جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از متفکرین مسلمان که اندیشه اجتماعی او قابل توجه می‌باشد امام محمد غزالی (ه. ق 505 - 450) است . غزالی در عصری می‌زیست که دیدگاه غالب بر تفکر اندیشمندان گذشته را نوعی "فردگرائی" تشکیل میداده است . او به عنوان صوفی و زاهد در طریق تزکیه نفس و تشویق به زهد و قناعت و ذم دنیا و خوف از عاقبت گام می‌زده است . از این رو نه تنها غزالی بلکه اندیشمندان هم‌عصر وی بعد از او دنیا را مذموم می‌دانستند و برای مسائل دنیوی بطور عام و مسائل اجتماعی به طور خاص توجه و اعتباری مستقل قایل نبودند کمااینکه عده‌ای این نکته را دلیل افول علم تجربی دانسته‌اند. بنابراین نباید در اندیشه غزالی بدنبال جامعه‌شناسی غربی و در راس آن بینش "دورکیمی" بود بلکه آنچه غزالی و ابن خلدون و امثالهم بیان می‌کردند "اجتماعات " بوده نه جامعه‌شناسی به تعبیر قرن 19 و 20 . در نتیجه از این دسته دانشمندان نباید انتظار داشته باشیم که همانند دورکیم به تجزیه و تحلیل پدیده‌های اجتماعی بپردازند و بطور علمی پدیده‌های اجتماعی را از غیر آن جدا کرده و به بحث نشینند.

در این پژوهش، در راستای ارائه ی الگوی مطلوب مناسبات اجتماعی ، جهت پاسخگویی به سوالات 1) آموزه‌های انسان شناختی مرتبط با مناسبات اجتماعی از منظر نهج البلاغه کدام است ؟ 2) اصول تربیتی حاکم بر مناسبات اجتماعی بر مبنای آموزه های انسان شناختی چیست ؟ 3) روش‌های تربیتی در مناسبات اجتماعی بر مبنای آموزه های انسان شناختی نهج البلاغه چیست ؟ با به کارگیری روش تحقیق تحلیلی – استنباطی ،گام برداشته ایم.

در الاهیات مسیحی به انسان شناسی توجه جدی شده، در پنج قرن اول مسیحی انسان شناسی یکی از موضوعاتی است کمه باعث ایجادبحث و نزاع های الهیاتی شدید شده است. در مسیحیت دو نوع انسان شناسی مطرح است. انسان شناسی بر مبنای اناجیل همنوا و انسان شناسی بر اساس تعالیم پولس و انجیل یوحنا و نامه های او. ما در این پژوهش مبحث انسان شناسی بر اساس تعالیم پولس و قدیس و با بهره گیری از منبع کتابخانه ای و روش توصیفی و بعضاً تحلیلی، را مورد مطالعه قرار داده ایم. در اندیشه پولس انسان جایگاه ویژه ای دارد. پولس معتقد است که انسان وارث گناه آدم ابوالبشر ( گناه اساسی) است. آن گناه باعث شد که ذات انسان گناهکار و پلید و او گناه عبد و برده خدا شده و ملزم به اجرای قوانین شریعت شود و برای کفاره ی آن عیسی مسیح فرزند خدا به صورت انسان تجسد یافته ( دارای جسم شود) نهایتاً بر بالای صلیب رود . بقیه ی ابنای بشر با ایمان آوردن به مسیح هم می توانند نجات یافته و از انجام قوانین شریعت معاف گردند. ایمان دار مانند فردی است که طبیعت کهنه و خلقت قدیم را ترک نمودند و خلقت جدید و تازه ای یافته است.

