آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

عدالت از جمله مفاهیمی است که دانشمندان، همواره به تعریف و بیان آن در اعصار گذشته و حال پرداخته‌اند. این مفهوم یک تکلیف الهی است که باعث تعالی و رشد بشر در حوزه‌های مختلف زندگی شده است. ریشه اصلی این مفهوم در درجه‌ی اول در قرآن کریم، آنگاه در بیانات معصومین علیهم السلام به‌خصوص بیانات گهربار حضرت علی علیه السلام یافت می‌شود. مقاله حاضر سعی دارد تا با تفکر و تدبر در سخنان امیرمؤمنان علیه السلام از طریق مستندات قرآنی بر عدالت اقتصادی از زبان آن بزرگوار به روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ابعاد مهم عدالت، عدالت اقتصادی است. با بررسی واژه عدالت در نهج البلاغه می‌توان به معانی همچون قرار گرفتن هرچیز در جای خودش، انصاف، مساوات و اعتدال (میانه‌روی) دست یافت. در آیات قرآن کریم و سخنان حضرت علی علیه السلام برای عدالت اقتصادی شاخصه‌های مختلفی بیان شده است که برخی از این شاخصه‌ها عبارتند از: عدالت در توزیع، عدالت در بهره‌گیری و مصرف، عدالت در قیمت‌گذاری، عدالت در اوزان، پرهیز از رباخواری در معاملات اقتصادی، راستی و صداقت در معاملات اقتصادی است. از منظر آیات قرآن کریم و سخنان گهربار حضرت علی در نهج‌البلاغه راهکارهای ایجاد عدالت اقتصادی در جامعه اسلامی شامل انفاق، صدقه، زکات و خمس می‌باشد.

معراج پیامبر اکرم $ سیروسفری مادی و معنوی از زمین تا مافوق آسمان‌های هفتگانه یعنی مقام قرب «او ادنی» است و هدف اصلی آن به استناد آیه‌ی اول سوره «الاسراء» و آیه‌ی هجدهم سوره «النجم» تماشای گزیده‌ای از آیات بزرگ الهی است. پیامبر اکرم $ در این سیر با مجموعه بزرگ و متنوعی از موضوعات و مشاهدات ازجمله دیدار با پیامبران و فرشتگان، طوبی و سدره المنتهی، بهشت و جهنم و... مواجه می‌شوند. در این میان ازآنجاکه بخش عظیمی از ظرفیت معراج نبوی صرف نمایش و بیان فضائل علوی گردیده است؛ پژوهش حاضر ضمن استخراج این فضائل از روایات مرتبط با معراج به شیوه پژوهش کیفی و بررسی اطلاعات گردآوری‌شده به «روش توصیفی تحلیلی» آن‌ها را ازلحاظ کیفیت بیان، به سه بخش بیانات، مکتوبات و تجلیات تقسیم نموده و به سبب اولویت نوع ارتباطشان به سه بخش ارتباط باخدا، ارتباط با پیامبر $ و ارتباط با خلق تقسیم کرده است. بدین ترتیب باوجود اهمیت فراوان و نیز کمیت و کیفیت فوق‌العاده این فضائل، نتیجه به‌دست‌آمده نشان داد که یکی از مهم‌ترین اهداف معراج پیامبر اکرم $، تبیین و تبلیغ این فضائل و مقامات است و به‌طورکلی این ابلاغ از ارکان اصلی معراج به شمار می‌آید. این پژوهش در انتها به شرح یکی از آن فضائل یعنی لقب «امیرالمؤمنین %» برای حضرت علی % پرداخت. لقب «امیرالمؤمنین %» منحصربه‌فرد بوده و نسبت به سایر القاب حضرت از جامعیت نسبی برخوردار است. هم‌چنین می‌تواند دال بر ولایت علوی و خلافت بلافصل ایشان باشد.

مقاله حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی به تطبیق دیدگاه تفسیری دو مفسر فریقین، ابوالفتوح رازی و بیضاوی، ذیل آیه ابتلاء (البقره/124) می‌پردازد. تمایز دیدگاه تفسیری دو مفسر نامبرده به اختلاف مبنایی مذهبی و اعتقادی ایشان در موضوع امامت خصوصا در لزوم نصب و تعیین امام (به نص الهی یا انتخاب شورا)، و نیز مصداق و ویژگی خاص عصمت و علم امام بر می‌گردد. از بررسی این دو دیدگاه به دست می‌آید که هر دو مفسر قائل به اختصاص مقام امامت برای حضرت ابراهیم؟ع؟ علاوه بر مقام نبوت هستند و بنا به پاسخ خداوند مبنی برعدم تخصیص عهد الهی به ذریه ظالم آن حضرت، اعتقاد به تداوم این مقام در ذریه غیر ظالم آل ابراهیم؟ع؟ دارند؛ اما وجه تمایز آنکه بیضاوی همچون اکثر اهل سنت و خصوصا دیدگاه اشاعره معتقد به نصب امام بعد از پیامبر اکرم؟صل؟ به نص الهی و تعیین مصداق مشخص نیست، بلکه قائل به انتخاب شورا و بیعت مردم است و توصیه‌های پیامبر اکرم؟صل؟ را در این مورد تعیینی نمی‌داند. بیضاوی عهد را در آیه ابتلاء به معنای عهد عام الهی می‌داند که شامل هر منصب الهی در دین است و صرفا دلالت بر ظالم نبودن یعنی فاسق نبودنِ جانشین پیامبر به عنوان امام امت دارد؛ در حالی که ابوالفتوح رازی با استناد به دیگر آیات قرآن و نیز بنا به ظاهر و سیاق آیه ابتلاء و توجه به روایات معصومین، عهد را به معنای عهد خاص یعنی امامت خاص معصومان می‌داند که به آل ابراهیم؟ع؟ می‌رسد و بعد از پیامبر اکرم؟صل؟ صرفاً عترت معصوم پیامبر شایسته این مقام هستند.

