آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

تسلیم یکی از مفاهیم اساسی در اسلام است که از نظر قرآن و روایات مفهوم آن, انقیادِ محض در پیشگاه خداوند متعال و انقطاع کامل از غیر خدا و چیزی را جز یاد و مهر او در دل قرار ندادن می‌باشد؛ این پژوهش با هدف مشخص کردن این مسئله که ضرورت تسلیم چیست و شاخصه‌ها و آثار آن کدام است, انجام شده است. روش پژوهش حاضر یک بررسی توصیفی ـ تحلیلی می‌باشد. یافته‌های اصلی این پژوهش در حوز? ضرورت از سه مبنای اصلی که شامل: خداشناسی, انسان شناسی و جهان شناختی است تشکیل شده است و مجموع? آنها نشان دهند? این است که چون انسان موجودی جاهل و نیازمند و در عین حال هدفمند بوده و به دنبال تکامل می‌باشد و از طرف دیگر در جهانی زندگی می‌کند که قوانینی ثابت و تخلف ناپذیر داشته و در عین حال خدایی دارد که مالک و مدبّر و هادی و ربّ و عالم و قادر است, پس به مصلحت انسان است که در هم? امور تسلیمِ محض خداوند باشد تا به سعادت دنیا و آخرت برسد, و در غیر این صورت آسیب دیده و به نتیجه نخواهد رسید. یافت? دیگر تسلیم, دربار? شاخصه‌های آن می‌باشد که خصیصه‌ها و نشانه‌های انسان تسلیم را بیان می‌کند که مشتمل بر راضی بودن به تقدیر الهی, پذیرفتن حق, صدق و اخلاص, مقدّم داشتن اراد? خدا بر اراد? خود, تنها به خدا اتکا داشتن, رضایت از داوری خدا و رسول اکرم (|) , خود را مالک چیزی ندانستن, تواضع و فروتنی است که هم? آنها در عنوانِ موحد تام بودن, جمع است. و یافت? آخر, دربار? آثار تسلیم در زندگی است که عبارت است از: هدایت, رستگاری و سعادت, سلامت نفس, آسایش و آرامش, خشنودی و سرور, حفاظت و امنیّت و برآورده شدن حوائج؛ و از جمله نتایجی که از این پژوهش بدست می‌آید این است که با شناساندن ضرورت تسلیم و آثارش به مردم جامعه, می‌توان میزان انقیاد آنها را در برابر اوامر الهی افزود و با تبیین درست این مبانی و تفهیم آن به مردم, سطح دین‌داری و شادکامی جامعه را ارتقا داد, همچنین در سیستم‌های آموزشی یا روانشناسی و جامعه شناسی با کمک شاخصه‌های تسلیم, می‌توان نقاط ضعف و قوت مردم را شناسایی نمود, تا به این وسیله جامعه را هر چه بیشتر به سمت سلامت و دین‌مداری و نشاط سوق دهیم و از کسالت و رخوت عمومی باز داریم.

