آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

پرسش اين تحقيق عبارت است از: «حيات طيّبه چيست و ابعاد و پيامدهاي اجتماعي آن از ديدگاه انديشمندان مسلمان کدام است؟» بر اساس يافته‌های اين پژوهش «حيات» به معنای زندگي و «طيّبه» به معني پاک و پاکيزه است. و منظور از «حيات طيّبه» آن حياتي است که خداي تعالي به مؤمني كه عمل صالح انجام دهد به حيات جديدي غير آن حياتي كه به ديگران نيز داده زنده مي‏كند. در اين زندگي جديد و پاكيزه، تمام ابعاد وجودي انسان مورد توجه قرار گرفته، به گونه‌اي كه هم روح انسان، هم جسم انسان، هم دنياي انسان، هم آخرت انسان تأمين است. حيات طيّبه علاوه بر اينكه زندگي فردي را تأمين مي‌كند؛ زندگي اجتماعي را نيز به سعادت و شادكامي رهنمون مي‌سازد. و آنچه كه در اين تحقيق محور بحث قرار گرفته؛ بُعد اجتماعي حيات طيّبه است.در بررسی اين پرسش در بخش مباني نظري حيات طيّبه اين نتيجه به دست آمده است که توحيد الهي و به تبع آن ثمرة اعتقاد عملي توحيد و نيز اعتقاد به معاد در حيات طيّبه نقش اساسی دارد. در ادامه تحقيق، ابعاد حيات طيّبه مانند: علم‌آموزي و رابطة آن با حيات طيّبه، خانواده و كسب حيات طيّبه در معاشرتهاي خانوادگي، تربيت فرزند و ابعاد و پيامد تربيت در حيات طيّبه، تغذيه و بهداشت، لباس و رابطة آن با حيات طيّبه، سياست و اهداف اجتماعي آن در حيات طيّبه، سبك زندگي سياسي اجتماعي حاكم اسلامي، و تفاوت سياست و حكومت در حيات طيّبه و حيات خبيثه، رسانه و ارتباط آن با حيات طيّبه بررسی شده است.در بخش پيامدهاي اجتماعي حيات طيّبه – که مهمّ‌ترين بخش اين تحقيق به شمار می‌رود _ به مصاديقي همچون: تثبيت ارزشهاي اخلاقي و اجتماعي، سرمايه‌هاي اجتماعي، امنيت اجتماعي، نظارت و كنترل اجتماعي، مداراي اجتماعي، توسعه و گشايش پرداخته شده است. روش کلي کار، از نوع توصيفي و گرد آوري اطلاعات از طريق کتابخانه‌اي بوده است.از مجموع نوشتار چنين برداشت مي‌شود که شناخت حقيقت حيات، ايمان به مبدأ و معاد، انجام عمل صالح و پيروي از سبك زندگي اسلامي، کمک زيادي به انسان در رسيدن به کمال، خوشبختي و سعادت در دنيا و آخرت مي‌کند. از ديگر نتايج بدست آمده در اين تحقيق آن است که شناخت ابعاد و پيامدهاي اجتماعي حيات طيّبه مي‌تواند انسان را در رسيدن به يك زندگي جامع، مطلوب و حقيقي كمك نموده و موجب صلح، صفا، آرامش و امنيت همه‌جانبه در فضاي جامعه خواهد شد

چکیده این مقاله به بررسی ویژگی‌های «روش ارسطو برای حل مسائل فلسفی در مقایسه با روش سقراط و افلاطون می‌پردازد. برای پاسخ به این پرسش، نخست توصیفی از روش سقراط و روش افلاطون در حل مسائل فلسفی ارائه شده است و در ادامه، نقدهای ارسطو بر این روش‌ها بیان و سپس با تمرکز بر روش ارسطو, به ویژگی‌های روش فلسفی او اشاره شده است. در ادامة مقاله، با تمرکز بر یکی از دشواری‌های ناشی از روش دیالکتیک، روش ارسطو در حل دشواری به تفصیل تبیین شده است. پرسشی که او مطرح می‌سازند این است که بحث از مبادی برهان به یک علم یا به چند علم تعلق دارد؟ در مورد این مبادی دو گزینه در مقابل هم قرار گرفته‌اند: الف) «بحث از مبادی برهان به یک علم تعلق دارد؛ ب) «بحث از مبادی برهان به چند علم تعلق دارد. ارسطو تلاش می‌کند تا راه‌حلی برای دشواری بیابد. به نظر او، بررسی مبادی علوم و به ویژه اصل عدم تناقض ـ به منزلة بنیادی‌ترین اصل در پژوهش ـ وظیفة یک علم است و آن علم نیست مگر فلسفة اولی؛ زیرا مبادی برای همة موجودات معتبرند، و افزون بر این، اصول پژوهش در هر علمی نیز به شمار می‌آید.