عدالت از مسائلی است که به جهت عمق مفهومی آن نمی توان آن را تنها در چارچوب حوزه ای خاص از علوم انسانی محدود و بر آن اساس معنا و تبیین نمود اما شاید ملموس ترین مصداق وجود یا عدم وجود عدالت را بتوان در حوزه اقتصاد و معیشت جامعه مشاهده کرد. این مفهوم به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در قالب مباحثی چون برابری، توزیع، عدالت اقتصادی، توسعه ، رشد و .... در ادبیان اقتصادی بسیار مطرح شده است. از طرفی در دیدگاه اسلامی موضوع عدالت به جهت اهمیت آن در تعالیم دینی، بسیار مورد توجه متفکران اسلامی قرار گرفته و از زوایا مختلف مورد بحث و بررسی واقع شده است. بُعد اجتماعی عدالت در قالب مفهوم «عدالت اجتماعی» بیان شده است. در میان اندیشمندان اسلامی، امام خمینی به دلیل نگرش های اجتماعی شان و همچنین در مقام بنیان گذار و رهبر یک نظام سیاسی اجتماعی طبیعتاً توجه عمیق تری به موضوع عدالت داشته اند. این مطالعه در صدد آن است که با بررسی نظرات و آراء امام خمینی، مفهوم عدالت را در تفکراتشان مورد بررسی قرار داده و اصول حاکم بر دیدگاه ایشان را پیرامون این مفهوم کشف و استخراج نماید. بر پایه این تحقیق، بیشترین توجه و رویکرد امام خمینی به موضوع عدالت، به کارکردهای اقتصادی این مفهوم که در ارتباط مستقیم با نحوه زندگی عموم مردم قرار دارد باز می گردد. لذا اساساً این مطالعه می تواند ذیل مباحث اقتصادی طرح و در چارچوب قواعد اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. این مطالعه به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته و نشان می دهد که هسته محوری اندیشه امام خمینی پیرامون عدالت را دو مفهوم 1- برابری و 2- تامین نیازهای اساسی عموم مردم تشکیل می دهد. بنابراین می توان عدالت را در اندیشه امام خمینی به معنای «برابری افراد جامعه در تامین نیازهای اساسی» معرفی نمود. نکته قابل توجه در این زمینه هماهنگی و مطابقت نسبی این نوع نگرش به مفهوم عدالت با دیدگاهی است که در اقتصاد توسعه تحت عنوان «ایده نیازهای اساسی» مطرح شده است. این نکته به نحوی نشان می دهد که نگرش امام خمینی به مفهوم عدالت از پشتوانه علمی نسبتاً محکمی برخوردار است. از طرف دیگر با استخراج 14 اصلی که در این تحقیق به عنوان اصول کلی حاکم بر دیدگاه امام خمینی پیرامون عدالت استنباط شده است می توان چارچوب کلی الگوی اجرایی عدالت را در آراء امام خمینی مشخص نمود. لذا این اصول در قالب یک سیستم و مجموعه نظام مند تقسیم بندی و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

دین حقیقتی واحد و غیر متکثر می باشد و برخلاف آنچه که پلورالیست های متکثرگرا ادعا کرده اند، در تمام دوران پر فراز و نشیب دعوت انبیاء، یکی بیش نبوده است. این دین هر چند نام های متفاوتی به خودگرفته، اما خاستگاه تعالیم همه ی انبیاء قرار داشته است که در شکل عام آن همان اسلام است. البته حقیقت دین ثابت و اما شرایع متغیر و نامانا بوده اند. این دین و این حقیقت واحد در واپسین سال های عمر پیامبر، به نیابت از همه ی انبیاء و البته به زبان رسول خدا و با معرفی امیرمؤمنان به کمال رسید و نام اسلام را به خود گرفت و ثمره ی آن رضایت و خشنودی خداوند بود. و همین دین است که در آخرالزمان مرزهای زمان و مکان را در خواهد نوردید و به دست توانا و با کفایت مصلح و منجی همه ی دوران به مردم معرفی شده و دین اسلام جهانی خواهد شد.