کتاب «الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث» نوشته حجت الاسلام و المسلمین محمدمحمدی ری شهری به دو زبان عربی و فارسی از سوی سازمان چاپ و نشر دارالحدیث منتشر شد. این کتاب حاوی 9 فصل است که عبارتند از: فصل یکم با عنوان درآمدی بر «الگوی شادی در اسلام». در این فصل این عناوین آمده است: مبارزه با آفت‏های شادی؛ درمان بیماری نگرانی‏های ناروا؛ به کار بستن عوامل شادی‏آفرین؛ تلاش برای شادکامی دیگران؛ رعایت آداب شادی. عنوان فصل دوم: نگاهی عمومی به شادمانی و اندوه؛ فصل سوم: موانع شادمانی؛ فصل چهارم: درمان اندوه؛ فصل پنجم: عوامل شادمانی؛ فصل ششم: شاد کردن و غمگین ساختن؛ فصل هفتم: آداب شادمانی؛ فصل هشتم: غصّه‏هایی که شادی به دنبال می‏آورند؛ فصل نهم: شادی‏هایی که اندوه در پی می‏آورند. در پیش‏گفتار کتاب آمده است: «اضطراب و نگرانی، مهم‏ترین مشکل انسان عصر حاضر است و به همین خاطر، از دوران کنونی، به «عصر اضطراب» یاد می‏شود. فرد مضطرب، با «احساس رنج‏آوری» دست و پنجه نرم می‏کند که به یک موقعیت ضربه‏آمیز کنونی یا به انتظار خطری از ناحیه چیزی نامعیّن، وابسته است. در چنین وضعیتی، فرد مضطرب، احساس ناایمنی یا تهدید می‏کند که منبع آن به روشنی قابل درک نیست. اضطراب، شامل احساس عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیک می‏گردد. شخصی که مضطرب است، از عصبی بودن و تنش و بی‏قراری و تحریک‏پذیری شکایت می‏کند و اغلب در به خواب رفتن، مشکل دارد. شخص مضطرب ، به آسانی خسته می‏شود، و حالاتی چون: دل‏آشوبی، سردرد، تنش عضلانی و اشکال در تمرکز فکر دارد». در بخش دیگری از کتاب آمده است: شادی، بهترین و گواراترین بخش از زندگی توأم با موفقیت و خوش‏بختی است؛ زندگی‏ای که در قرآن، از آن، با عنوانِ «حیاتِ طیّبه» یاد شده است. بر این اساس، شاد زیستن، یکی از بزرگ‏ترین دستاوردهایِ اجرای رهنمودهای این کتاب آسمانی در زندگی است. به سخنِ دیگر، اسلام، برای زندگی انسان، از نظر اعتقادی، اخلاقی و عملی اصول و برنامه‏هایی را ارائه کرده که اگر به طور دقیق اجرا شوند، حیات طیّبه و بهترین زندگی‏ها را که همراه با آرامش، رضایت و سرور و شادی اند، برای انسان به ارمغان می‏آورند و چنین شخصی، مخاطب این سخن خداوند منّان قرار می‏گیرد که: «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِی إِلَی رَبِّکِ رَاضِیَةً مَّرْضِیَّةً. ای روح آرامش یافته! خشنود و پسندیده به سوی پروردگارت باز گرد». بررسی دقیق آموزه‏های اسلامی در باره شادی، نشان می‏دهد که این آیین، بهترین الگوی شادکامی را تقدیم جامعه بشر نموده است. در این نوشتار، با بهره‏گیری از متن ره‏نمودهای قرآن و احادیث اسلامی، اصول و مبانی الگوی شادی در اسلام ارائه می‏شوند؛ امّا پیش از آن، لازم است که مباحثی چون: تعریف شادی، شادی از نگاه علم روان‏شناسی، و شادی از منظر اسلام، مورد بررسی قرار گیرند.