یکی از مکاتبی که به دلیل تأکید بر ابعاد عملی و کاربرد اندیشه‌ها از رواج نسبتاً گسترده‌ای برخوردار گشته است و در علوم انسانی تأثیر زیادی داشته است، مکتب پراگماتیسم می‌باشد‌ که این مکتب در نوپراگماتیسم که در این تحقیق در صدد نقد آن بر آمده‌ایم؛ توسعه پیدا کرد، با اشتراکات و افتراقات در مبانی. مدافعان این مکتب با تأکید بر فواید و منافع حاصل از یک اندیشه، نظریه مطابقت به منزله معیار صدق را نامعتبر می‌دانند و ملاک و معیار درستی اندیشه‌ها را بر اساس سود و منفعتی که یک اندیشه می‌تواند برای زندگی فرد در پی داشته باشد، ترسیم می‌کنند. در دوره جدید آقای ریچارد رورتی فیلسوف آمریکایی که از پراگماتیسم‌‌های جدید می‌باشد با نگارش کتاب‌ها و مقالاتی به دفاع از این مکتب پرداخته است و تلاش کرده است نقاط قوّت این مکتب در مقابل سایر مکاتب فکری را بازنمایی کند. با توجّه به این که در فلسفه اسلامی نظریه مطابقت با واقع، به‌عنوان معیار صدق معرفت تصدیقی در نظر گرفته شده در این تحقیق به نقد این مکتب از این منظر پرداخته شده است.

چکیده اگر تحقیق فرایند پردازش اطلاعات است که در یک انتظام، متعلق به یک گستره با یک هویت جمعی است که به نوآوری می‌انجامد، روشمند بودن، مقوم هویت تحقیق است. اما آیا روش تحقیق جزو علم است یا مقدم بر آن؟ پاسخ این است که بین روش تحقیق یک علم، با همان علم همبستگی متقابل وجود دارد. این سخن را نباید به این معنا دانست که روش تحقیق عامی وجود ندارد، بلکه اگر در روش تحقیق رویکرد عام داشته باشیم که اصول عام تحقیق را شامل گردد، با روش تحقیق عام روبرو خواهیم بود. روش تحقیق چارچوب نظری وابسته به خود علم است. که دو دیدگاه متفاوت درباره آن وجود دارد. بر اساس نگاه منطقی، آنچه چار چوب نظری علم را تشکیل می‌دهد، قوانین منطقی حاکم بر آن علم است و بر اساس نگاه جامعه‌شناختی، چارچوب نظری علم، حاصل گفتمانی است که میان دانشمندان آن علم برقرار است.

