آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

عشق و محبت پدیده روحی بسیار مهمی است که ماهیت و ابعاد آن از چشم‌اندازهای متفاوت نیازمند تفسیر و تبیین است. بررسی مبانی محبت بین ارواح پیش از حیات دنیا یکی از معضل‌ترین مباحث این زمینه است که در پیشینه‌ی پژوهشی آن نیز هیچ تحقیق مستقلی یافت نشد. در این تحقیق با تأملات فلسفی و عرفانی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای با روش استنباطی، توصیفی و تحلیلی به آن پرداخته شده است. در این پژوهش به سبک نوآورانه در مرحله نخست پس از تبیین ماهیت و اقسام و علل ألفت و محبت بین ارواح انسانی ریشه‌های محبّت در مبادی هستی بر مبنای سریان عشق ذاتی حق، حرکت حبی و تناکح اسمائی مورد بررسی قرار گرفته است سپس مبانی جهان شناسی ارتباط ارواح در عالم "عقل"، "مثال" و "ذر" (عوالم پیش از حیات دنیا) بیان گردیده است و آنگاه به برخی از مبانی انسان شناسی این مسئله نظیر اصالت، تجرد و تنزل روح انسان پرداخته شده و در آخر به شواهدی نقلی دالّ بر وجود محبّت بین ارواح در عوالم پیش از دنیا اشاره گردیده است. از نتایج این تحقیق بنیادین این است که ارائه مبانی فلسفی- عرفانی این مسئله می‌تواند برخی از ابهام‌ها و شبهات موجود در این زمینه را برطرف نماید و تأثیر خود را در عرصه‌های کاربردی در مواجهه‌ی عالمانه با این پدیده روحی نشان دهد.

در این پژوهش به تبیین تصویر اخلاق تبلیغ دین در سیره و سخن امام صادق ? با رویکرد تحلیلی و توصیفی پرداخته شده است. بدین منظور کلیاتی مشتمل بر جایگاه و اهمیت بحث و بررسی مفاهیم پایه ارائه شده و آنگاه به بیان مبانی بحث نظیر خداشناسی،راهنما شناسی،جهان شناسی،انسان شناسی و معادشناسی پرداخته شده و پس از آن اصول اخلاقی مرتبط با تبلیغ نظیر اصل تکریم،اصل تناسب،اصل اعتدال،سعه صدر و مدارا،اصل تغافل،رحمت و محبت، شجاعت،امانت داری،و...را با استناد به روایات ناظر به سخن و سیره امام صادق ? مطرح گردیده است و هویت اخلاقی روش‌ها و شیوه‌های تبلیغی مختلف امام صادق ? نظیر روش مناظره،جدال احسن،موعظه حسنه،تشویق و تنبیه،تمثیل و تشبیه،احتجاج،دعوت با عمل و... از دیگر مباحثی است که در این پایان‌نامه مورد بررسی اخلاقی قرار گرفته است.و در آخرین فصل پایان‌نامه برخورد‌های تبلیغی و ارشادی امام صادق ? با موافقان و مخالفان و اقشار مختلف اجتماعی و فرهنگی،نظیر حاکمان ستمگر،صحابه و شاگردان،خویشاوندان،غلامان و زیردستان،زنان و فرزندان، و...نیزبه منظور نشان دادن برجستگی های اخلاق تبلیغ ایشان با ذکر نمونه هایی مورد توجه قرار گرفته است.واژه های کلیدی: اخلاق، تبلیغ، سیره، دین،امام صادق ?، روش،مبانی،اصول