نویسنده کتاب حکمت نامه کودک، محمدی ری‌شهری است؛ همکار و مترجم کتاب عباس پسندیده است. این کتاب توسط انتشارات دار الحدیث قم منتشر شده است. برای آشنایی بیشتر با محتویات این کتاب در پیشگفتار آن آمده است که: «رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَجِنَا وَذُرِّيَّـتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا»؛ فرزند شايسته، خواسته طبيعى و فطرى همه انسان‌هاست. همه آرزو دارند فرزندانى سالم و صالح داشته باشند؛ فرزندانى كه روشنی‌بخش ديده و شادی‌بخش جان آنها باشند. حتّى انسان‌هاى ناشايسته نيز دوست دارند فرزند آنها خوب و شايسته باشد. امّا همت پرورش‌یافتگان در مكتب قرآن، از اين خواست طبيعى فراتر است. آنها مى‌خواهند نه‌تنها فرزندانشان خوب و شايسته باشند؛ بلكه مى‌خواهند فرزندان آنها در كنار خانواده، پيشوا و سرمشقِ انسان‌هاى شايسته بشوند. آنان، در مقام نيايش به خداى مهربان چنين مى‌گويند: «رَبَّنَا هَبْ لَنَا مِنْ أَزْوَ جِنَا وَذُرِّيَّـتِنَا قُرَّةَ أَعْيُنٍ وَ اجْعَلْنَا لِلْمُتَّقِينَ إِمَامًا. پروردگارا! به ما از همسران و فرزندانمان، آن ده كه مایه‌روشنی چشمان ما باشد و ما را پيشواىِ پرهيزگاران گردان». مسئله مهم اين است كه: چگونه مى‌توان به اين آرزوى بلند، دست‌یافت و زمينه اجابت اين دعا را در مورد فرزندان فراهم ساخت؟ پاسخ اين است كه پرورش فرزند شايسته، بر سه ركن اساسى استوار است. اين اركان عبارت‌اند از: 1. خانواده شايسته 2. رعايت حقوق كودك 3. وظیفه‌شناسی كودك. حكمت نامه كودك، رهنمودهاى قرآن و پيشوايان اسلام را درباره اين اركان، در سه بخش ارائه مى‌نمايد. بخش اوّل، شامل چهارفصل است و در آن، مسئوليت جامعه اسلامى در ساماندهىِ خانواده‌های شايسته، نقش وراثت در خوش بختى فرزند، نقش تغذيه پدر و مادر در سلامت و سعادت فرزند و نقش چگونگى انعقاد نطفه در آينده فرزند از زبان پيشوايان اسلام، بيان می‌شود. در بخش دوم، حقوق كودك از نگاه اسلام، در شش فصل ارائه می‌گردد: فصل اوّل، درباره حقوق نوزاد است، اين حقوق عبارت‌اند از: 1. بزرگداشت تولّد، 2. غسل ولادت، 3. اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ، 4. كام برداشتن با آب فرات و تربت سیدالشهدا، 5. انتخاب نام نيكو، 6. تراشيدن سر و صدقه دادن هم وزن آن طلا يا نقره، 7. عقيقه كردن، 8. ختنه كردن. فصل دوم، درباره حقوق كودك شيرخوار است. اين فصل، رهنمودهاى پيشوايان اسلام درباره تغذيه كودك از شير مادر و يا دايه شايسته و ضرورت احترام به احساسات نوزاد را بيان می‌نماید. در فصل سوم، تعليم و تربيت كودك، به‌عنوان مهم‌ترین حقوق كودك، موردبررسی قرار می‌گیرد و نكات مهمی درباره اهمیت تعليم و تربيت كودك و مسئوليتى كه دولت اسلامى و خانواده‌ها در اين زمينه دارند (از مهم‌ترین چيزهايى كه هنگام تربيت كودك، ضروری است و تربيت جنسى او و از همه مهم‌تر، روش تربيتى اسلام) ارائه می‌گردد. در فصل چهارم، اخلاق تربيت، مانند: مهربانى با كودك، احترام به كودك، سلام كردن به كودك، عدالت رفتارى ميان فرزندان، وفا به وعده داده شده به كودك و شاد كردن او، به‌عنوان حقوق تربيتى كودك، مطرح می‌شود. در فصل پنجم، توجّه مربّيان به نقش آرايش و ارضاى حقّ زيبايى طلبى كودك و همچنين نقش بازى در رشد كودك، جلب می‌گردد. در فصل ششم، تأكيد بر دعا براى فرزندان و نهى از نفرين كردن آنها، بيانگر نقش تربيتى دعا در كنار برنامه‌ریزی و تلاش است. لذا از آن به‌عنوان يكى از حقوق كودك، ياد می‌شود. دعاى امام سجاد علیه‌السلام براى فرزندانش كه در پايان اين فصل آمده، رهنمود ارزنده‌ای براى خانواده‌های مسلمان است. بخش سوم، اختصاص به وظايف كودك دارد. بر مربّى شايسته، لازم است علاوه بر انجام دادن وظايفى كه در بخش اوّل و دوم اين مجموعه آمده، زمينه وظیفه‌شناسی كودك را نيز فراهم سازد. اين بخش، در چهار فصل، رهنمودهايى را در زمينه وظايف شخصى كودك، وظايف او در برابر پدر، مادر، آموزگار، بزرگ‌تر از خود و دوستان، تقديم مى‌دارد گفتنى است كه مخاطبان حكمت نامه كودك، عبارت‌اند از: خانواده‌ها، مربّيان امور تربيتى كودكان و پژوهشگران تعليم و تربيت كودك. بنابراين، كودكان، مخاطب مستقيم اين مجموعه نيستند. نكته ديگر، اين كه تلاش كرده‌ايم حكمت نامه كودك، جامع متنِ مهم‌ترين رهنمودهاى قرآن و احاديث اسلامى در زمينه آموزش و پرورش كودك باشد.