خداوند و تصوری که در حکمت متعالیه از او وجود دارد، مهم‌ترین نقش را در انسان‌شناسی ملاصدرا ایفا می کند. از نظر ملاصدرا تمامی کائنات جلوه‌های مختلف خداوند هستند و انسان، کامل‌ترین جلو? اوست که در آیات قرآنی به خلیف? الهی و امانت‌دار خداوند توصیف شده است. خداوند در حکمت متعالیه نه به‌عنوان خدایی که در رأس آفرینش قرار دارد و با واسطه با انسان مرتبط است؛ بلکه خدایی است که بنا بر آیه « نَحْنُ‏ أَقْرَبُ‏ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ (ق / 16)» از آدمی به خودش نزدیک‌تر است. مبانی اصلی ملاصدرا در انسان‌شناسی، اصالت وجود، وحدت تشکیکی وجود (و در نظر نهایی وی وحدت شخصی وجود)، ربط محض بودن معلول نسبت به علّت و حرکت جوهری است. در بستر حرکت جوهری نفس انسانی مراتبی از ماده، مثال و عقل را دارا گشته و به مقام فوق عقل دست می‌یابد. داشتن مراتب گوناگون، خدشه‌ای بر وحدت نفس وارد نمی‌سازد همانطور که خداوند هم دارای جلوه‌هایی از عقل، مثال و ماده بوده؛ ولی این منافی با وحدت او نیست. وحدت خداوند، وحدت حقّه است و انسان نیز وحدتی ظل وحدت حقّ? خداوند دارد. تناظر خداوند و انسان به این مسئله ختم نمی‌شود: در نگرش صدرایی همانطور که خداوند خالق و مبدع هستی است، انسان نیز به‌عنوان خلیفه و جانشین وی دارای این ویژگی است؛ یعنی با قو? تخیل خود وجودات ذهنی را در سرزمین خیال خود می‌آفریند، تفاوت تنها در این است که ابداع خداوند در قلمرو خارج است و ابداع تخیل در قلمرو ذهن.

پژوهش حاضر با موضوع مطالعه مبانی فلسفی تربیتی دیدگاه امام علی (ع) با تأکید بر محور انسان شناسی و دلالتهای تربیتی آن در آموزش از راه دور شامل 5 فصل می باشد.فصل اول کلیات تحقیق شامل: واژگان کلیدی، بیان مسئله، اهمیت و ضرورت تحقیق، کاربردهای تحقیق،اهداف تحقیق که سوالات آن نیز با توجه به این اهداف طرح شده و عبارتنداز: تحلیل دیدگاه فلسفی امام علی نسبت به انسان بعنوان موضوع تربیت ، تحلیل دیدگاه تربیتی امام علی نسبت به انسان به عنوان موضوع تربیت ، تحلیل دیدگاه فلسفی تربیتی امام علی نسبت به نقش معلم در تعلیم و تربیت، تحلیل دیدگاه فلسفی تربیتی امام علی نسبت به نقش دانش آموز در تعلیم و تربیت، استخراج دلالتهای تربیتی آموزش از راه دور از دیدگاه امام علی،پژوهشگر در فصل چهارم به تجزیه و تحلیل تک تک سوالها پرداخته و در پاسخ به سوال اول 3محور سرشت انسانی در نگاه امام علی ،انسان، موجودی دو بعدی ، مکانت و منزلت انسان آرمانی ،سوال دوم3 محوراهداف تربیت ، ابعاد تربیت از دیدگاه امام علی، روش‏هاى تربیت ، سوال سوم3 محور چه کسی می تواند مربی باشد؟، پیش نیازهاى روانشناختى و تربیتى براى برقرارى ارتباط درست با جوانان ، ویژگیهای روش آموزشی امام علی سوال چهارم 3 محور عقل و رشد سنى، اهداف تربیت، شیوه های تربیتمطرح می شود. ودر پاسخ به سوال پنجم2محور عدالت از دیدگاه امام علی ،آزادی تعلیم وتربیت برای همه اقشارو بدون محور مکان و زمان و ارتباط اینها با دیدگاه امام علی پرداخته شده است.و در فصل پنجم به نتیجه گیری در مورد این پنج سوال پرداخته شده فصل دوم هم مبانی نظری پژوهش و پیشینه تحقیق فصل سوم هم نوع و روش تحقیق که بنیادی و روش آن سنذی- تحلیلی است توضیح داده شده است