به نظر می‌رسد درطول سیزده قرن اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم به تفسیر موضوعی که اسلوب دیگری در تفسیر است، عنایت کمتری داشته‌اند. این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاح، اصطلاحی نو ظهور باشد ولی اصل آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات و بیانات پیامبر6و ائمه معصومین:که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است. در تفسیر موضوعی علاوه بر روش قرآن به قرآن می‌توان از سایر روش‌های تفسیری از جمله روش تفسیر روایی، عقلی، علمی و غیره نیز کمک جست. به علاوه تفسیر موضوعی گرچه دارای همگونی صوری با تفسیر قرآن به قرآن است ولی به دلیل این که هرکدام دارای اهداف متمایزی هستند نمی‌توان آن‌ها را با هم یکی دانست. همچنین باید گفت گرچه شیوه‌ی تفسیر موضوعی دارای موافقان و مخالفانی است؛ ولی با این وجود بررسی روایات و بیانات اهل‌بیت: نشان می‌دهد که این شیوه‌ی تفسیر مورد تایید ایشان است. این روایات به چند دسته تقسیم می‌شود که عبارت است از روایات دلالت کننده به جایگاه قرآن؛ روایات ارائه کننده تفسیر موضوعی؛ روایات ناظر به تقسیم بندی معارف قرآن. به علاوه ائمه‌ معصومین:در زمینه‌ی بیان معارف گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی و غیره و در قالب‌های متنوعی چون نامه، خطبه، مناظره و ادعیه شیوه گردآوری آیات مربوط به یک موضوع و جمع‏بندی و سپس استفاده از آن را آموخته‌اند. همچنین تدوین آثاری در موضوع آیات الاحکام و آیات نازله در شان اهل بیت:توسط شاگردان و اصحاب ایشان و تالیف کتاب‌هایی چون تنزیه الانبیاء، در عصر معصومین:و دوره‌ی نزدیک به عصر ایشان می‌تواند گویای این مطلب باشد که تفسیر موضوعی در مکتب تفسیری و سیره‌ی اهل‌بیت:دارای پیشینه قابل توجهی است. اقسام تفسیر موضوعی عبارتند از: 1- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای نظریه وحدت هدف در سوره‌ها؛ 2- تفسیر موضوعی واژگانی؛ 3- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای وحدت لفظ و وحدت مفهوم؛ به نظر می‌رسد جوانه‏های این اقسام، گاه به طور مستقیم و گاه غیر مستقیم در بیانات ائمه معصومین:قابل مشاهده است. کلید واژه: تفسیرقرآن، تفسیر موضوعی، اهل بیت:.

مفهوم لقاءالله در قرآن دارای گونه های کاربردی متعددی است. اصلی ترین معانی آن در دیدگاه های مفسران عبارتند از: 1. شهود باطنی و دیدار خدا 2. مرگ 3. ملاقات ثواب و عقاب. نظریات کلامی_عرفانی ای نظیر تنزیه صرف، نظریه جمع بین تنزیه و تشبیه، نظریات حوزه تجلی و ظهور ذات و اسما و صفات الهی از اصلی ترین نظریات تأثیر گذار در آراء تفسیری است. این مقاله ضمن مرور اجمالی بر این آراء و مبانی به شرح دیدگاه های تفسیر بیان السعاده پرداخته است و ضمن بیان معنای عرفانی لقاءالله و شرایط رسیدن به این مقام با استقراء و تدبر در آیات مربوط بدان زمینه ها پیامدهای تکذیب لقاءالله یا تصدیق آن را به تفکیک بیان نموده است.

شناخت عالم مثال که عالمی واسط میان ملک و ملکوت است در حوزه معرفت شناسی و انسان شناسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. چرا که عمیق شدن در ویژگی ها،شناخت حدود و نحوه ارتباط انسان با این عالم ، هم در مباحث نظری فلسفی،عرفانی راهگشاست و هم در نحوه سیر و صعود انسان به درجات کمال و وصول به لقاء الله مفید فایده میباشد. این تحقیق که به صورت کتابخانه ای و به کمک نرم افزارهای علمی- پژوهشی تدوین شده است در پی روشن ساختن نظرات دقیق چندین فیلسوف و عارف نامور جهانی درباره عالم مثال و در آخر تطبیق دادن آنها با مناسبات قرآنی میباشد. از جمله اینکه هر یک از دو مکتب فلسفه و عرفان ،هم چنین کتاب مقدس قرآن از چه منظری به این عالم نگریسته اند و نگاه این سه،چه ارتباط ها و تفاوتهایی را در پی داشته است؟ مکاتب فلسفی اسلامی ،مشاء،اشراق و متعالیه در تبیین عالم مثال تفاوت بنیادینی با هم ندارند. در این بین حکمت متعالیه به دیدگاه عرفان اسلامی نزدیک تر است.عرفا نیز در تبیین مراتب وجود، عالم مثال را یکی از این مراتب و آن را حلقه وصل به عالم غیب میدانند.با تبیینی که از عالم مثال در قرآن میشود، روشن میگردد که این دیدگاه به دیدگاه عرفان و فلسفه بسیار نزدیک است و میتوان گفت یک واقعیت است که با سه ادبیات بیانشده است.

