنت برای اثبات مشروعیت خلافت خلفا» است. مؤلف در هر بخش، پس از بیان آیه و روایات مرتبط با استدلال اهل سنت درباره حقانیت خلافت خلفای سه‌گانه خویش، به نقد و بررسی و طرح اشکال علمی و محتوایی نسبت به این استدلالات می‌پردازد. برخی از دانشمندان اهل سنت برای حفظ موقعیت خلفا از بازگو کردن این قطعه از تاریخ خودداری نموده‌اند؛ از جمله ابن ابی الحدید در شرح خود می‌گوید: «جساراتی را که مربوط به فاطمه زهرا (سلام الله علیها) نقل شده، در میان مسلمانان تنها شیعه آن را نقل کرده است.» البته برخی از دانشمندان و مورخان اهل سنت، در این بخش، از بیان واقعیات تاریخی شانه خالی کرده‌اند؛ رویدادهای تلخ، شرایط سخت بیماری و دوری از پدر بیش از پیش شرایط جسمی و وضعیت روحی حضرت زهرا (سلام الله علیها) را دشوارتر می‌کرد، اما حضرت فاطمه (سلام الله علیها) با اینکه روز به روز پیکرش آب می‌شد، هیچ شِکوه ای از بیماری نداشت. در هنگام یورش حاکمان غاصب به خانه‌اش، حضرت زهرا (سلام الله علیها) به گونه‌ای میان درب و دیوار آسیب دیدند که علاوه بر صدمه‌های سخت، جنین ایشان نیز سقط شد و تازیانه‌های بیشماری بر جان و روح او نشست. همه این رویدادهای تلخ و دردناک حضرت زهرا (سلام الله علیها) را به بستر بیماری کشاند و به شهادت ایشان منجر شد. حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) در یک مجلس مناظره در حضور معاویه خطاب به مغیرة بن شعبه فرمود: «انت الذی ضربت فاطمة بنت رسول‏اللَّه صلی اللَّه علیه و آله حتی ادمیتها و القت ما فی بطنها…؛ تو مادرم را زده و مصدوم و مجروح ساختی، تا اینکه او بچه اش را سقط کرد…» انتشارات دلیل ما، کتاب نقد ادله خلافت، نوشته آیت الله نجم الدین طبسی را به چاپ رسانده است. ساختار کتاب کتاب نقد ادله خلافت در دو بخش تدوین شده است. بخش اول: آیات مورد استناد اهل سنت برای اثبات خلافت خلفا، عناوین دیگر این بخش عبارت است از: آیه أتقی، آیه استخفاف، آیه غار، آیه ارتداد، آیه اولوالفضل، آیه مخلفین، آیه اشداء علی الکفار، آیه سابقین و در انتهای این بخش آیه صراط مستقیم آورده شده است. بخش دوم: روایات مورد استناد اهل سنت برای اثبات مشروعیت خلافت خلفا، عناوین دیگر این بخش عبارت است از: حدیث اقتدا، حدیث مواسات، حدیث تبعیت از سنت خلفا، حدیث افضلیت ابوبکر، حدیث خیر الأمه، حدیث خلّت و دوستی، حدیث برتری ابوبکر و عمر از زبان حضرت علی(علیه السلام)، حدیث سالخورده بهشت و در انتهای این بخش حدیث صلاة أبی بکر آورده شده است. ویژگی های اثر ۱. نقد عالمانه خلافت توسط آیت الله نجم الدین طبسی ۲. بررسی تفصیلی و نقد ادله خلافت ۳. نقد ادله خلافت بوسیله آیات ۴. آوردن استدلالات منطقی بوسیله آیات ۵. بررسی روایات مورد استناد اهل سنت برای مشروعت دادن خلافت ۶. نقد و تحلیل منطقی و عالمانه روایات مورد استناد درباره خلافت برشی از کتاب در صفحه ۲۳۷ این کتاب در مورد بررسی جنگ های حضرت علی(علیه السلام) این مطالب آورده شده است: با توجه به روایات نقل شده از رسول گرامی اسلام ، جای هیچ شک و تردیدی باقی نمی ماند که کسانی که با آگاهی و عمد در مقابل حضرت علی ع خلیفه وقت مسلمانان ، صف آرایی کرده و امامت و حکومت آن حضرت را نپذیرفته و با آن حضرت به مقابله پرداختند، به دلیل انکار ولایت و اصل پنجم از اصول دین ، مرتد و کافر شده بودند. مسلمان نامیدن تمامی اهالی جمل، صفین و نهروان و داخلی جلوه دادن جنگ های حضرت علی ع ، ظلم در حق آن حضرت است. انتشارات دلیل ما، کتاب نقد ادله خلافت را در قطع وزیری و در ۷۷۶ صفحه منتشر نموده است.

کتاب حاضر از علامه بزرگوار آیهالله سید مرتضی عسکری می‌باشد که در خصوص امامت و مهدویت در مکتب خلفا به رشته تحریر درآمده و دارای پنج فصل می‌باشد. فصل اول تعیین وصی پیامبر(ص) و امامت علی علیه‌السلام در مکتب خلفا و در فصل دوم به جانشینان دوازده‌گانه در مکتب پرداخته و در فصل سوم به معرفی امامان دوازده‌گانه بعد از رسول‌خدا(ص) در مکتب خلفا اشاره نموده و در فصل چهارم به حفظ و تبلیغ شریعت توسط اوصیای پیامبر(ص) سخن به میان آورده و در پایان با فصل پنج به اعتقاد مهدویت در مکتب خلفا بحث را به پایان می‌برد.