این پایان‌نامه به دنبال بررسی دیدگاه انسان‌شناسی مولوی و دلالت‌های تربیتی آن است. در واقع هدف این پژوهش مطالعه انسان از دیدگاه مولوی و دلالت‌های تربیتی آن در خصوص نظام تعلیم و تربیت است. این پژوهش که از جمله طرح‌های تحقیق کیفی است، ساخت نظریه را هدف خود قرار داده و لذا از بالاترین سطح انتزاع برخوردار می‌باشد؛ و بر اساس نگرش اسمیت مبنی بر استنتاج دلالت‌های تربیتی از فلسفه خاص شکل یافته است. و لذا با این دیدگاه وی که بین فلسفه و تعلیم و تربیت رابطه وجود دارد، به تبیین و استخراج دلالت‌های تربیتی از انسان‌شناسی مولوی پرداخته‌ایم. در این مطالعه ضمن تبیین دیدگاه انسان‌شناسی مولوی، با تشریح مقوله‌های مطرح در حوزه نگرش انسان‌ کامل مدنظر مولوی، ارائه تعلیم و تربیت عرفانی به صورت یک نظام پیشنهادی در قالب اهداف، اصول، معلم و متعلم، مورد بحث قرار گرفته است. نتایج تحقیق در زمینه اهداف، شامل سطوح مختلف اهداف واسطه‌ای و اهداف غایی، می‌شود. اصول شامل خدامحوری، عبودیت، متربی‌محوری (توجه به تفاوت‌های فردی، تدریجی بودن تربیت)، توجه به فردیت، تقدم اصلاح خود بر دیگران، توجه به آزادی فرد و همچنین معلم کسی است که مظهر کمال انسانی است و دانش‌آموز ضمن تجربه شخصی با راهنمایی معلم حرکت می‌کند.

روش این تحقیق توصیفی -تحلیلی، و از نوع کتابخانه‌ای است. هدف این پژوهش بررسی ویژگی-های انسان از دیدگاه اسلام و استخراج دلالتهای آموزش فنی و حرفه‌ای در از آموزه های دین اسلام است. این پژوهش در پی آن است تا با تأکید بر شناخت ویژگی های انسان از دیدگاه اسلام، به این مسأله بپردازد که با توجه به ویژگی ها و ابعاد مختلف انسان از جنبه ی مادی و معنوی، در تربیت حرفه ای باید بیشتر بر جنبه‌ی حرفه‌ای آموزش تأکید کرد، یا اینکه باید بیشتر بر جنبه تربیتی آن تأکید نمود. موضوع قابل بحث اینکه چگونه می‌توان با توجه به آموزه‌های اسلامی، دو دیدگاه فوق را هماهنگ کرد. در بررسی دیدگاه اسلام در مورد انسان، تأکید بر ابعاد جسمی، اجتماعی، فرهنگی، تربیتی و نیز کمال انسان بوده است. براساس نتایج مطالعه‌ی حاضر، مکتب اسلام برای انسان، اهمیت بسیاری قائل است. حقیقت جهان و انسان را در جنبه‌های مادی و طبیعی نمی‌بیند و معتقد است در تربیت انسان باید هم بعد مادی و هم بعد معنوی وی مورد توجه قرار گیرد. لذا در آموزش فنی و حرفه‌ای باید اهداف، اصول و برنامه‌ها طوری طراحی و اجرا شود که به بعد معنوی انسان نیز پرداخته شود.

در انسان شناسی ملاصدرا، انسان ها بر حسب فطرت هیولانی- ترکیب جسم از ماده و صورت- یک نوع واحدند و همه انسان ها در این مورد، مشترکند، اما همین انسان ها بر حسب ملکات و کمالات نفسانی، به انواع گوناگون شیطانی، انسانی، حیوانی و فرشته تقسیم می شوند. در کنار موجودات دیگر که دارای وجودی ثابت هستند، انسان دارای وجودی است که دائماً در حال ترقی و تحول از وجودی به وجود دیگر است و در نهایت امر، سعادتی نصیب انسان می شود که این سعادت در حد و مرتبه وجود خود این انسان و اعمالش است و فرد بسته به این که تا چه حد مراتب کمال را طی کرده باشد، چه اعمالی را انجام داده باشد و چه کمالات و فضایلی را کسب کرده باشد، در یکی از گروه های شیطانی، انسانی، حیوانی و فرشته قرار می گیرد. بر این اساس انسان شناسی ملاصدرا را در ارتباط با عام گرایی معتدل در اخلاق می دانیم. ملاصدرا را عام گرا می دانیم، زیرا وی با توجه به این که ساختار وجودی انسان ها شبیه به هم است، برای آن ها اصول و احکام اخلاقی عامی را به کار می برد. او را عام گرای معتدل می نامیم، زیرا اصول و احکام اخلاقی عامی را که وی به کار می برد، عام به معنای کلی که شامل همه انسان ها شود، نیست، بلکه عام به معنای ویژه است. یعنی این احکام نه آنقدر عام است که شامل همه انسان ها شود و همه آن ها را در یک سطح قرار دهد، و نه آنقدر خاص است که فقط شامل گروه خاصی از انسان ها شود، بلکه وی با تقسیم انسان ها به مراتب مختلف، برای هر کدام از آن ها، احکام اخلاقی مخصوص آن مرتبه و گروه را قرار داده است. پس هر انسانی با توجه با این که در کدام یک از مراتب شیطانی، انسانی، حیوانی و فرشته است، احکام اخلاقی مخصوص آن مرتبه را دارد و سعادتی در حد و مرتبه آن گروه نصیب انسان می شود و چنین تقسیمی، اعتدال و میانه رو بودن ملاصدرا را در مورد اصول و احکام اخلاقی نشان می دهد. همچنین قائل شدن به چنین تقسیمی در انسان شناسی ملاصدرا، نشان می دهد که نظام های اخلاقی متفاوتی برای هدایت اخلاقی آدمیان وجود دارد و هر کدام از انسان ها بسته به این که در کدام یک از این مراتب باشند، دارای چهار چوب اخلاقی خاص هستند.