مسئله علم ومعرفت از مباحث مهم و پیچیده ای است که پرسش‌ها و مسائل زیادی را در اذهان متفکران برمی‌انگیزد. پاسخ به این پرسش‌ها که اغلب صبغه ی معرفت شناسی به خود می گیرند، نیازمند بررسی و مطالعه بنیادین و همه جانبه می باشند. تقسیم علم به اکتسابی و غیر اکتسابی و رابطه ی آن دو از مسائل مهمی است که خاستگاه های هستی شناختی نیزاز قبیل اصالت وجود، تشکیک وجود و... دارد. در این پژوهش رهیافت های حاصل از بررسی رابطه علم اکتسابی با علم غیراکتسابی در دو حوزه ی فلسفه و عرفان، به استخدام آیات و روایات درآمده اند تا از این رهگذر علاوه بر افزایش غنای علمی، میزان حقانیت آن ها به وسیله سنجه های دینی مورد ارزیابی قرار گیرد. فارق اصلی میان علم اکتسابی و علم غیر اکتسابی، وجود یا عدم وجود واسطه می‌باشد؛ و بر اساس قواعد هستی شناختی، به ویژه تشکیک وجود، و ارائه تعریف وجودی از علم، علم غیر اکتسابی به مثابه علم بی واسطه، مرجع و خاستگاه تمام علوم اکتسابی انسان می‌باشد.

رساله ی حاضر ، پژوهشی در راستای تبیین و اثبات توحید افعالی از منظر نهج البلاغه است که بر اسا آن ، فاعلیت تام الهی و تاثیر گذاری مطلق باری تعالی در جهان هستی ثابت می گردد .در فصل اول و دوم پس از طرح مباحثی پیرامون شناخت خداوند و صفات او ، اصل توحید و توحید ذاتی و صفاتی باری تعالی به اختصار مورد بحث قرار می گیرد . در باب توحید افعالی مباحث این رساله در سه محور عمده طرح می شود :محور اول : تبیین و اثبات توحید افعالی ؛ ضمن بیان مسئله و مباحث مرتبط با آن یعنی خالقیت ، ربوبیت و فاعلیت واجب تعالی ، چهار برهان مهم در این زمینه که عبارتند از : براهین «تمانع» ، «وحدت اله عالم» ، «لاموثر فی الوجود الا الله» و «شمول اراده ی الهی نسبت به افعال» با تاکید بر کلام امام علی (ع) در نهج البلاغه ، همراه با نقطه نظرات متکلمین و فلاسفه ارائه می گردد .محور دوم : بیان برخی شبهات مطرح شده در پذیرش توحید افعالی است . فاعلیت انسان ، قضا و قدر ، وقوع شر در عالم و اصل علیت از جمله مسائلی است که گویی با توحید افعالی در تضاد و تناقض است . در این نوشتار سعی شده ، ضمن طرح آن ها با بهره گیری از تعالیم و آموزه های نهج البلاغه ، پاسخ های متقن و مستدل نسبت به رفع آن شبهات فراهم گردد .محور سوم : تاثیر پذیرش توحید افعالی در زندگی انسان از دو حیث نظری و عملی است . رهایی انسان از تعلق های نفسانی و قیود دنیوی و رسیدن به مقام حریت و عبودیت و پرهیز از رذائل اخلاقی از جمله تاثیرات این اعتقاد است . امام علی (ع) به عنوان انسان کامل و مظهر ولایت نامه الهی ، مصداق تمام و کمال توحید افعالی است که در انجام این تحقیق از کلام گوهر بار ایشان ، در راستای تبیین این اصل مهم اعتقادی بهره مند گشته ایم .

نظریۀ تطابق کتاب تکوین و تدوین، نظریۀ ریشه داری در تاریخ فلسفه و عرفان اسلامی است. این نظریۀ بنیادین، نتایج کاربردی مهمی ازجمله تعیین قلمرو معارف قرآن در فلسفۀ دین دارد. در این مقاله، پس از بررسی مفاهیم بنیادین این نظریه، ارکان تحقق کتاب، نظیر علت فاعلی (کاتب) ، علت غایی (هدف کتابت) ، ابزار کتابت (قلم) و جایگاه ظهور مکتوبات (لوح) را در تطابق کتاب تکوین با تدوین، واکاوی خواهیم کرد. سپس با تحلیل معنای وجوه مطابقت و نظریۀ علامه، نشان می دهیم منظور از مطابقت، مطابقت ازجمیعِ جهات (مساوقت و عینیت) یا مطابقت از برخی وجوه، نظیر مماثلت، مجانست، مشابهت و ...) نیست. همچنین مطابقت مصادیق آیات کلمات تکوینی و تدوینی را نمی توان با رویکرد تساوی، عام و خاص مطلق و عام و خاص من وجه بازخوانی کرد. علامه جوادی آملی وجوه مطابقت این دو کتاب را به نحو اتحاد حقیقت و رقیقت، اتحاد ظلی بر مبنای تشکیک و همچنین به صورت اجمال و تفصیل تبیین می کنند. ایشان برخی از شاخص های مشترک این دو کتاب را هماهنگی آن ها در احسن بودن نظام، اشتمال بر ظهر و بطن، بی انتهایی کلمات، وصف جمال و جلال و ... می دانند.