انسان در مواجهه با هر متنی ابتدا سعی در فهم آن و سپس سعی در تفسیر آن کرده است. اهمیت تفسیر و فهم، سبب تدوین قواعدی برای فهم پیام متن یا همان مراد مولف شد. با شکل گیری هرمنوتیک فلسفی بحث دست‌یابی به مراد مولف کم رنگ شد و بحث بر سر این در گرفت که مفسر با مواجهه با متن به چه چیزی دست خواهد یافت. روشی که باعث شکاکیت در تفسیر و فهم متن گردید. در این میان شخصیتی چون اریک دونالد هرش با ابراز نظراتی که در بردارنده تفسیر معتبر از نامعتبر بود به مبارزه با هرمنوتیک فلسفی پرداخت؛ وی با قبول معنای ثابت و عینی برای متن، از طرفی و امکان دست‌یابی به مراد مولف از طرف دیگر، به ارائه راه‌کارهایی پرداخت تا بتواند تفسیر معتبر از نامعتبر را متمایز کند. هرش با پذیرش مبنای کارل پوپر درباره قضایای علمی و اینکه سرشت قضایای علمی ابطال‌پذیر بودن آنهاست و نه اثبات‌پذیری، تاکید می‌کند که حقانیت و اعتبار یک فهم و تفسیر را نمی‌توان اثبات کرد بلکه باید قضایای ابطال شده را از دایره تفسیر معتبر خارج کرد و با تمسک به شواهد به دنبال تفسیر محتمل‌تر گشت و به این ترتیب منطق اعتبار خود را در مورد تفسیر بنا می‌نهد. از طرف دیگر دانشمندان اصولی نیز برای اینکه فهمی درست و صحیح از منابع اسلامی به دست آورند به تدوین علم اصول همت گماردند؛ علمی که قواعد و مبانی استنباط احکام از متون اسلامی در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. در میان شخصیت‌های این علم محقق اصفهانی یکی از برجسته‌ترین افراد است. محقق اصفهانی نیز با قبول عینیت معنا برای متن و همچنین اهمیت جایگاه مولف سعی در کشف مراد مولف به وسیله قواعد عرفی عقلایی دارد. در این نوشتار با روشی توصیفی-تحیلی نظر این دو دانشمند در مورد عواملی که باعث می‌شود فهم متن صورت بگیرد، مورد بررسی قرار گرفته است.کلید واژگان: ، عوامل فهم متن، معنای لفظی، عینیت در معنا، مراد مولف، زمینه،هرش، محقق اصفهانی.

الاهیات در جهان بشری از دیرباز مورد توجه بوده است ، در دنیای غرب سه دوره‌ی تاریخی سربرآورد ، که هر دوره‌ی آن دارای مبانی الاهیاتی خاص بوده است . در سال‌های اخیر که جریان پساتجددگرایی رواج یافته است دارای مبانی و اصولی مانند رد حقیقت عینی ، نسبیت در معرفت و رد جهان‌بینی‌ها (فراروایت‌ها) و... می‌باشد که چالش‌های فراوانی را برای متالهان (بیشتر مسیحیت مورد نظر است) به‌وجود آورده است . پرسش اصلی این تحقیق عبارت از این است که : براساس دیدگاه آیت الله جوادی‌آملی(دامت‌برکاته) چه انتقادهایی بر آموزه‌های الاهیّات پساتجدد وارد است ؟ از این رو بررسی این مبانی و اصول از منظر متالهان مسلمان به‌ویژه آیت الله جوادی‌آملی(دامت‌برکاته) موضوع اصلی تحقیق حاضر است . روش به‌کار رفته در انجام این تحقیق روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر روش استدلال عقلی است . بر اساس یافته‌های تحقیق اشکالاتی چند بر اصول و مبانی پساتجدد وارد شده از جمله این‌که در هستی‌شناسی به اثبات حقیقت عینی پرداخته‌ایم و در باب معرفت ، با اثبات وجود فهم ثابت از بعضی موضوعات در طول تاریخ ، نسبیت مورد نظر پساتجددگرایان مورد چالش قرار گرفته و از طرف دیگر نشان داده شده که بعضی از مبانی پساتجددگرایان نوعی جهان‌بینی (فراروایت) است که آن‌ها به شدت از آن گریزانند . در پایان هم به بررسی چهار مساله باور به خدا و ایمان و کرامت‌انسان و عقل جزئی پرداخته شده و علت تفاسیر متعدد از خدا را به خاطر مشکلاتی دانستیم که در کتاب مقدس وجود دارد مانند تثلیث و... و در ادامه در بحث ایمان ، به چالش‌های ایمان و دین با عقل و علم پرداخته ایم و نشان دادیم که بین آن‌ها تعارضی نیست اگر هم باشد ابتدایی است که قابل رفع می باشد . از طرف دیگر علم و عقل را خارج از دین ندانسته بلکه آن‌ها را از منابع شناخت دین دانستیم . و در مورد انسان هم اثبات کردیم که انسان دارای حقیقت واحد بوده نه حقیقت چند لایه و قطعه قطعه شده و در نهایت نیز یک عقل‌گرایی متعادل را به نمایش گذاشتیم که نه مانند دوره‌ی خرد بر بام جهان قرار داشت و نه مانند دوره‌ی پساتجدد به کناری نهاده شده و هیچ اعتمادی به آن نیست . با توجه به این اشکالات نمی شود تبیینی پساتجدد از دین ارائه داد .