اهمیت مباحث انسان شناسی بر هیچ کس پوشیده نیست. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:«ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛ خلق نکردم جن و انس را مگر برای اینکه مرا عبادت کنند.» پس غایت خلقت انسان تقرب الی الله است و این امر میسر نمی‌شود، مگر اینکه عصاره هستی(انسان) خودش را به درستی بشناسد و جایگاه خود را در هستی بیابد؛ زیرا کسی که به خود جاهل باشد به غیر خود جاهل‌تر است. صدرالمتالهین با تأسیس اصالت وجود و حرکت جوهری در مباحث انسان شناسی تحولی شگرف به وجود آورد. در این نوشتار دیدگاه صدرا(ره) در مورد هویت انسان و عناصر سازنده آن مورد بررسی قرار گرفته است. از دیدگاه صدرا(ره) نفس، یک حقیقت تعلقی است و اضافه مقوم وجودی نفس است. این حقیقت تعلقی جوهر است که افعال خود را به واسط? قوایی که همه مجرد هستند انجام می‌دهد؛ این جوهر مجرد، جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء است؛ همچنین انسان مجموعه‌ای از نفس و بدن است که هر دو به یک وجود موجودند؛ و بدن، حکم ماده و نفس، حکم صورت را برای انسان دارد و چون قوام هر موجودی به صورت آن است؛ بنابراین هویت و حقیقت انسان همان فصل اخیر اوست. از دیدگاه صدرا(ره) نفس انسان دارای حد ثابتی نیست به همین دلیل انسان موجود پیچیده‌ای است که فلاسفه با تمام توان فکری از درک کامل او عاجز مانده‌اند.صدرا(ره) شناخت نفس را در پرتو کتاب و سنت جست و جو می‌کند و بدون بهره‌مند شدن از مشکات نبوت این شناخت را میسر نمی‌داند. از دیدگاه او، سه عنصر مهم در ساختن نفس دخیل‌اند؛ در این نوشتار پس از بیان اصول صدرا(ره) در علم النفس به معرفی این سه عنصر و نقش هر کدام در ساختن هویت انسانی پرداخته و نقش ایمان در تعیین این هویت مورد بررسی قرار گرفته است.

این پایان‌نامه در چهار بخش اصلی و یک نتیجه‌گیری، تنظیم شده است ، کلی‌ترین و اساسی‌ترین اصول درباره هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی در چهاربخش مورد توجه قرارگرفته است که خود در تجزیه و تحلیلهای علوم جنایی ماهوی تاثیر بسزائی دارد و آنگاه در بخش پنجم مهمترین اصول کلی در مبانی فلسفی حقوق جزا ارائه شده است . درباره ساختار این پایان‌نامه باید گفت که از آن جائی که موضوع حقوق جزا، انسان زنده است ، از این رو، برای آشنائی با مفهوم "انسان" و "زنده‌بودن" بحث از هستی‌شناسی و روان‌شناسی فلسفی لازم است . از سوی دیگر، حقوق جزا، علم و یکی از علوم اجتماعی است ، از این دید در گام نخست باید به بررسی ذهن و شناخت پرداخت و آنگاه خود علم و علم اجتماعی و نیز فلسفه را مورد توجه قرارداد و سرانجام، هم باید "انسان" را از دید انسان بودن، یعنی انسان‌شناسی و هم از دید زندگی با همنوعان خود، یعنی جامعه‌شناسی بررسی کرد. نتیجه همه این مباحث ، یک رشته اصول کلی عقلی خواهد بود که در بخش پنجم به عنوان مکتب نوین از دیدگاه اسلام در مبانی فلسفی حقوق جزا می‌توان ارائه داد.