روشمعیار که باید در تفسیر قرآن به عنوان الگو قرار گیرد، روش تفسیری معصومین(علیهم السلام) است. لکن در تاریخ تفسیر شیعهعلی رغم اهمیت این مطلب تحلیل و بررسی های عمیقی در این زمینه به انجام نرسیده است. این رساله متکفل چالش و بررسی پیرامون روش علی بن موسی الرضا(علیه السلام) گردیدهتا با تعمق در روایات تفسیری و مستندات قرآنی به جا مانده از آن حضرت گامی در راه احیاء تفسیر آن حضرت برداشته شود. از تحلیل و بررسی در روایات امام رضا(علیه السلام) می توان برخی از مبانی نظیر جاودنگی قرآن ، جهانی بودن قرآن، وحیانی بودن لفظ قرآن و....را کشف کرد. در پرتو افاضات علمی امام رضا(علیه السلام) جایگاه توجه بهقرآن و تفسیر در این عصر به اوج شکوفایی خود رسیده است. و چهره های برجسته مفسرین وآثار تفسیری از آن دوره در تاریخ تفسیر می درخشد. از تعمل و واکاوی در گونه شناسی شیوه های تفسیری امام رضا(علیه السلام) می توانروش تفسیر قرآن به قرآن ، قرآن با عقل، قرآن به سنت و....را استخراج کرد . و توجه به روایات ایشان ما را به برخی از قواعد تفسیر نظیر قاعده ارجاعمتشابه به محکم، جری وتطبیق، قاعده اصا لت سیاق و....رهنمون می کند و رویکرد جامعی در کم وکیف تفسیر قرآن فراروی ما می گشاید. در انتها این مطلب بیان می شود که آن گونه که انتظار می رود روش تفسیریامام رضا(علیه السلام) در تفاسیر معاصر مورد توجه قرار نگرفته است.

با بررسی تاریخ تفسیر قرآن و ظهور چهره های مختلف در قرون متمادی، تبیین بهترین روش تفسیر قرآن مشکل به نظر میرسد، چرا که مفسرین پس از شهادت پیامبر ص از نظر روش در استنباط معانی آیات دچار اختلاف شده و هر یک از زاویه دید خویش و بر پایه اصولی که پذیرفته اند، به تفسیر قرآن پرداخته اند. از این رو کشف مبانی و روش تفسیری معصومینع به عنوان مفسران حقیقی قرآن و کسانی که پیوند ناگسستنی با قرآن دارند، مهم ترین مسئله مطرح در این عرصه است. در این پژوهش سعی شده تا با بررسی روایات تفسیری امام هادی و امام عسکریع و بیان روش و مبانی تفسیری آنان، الگویی برای تفسیر صحیح قرآن عرضه شود. بنابراین، در ابتدا به جایگاه تفسیر، معرفی مفسران، آثار تفسیری و راویان عصر امامین عسکریینع پرداخته، سپس با مروری بر روایات تفسیری و دسته‌بندی این روایات به مبانی تفسیر از دیدگاه این دو امام که بیانگر جامعیت و جاودانگی قرآن، لزوم توجه به عظمت قرآن از حیث ماهیت و صفات، قرآن معیار درستی روایات، قرآن کتابی به زبان مردم و کلام الهی، بیان شده است. سپس روش تفسیری امام هادی و امام عسکریع که شامل تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن به کمک سنت و عقل است ارائه شده و پس از آن، قواعد تفسیری که شامل توجه به سبب و شأن نزول در تفسیر آیات، توجه به ظاهر و باطن آیات و پرهیز از برداشت های ذوقی، جری و تطبیق و ممنوعیت کاربرد اسرائیلیات در تفسیراست تبیین شده و در انتها بازتاب روایات تفسیری امامین عسکریینع در تفاسیر معاصر بررسی شده است.