دین ابعاد گسترده ای دارد و تمام ابعاد وجودی انسان را می‌شناسد و در جهت سعادت بشری برنامه صحیح و روشمندی را تنظیم نموده است. یکی از عرصه‌هایی که دین مورد توجه خاص قرار داده ،تربیت به خصوص تربیت دینی است. تربیتی که در ضمن شکوفایی استعدادهای آدمی ،گفتار و اعمال و در کل تمام جوانب زندگی او را جهت دهی الهی و توحیدی کرده و سعادت دنیوی و اخروی را تأمین نماید. یکی از بهترین زمینه‌های تحقق این تربیت درجوامع انسانی برپایی حکومت دینی است. حکومتی که اهداف و وظایف خود را از دین می‌گیرد و در راستای این تحول، فرامین و قوانین فردی و اجتماعی دینی را در جهت رشد و کمال حقیقی انسانها محقق می‌سازد. با بررسی منابع بنیادین اسلامی، قرآن و حدیث مشخص می‌شود که حکومت دینی علاوه بر آنکه در ایجاد امنیت و رفاه عمومی جامعه و تنظیم روابط اجتماعی مسئول است؛ در هدایت جامعه به سمت کمال و تربیت دینی مردم نیز وظیفه‌ای سنگین بر دوش دارد.در ادامه بررسی این ادله و ادله مختلف دیگر می‌توانیم ادعا کنیم که بدون شک حکومت در تربیت اجتماعی مردم دخالت دارد زیرا مسئول به حفظ مصالح عموم جامعه و پیشبرد آن به سمت اهداف خاصی است؛ ولی در عرصه تربیت فردی تنها در مواردی حق دخالت دارد که حریم خصوصی افراد با حقوق دیگران و عفت و حیا و در کل مصالح عمومی و شریعت دینی تزاحم پیدا کند. حکومت دینی از رهگذر راهکارهای مختلفی می‌تواند در تربیت دینی مردم نقش موثری را ایفا کند. نخستین راهکار، ایجاد بسترهای لازم جهت تربیت دینی مردم مانند،ایجاد عدالت اقتصادی و ساماندهی خانواده و جلوگیری از مسئولیت افراد ناشایست و راهکار دیگر تبیین صحیح باورهای دینی از طریق راهها و ابزارهای مناسب و آخرین راهکار مطرح شده تنبیه و تشویق به جا و مناسب است.در صورت حرکت حکومت و مردم در مسیر صحیح و همکاری کامل آنها با یکدیگردر پیش برد اهداف دینی ، می‌توان انتظار جامعه ای سعادتمند در دنیا و آخرت را داشت.

این پژوهش با هدف بررسی کاربرد نظریه حوزه‌های معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این بود که در مطالعاتِ واژگانیِ ساختارِ شخصیت، داده‌ها قبل از آنکه مورد تحلیل عاملی قرار گیرد، چه تحلیل و بررسی‌های کیفی باید بر آنها انجام شود؟ و نظریه حوزه‌های معنایی چه نقش و کاربردی در این زمینه می‌تواند داشته باشد؟ روش پژوهش، کیفی از نوع تحلیل مفهومی بود. نتایج به دست‌آمده نشان‌دادکه:الف)یک‌بخش مهم ازمطالعات واژگانی ساختارشخصیت‌را مفهوم‌شناسی تشکیل می‌دهد؛ چیزی که درپژوهش‌های روان‌شناختی کمتر به آن توجه شده است؛ ب) نظریه حوزه‌های معنایی واصول به‌کاررفته درآن با کشف همبستگی‌های مفهومی بین‌واژه‌ها می‌تواند به عنوان یک روش کیفی در پژوهش‌ها مورد استفاده قرار گرفته و کاستی‌های موجود در روش تحلیل عاملی را جبران کند؛ ج) همخوانی و همگرایی اصول نظریه حوزه‌های معنایی با روش‌های استنباط و اجتهاد دینی در دانش فقه، اصول، تفسیر، فلسفه و کلام که خود می تواند یکی از دلایل جذابیت این نظریه در بین اندیشمندان مسلمان در دهه‌های اخیر باشد.