ترسیم الگوی مناسبات میان علم تجربی و دین از مهم‌ترین مسائل فلسفه‌ی دین است. دستاوردهای چشمگیر غرب در علوم تجربی که در چند قرن اخیر رخ داد با تفاسیر ارسطویی از کتاب مقدس در تعارض قرار گرفت و آن را سخت به چالش کشید. از آن پس الگوهای گوناگونی در دنیای غرب برای حل این مسئله مطرح شد. از آن‌جا که اسلام و کتاب مقدسِ آن قرآن نیز دربردارنده فرازهایی تجربی در کیهان‌شناسی، زمین‌شناسی و انسان‌شناسی بودند از رویارویی با این مسئله در امان نماندند. ازاین‌رو مفسرین قرآن کریم و دانشمندان اسلامی با این پرسش مواجه شدند که چه نسبتی میان علم تجربی و آموزه‌های دینی وجود دارد و چه الگویی می‌توان برای ترسیم مناسبات میان این دو ارائه داد؟ المنار و المیزان، به عنوان دو تفسیر تأثیرگذار در دوره معاصر، با وجود اتفاق نظر نسبی در روشِ مواجه با این مسئله، رویکردهای متفاوتی در پاسخ به این پرسش در پیش می‌گیرند. در این میان محمد رشید رضا به دلیل اعتماد بیشتری که به یافته‌های علوم تجربی دارد نرمش بیشتری نیز از خود نشان داده و از رویارویی جدی با این علوم می‌پرهیزد. این امر تلاش بسیار ایشان برای سازگار جلوه دادن علم و دین و تفسیر آیات قرآن کریم بر این اساس را در پی دارد. در مقابل علامه طباطبایی1 اگرچه در بسیاری موارد درصدد همراهی با علوم تجربی و سازگار جلوه دادن یافته‌های علوم و آموزه‌های دین برآمده است، اما گاهی علوم تجربی را به چالش کشیده و با استناد به معارف دینی فرضیات این علوم را انکار می‌کند. با این همه از آن‌جا که هیچ‌یک از ایشان به صورت جامع به تبیین مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی در دو طرف مسئله نپرداخته و صرفا به تطبیقاتی جزئی بسنده کرده‌اند، دست‌یابی به الگوی جامع مناسبات میان علم و دین از منظر المنار و المیزان بسیار مشکل است.

پرسش اصلی این مقاله عبارت است از این که جایگاه و نقش های معرفتی اصل عدم تناقض در فلسفه ارسطو چیست؟ برای پاسخ به این پرسش لازم است پیش از هر چیز دریابیم که معنای اصل عدم تناقض چیست. با بررسی آثار ارسطو به این نتیجه می رسیم که او با عبارت های مختلفی مقصود خود از اصل عدم تناقض را بیان کرده است. می توان بر اساس مفاهیم کلیدی به کار رفته در این عبارت ها، آن ها را در سه دسته عمده جای داد. دسته نخست عبارت هایی است که بر اساس مفهوم «قضیه» اصل عدم تناقض را بیان کرده است. می توان این دسته را «تقریر منطقی» اصل نامید. دسته دیگر عباراتی است که بر اساس مفهوم «وجود» اصل عدم تناقض را بیان کرده است. این دسته «تقریر هستی شناختی» نام دارد و سرانجام عباراتی که اصل را بر اساس مفهوم «باور» بیان کرده است که «تقریر روان شناختی» قلمداد می گردد. با بررسی دیدگاه ارسطو روشن می شود که ارسطو هم تقریر منطقی و هم تقریر روان شناختی را متفرع بر تقریر هستی شناختی می داند. بر اساس تقریر هستی شناختی، اصل عدم تناقض عبارت است از این که محال است یک چیز در یک زمان و از یک جهت هم وجود داشته باشد و هم وجود نداشته باشد. از نظر ارسطو اصل عدم تناقض چند ویژگی دارد؛ فرضیه نیست،‌ قابل اثبات نیست، یقینی ترین اصل است، خطاناپذیر است و بدیهی ترین است. حال این اصل دارای سه نقش معرفت شناختی است؛ ابتناء توجیهی که بر اساس آن توجیه هر معرفتی ریشه در استنتاج از معرفت دیگر دارد و به همین صورت، و این سلسله از توجیه ها سرانجام به اصل عدم تناقض پایان می یابد. ابتناء دلالی که بر پایه آن معناداری هر واژه ای منوط به این است که پیش تر اصل عدم تناقض را پذیرفته باشیم، و ابتناء عملی که مستلزم آن است که هر عملی برای آن که عملی لغو محسوب نگردد، نیازمند اذعان به اصل عدم تناقض است.