هدف این پژوهش آن بود که تئوری هیجانات مثبت از دیدگاه اسلام را بررسی نماید. پرسش های اساسی عبارت بود از اینکه:1. کارکرد هیجانات مثبت چیست؟ 2. الگوی هیجانات مثبت کدامند؟ روش پژوهش، کتابخانه ای است که پس از شناسایی و استخراج مفاهیم مربوطه از متون اسلامی، به تحلیل محتوای آن پرداخته شد. نتایج نشان داد که هیجانات مثبت موجب «بسط برانگیختگی توانمندی» می شوند؛ روان انسان را از انقباض خارج کرده و گسترش می دهند؛ انسان را از خمودی خارج ساخته و برانگیخته می کنند؛ و ناتوانی را از بین برده و انسان را برای انجام امور، آماده و توانمند می سازد. الگوی هیجانات مثبت از دیدگاه اسلام سه ویژگی دارد: 1. همه ابعاد مادی و معنوی انسان را شامل می شود؛ 2. باید متوازن بوده و هر کدام از ابعاد، هیجان مناسب خود را داشته باشند و 3. نباید پیامد منفی داشته باشند وگرنه نتیجه معکوس خواهند داد.

هدف این پژوهش، بررسی چارچوب نظری موعظه پذیری براساس قرآن و احادیث می باشد. این پژوهش کتابخانه ای- توصیفی با روش تحلیل محتوا به کشف و بررسی عناصر موثر در پذیرش موعظه پرداخته و سپس مناسبات میان آنها را بررسی کرده و نظام حاکم بر آنها را مشخص ساخته است. یافته های این پژوهش آن است که ایمان، تقوا، عقل، زهد، واعظ درونی، قلب نرم و منعطف و هوشیاری، از عناصر موثر در پذیرش موعظه هستند که در سه گروه عناصر شناختی، عاطفی و عملکردی طبقه بندی می شوند. بر این اساس، چارچوب نظری موعظه پذیری، مبتنی بر خود عقلانی، خود عاطفی، خود مهارگر و خود موعظه گر است. از سویی باید پیش از موعظه، این چهار «خود» را در افراد به وجود آورد و تقویت نمود که این وظیفه دستگاه های تبلیغی، آموزشی و پرورشی است. از سوی دیگر می توان با طراحی ابزار سنجش آن، به بازشناسی افراد موعظه پذیر از انسان های موعظه ناپذیر اقدام نمود.

هدف این پژوهش عبارت بود از: «بررسی مفهوم صفت شخصیت»، «استخراج مصادیق صفات شخصیت در منابع اسلامی» و «طبقه‌بندی آن صفات بر پایه منابع اسلامی». برای گردآوری و تحلیل داده‌ها از روش «تحلیل محتوا»ی متون دینی استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که: الف) صفات از دیرباز در هسته «نظریه‌های اخلاقی رفتار» حضور داشته‌اند؛ ب) در آیات و روایات نیز برای توصیف شخصیت افراد از صفات استفاده شده است؛ ج) برای تبیین و طبقه‌بندی صفات در متون دینی، الگوهای متعددی وجود دارد؛ د) بعضی از این مدل‌ها عبارتند از: مدل مفهومی، ارتباطی، دوقطبی، سه‌قطبی، سلسله‌مراتبی و شبکه‌ای؛ ﻫ) از بین مدل‌های شناسایی‌شده، مدل شبکه‌ای از کارآمدی بیشتری برخوردار است؛ و) در الگوی شبکه‌ای، صفات به صورت پویا در نظر گرفته می‌شود و رابطۀ آنها به‌طور همزمان در یک شبکه مفهومی پیچیده قرار می‌گیرد.

آیات مختلفی از قرآن کریم بیانگر مولفه هایی از شادکامی است و در موضوعاتی نظیر فرح، نعمت، شکر، رضا، صبر، بلا و فتنه می توان به دیدگاه قرآن در این باره دست یافت. شادکامی دارای سه مولفه رضامندی در خوشایند، فقدان عواطف منفی در ناخوشایند و نشاط در خوشایند و ناخوشایند است. باور به مالکیت خداوند، صبر و بردباری، باور به تقدیر، شناخت ارزش واقعی دنیا، بازشناسی نعمت ها، مدیریت مقایسه، شکر، تصحیح ارزیابی از محرومیت، معناشناسی بلاها و استعانت، عوامل تحقق دو مولفه نخست، و لذت همه جانبه و فراگیر مشروط به فقدان پیامدهای منفی، از جمله عوامل تحقق مولفه سوم می باشد.