پرسش اصلی ما در این پژوهش این است که: «آیا وجود جهان خارج جسمانی اثبات پذیر است؟» نویسنده ابتدا تلاش کرده است، با بررسی متون و منابع فلسفه اسلامی، گزارشی اجمالی از دیدگاه فیلسوفان مسلمان درباره «اثبات جهان خارج جسمانی» ارائه کند؛ در این گزارش، به دیدگاه فارابی، ابن سینا، بهمنیار، شیخ اشراق، و محقّق طوسی اشاره شده است. نویسنده سپس، با تمرکز بر دیدگاه صدرالمتألّهین در این باره، به بررسی ابعاد گوناگون این دیدگاه پرداخته است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ عقلی انجام شده است. بر پایه این روش، همه مقدّماتی که در شکل گیری دیدگاه صدرالمتألّهین نقش داشته ـ خواه مقدّماتِ نمایان و خواه مقدّمات پنهان ـ به طور صریح در مقاله ذکر شده اند.

پرسش اصلی این تحقیق چنین است: «ملاک در برهانِ صدیقین چیست؟»پرسش های فرعی تحقیق عبارتند از: ویژگی هایِ برهان صدیقین چیست؟ کدام ویژگی ها ملاک در برهانِ صدیقین شمرده می شوند؟ کدام ویژگی ها مزیّتِ برهان صدیقین به شمار می روند؟ مطالب این تحقیق که پاسخی به پرسش های اصلی و فرعی است، ضمن پنج فصل تدوین شده است: فصل اوّل، کلیّاتِ تحقیق است. فصل دوم بررسیِ راه های بشر در رسیدن به خدا را به عهده دارد. در این فصل، با بحث و بررسی عمده ترین راه های بشر در رسیدن به خدا (البتّه به اجمال و برخی به تفصیل، آن هم بر پایه اهداف تحقیق) مواجه می شویم. در فصل سوم پیشینه و سیر تاریخیِ برهان صدیقین از آغاز تفکّر و تمدّن تا مباحث امروزین بررسی شده است. در فصل چهارم، پنج ویژگی از ویژگی هایِ برهانِ صدیقین از نظر عنصرِ ملاک یا مزیّت بودن بررسی شده که این ویژگی ها عبارتند از: واجب بالذّات از طریق ملاحظه وجود اثبات شود; با انکار مخلوقات،خللی به اثباتِ واجب نرسد و برهان باز هم واجب بالذّات را اثبات کند; سیرِ اثباتِ واجب بالذّات بی نیاز از ابطال دور و تسلسل باشد; در سیرِ اثباتِ واجب بالذّات از اوصافِ حقیقی و واقعی استفاده شود; انکار یا عدم انکارِ عالمِ امکان، هیچ گونه تأثیری در سیرِ اثباتِ واجب بالذّات نداشته باشد و برهان در هر دو صورت، به یک نحو واجب بالذّات را اثبات کند. با مطالعه فصل پنجم درخواهیم یافت که ویژگی های اوّل و دوم، عناصرِ ملاکِ برهان صدیقین را تشکیل میدهند. ویژگی های چهارم و پنجم نیز مزیّتِ های تقریرِ برهان صدیقین هستند و ویژگی سوم، مزیّتی برای هر نوع برهانی خواهد بود و به برهان صدیقین اختصاص *.