آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: مسأله ¬شر از موضوعات مهم، و شاید مهمترین موضوع، در مباحث فلسفه دین است. این مساله تا قبل از دیویدهیوم صورتبندی و جهت¬گیری چندان دقیقی نداشت. به همین دلیل رویهمرفته پاسخهای خداباوران به آن کلّی بوده است. هیوم نخستین فیلسوفی است که مسأله شر را به شکل دقیق و با جهت¬گیری مشخّصی بیان کرد و از این طریق آغازگر بحثهای جدّی و جدیدی در فلسفه دین شد. به نظر او مسأله شر به دو صورت است: 1.مسأله منطقی¬شر، که براساس آن میان گزاره مربوط به وجود شر و گزاره¬های مربوط به برخی صفات(مطلق) خداوند نوعی ناسازگاری منطقی است 2.مسأله قرینه¬ای¬شر، که می¬گوید باور به وجود خداوند عقلانی نیست. هیوم با نقد پاسخهای ادیان وحیانی و طبیعی به مسأله شر این دو نوع مسأله را تبیین می¬نماید. باتوجه به آرای علامه طباطبایی و الوین پلانتینگا می¬توانیم نظر هیوم در مورد مسأله شر را در سه بخش نقد کنیم: 1.نقد پیش¬فرضهای هیوم در این مسأله باتوجه به نظر علامه طباطبایی 2.نقد مسأله منطقی شر براساس نظر پلانتینگا(دفاع اختیارگرایانه) و یکی از نتایج مهم آن یعنی ردّ نظریه عدل الهی باتوجه به آرای فلسفی و دینی علامه طباطبایی 3.نقد دوبخش مسأله ¬قرینه¬ای¬شر. نخست، بررسی اشکال هیوم در مورد استنتاج علّی با توجه به نظر علامه¬طباطبایی و سپس نقد نتیجه آن یعنی نامعقول شمردن باور به وجود خداوند باتوجه به نظر پلانتینگا. ما در این رساله می¬کوشیم با تحلیل مفاهیم بنیادین در مسأله شر و بررسی دقیق نظر هیوم، آن را در این سه بخش به چالش بگیریم. واژگان کلیدی: هیوم، علامه طباطبایی، پلانتینگا، شر، مسأله شر، مسأله منطقی شر، مسأله قرینه ای شر، دین وحیانی، دئیسم، استنتاج علّی، عدل الهی، دفاع اختیارگرایانه.

این اثر حاوی آن بخش از اندیشه‌های علامه محمدتقی جعفری است که توجه و عنایت جدّیِ وی را به اندیشه‌های متفکران غربی می‌نمایانَد. آن عده از مطالعه‌کنندگان که با نظام (سیستم) فکریِ استاد جعفری آشنایی دارند، به خوبی می‌دانند که ایشان با اعتقاد عمیق خویش بر فرهنگِ مشترک بشری، مرزبندی‌های صوری در قلمرو اندیشه‌های شرقی و غربی را در هم ریخته و دیدگاه‌های برتراند راسل را به همان اندازه قابل بحث و بررسی می‌دانست که برخی از اندیشه‌های متفکران شرقی را. وی بررسی و تحقیق در افکار فیلسوفان و پیشتازان مکاتب را فارغ از قید شرقی و غربی بودن، وظیفه اندیشمندان و مدرّسان حوزه و دانشگاه می‌دانست و بی‌اعتنایی بر یک بخش از ماجراهای اندیشه را کاری خام و ناقص می‌دانست. از این‌جاست که می‌نگریم یک بخش از اساسی‌ترین اندیشه‌های او در تمام آثار کوچک و بزرگی که نگاشته و بر فرهنگ بشری ارزانی داشته است، تحلیل و نقد اندیشه‌های فلسفیِ برخی از متفکران غرب چون: ماکیاولی، هابز، هیوم، فروید، نیچه، برتراند راسل، وایتهد و دیگران است. دارنده این جلد از مجموعه آثار، در حقیقت، صاحب سه کتاب اساسیِ علامه جعفری در باب بررسی و نقد اندیشه‌های فلسفه غرب می‌باشد: ۱-توضیح و بررسی مصاحبه راسل-وایت‌ ۲-برگزیده افکار راسل‌ ۳-نقد و بررسی نظریات دیوید هیوم در چهار مسئله فلسفی‌

میزان تاثیر عقل در اخلاق در میان فلاسفه اخلاق از جمله دیوید هیوم (1711-1776) فیلسوف تاثیرگذار انگلیسی محل اعتنای فراوان بوده است. هیوم دامنه نفوذ عقل را در اخلاق سخت محدود کرده و جز سهمی فرعی و اعدادی برای آن قائل نشده زیرا سهم اصلی را از آن احساسات و عواطف دانسته است اما تا آخر به این موضع وفادار نمانده و در مواردی آرای ناسازگار با آن برگزیده و در واقع عملا نشان داده است که برای عقل باید سهمی بیش از این در نظر گرفت. این مقاله بر آن است تا ارتباط عقل و اخلاق از دیدگاه هیوم را مورد نقد و بررسی قرار دهد.

با تدقیق در آثار دیوید هیوم، مشخص می‌شود هدف او از تبیین مسئلۀ شر همان هدفی است که در سراسر فلسفۀ دینش دنبال می‌کند، یعنی حمله به الهیات طبیعی و معرفی کردن آن به عنوان امری فاقد وجاهت معرفتی و غیرنظام‌مند. بنابراین، خلاف آنچه در بیشتر تقریرها بیان شده، دایر بر این که هیوم با بیان مسئلۀ شر قصد دارد استدلالی علیه وجود خدا بیاورد، هدف هیوم حمله به این ادعای الهیات طبیعی است که گزاره‌های دینی عقلاً غیرقابل اثبات‌اند، نه آن که این گزاره‌ها کلاً مردود باشند؛ یعنی به لحاظ معرفت‌شناختی آنها را بیرون از محدودۀ شناسایی انسان می‌داند، نه آن ‌که به لحاظ وجودشناختی فاقد هستی باشند. بر همین اساس، در این جستار با پژوهشی کتابخانه‌ای، به دنبال آن هستیم که با نشان دادن دو گونه شاهد، که یکی اذعان صریح به امکان وجود علتی برای نظم موجود در جهان در متن آثار هیوم (پایان هر دو کتاب تاریخ طبیعی و گفتگوها) است، و دیگری راه‌حل‌هایی است که هیوم برای مسئلۀ شر ارائه می‌دهد، مشخص گردد تقریر مشهور از مسئلۀ شر او، که استدلالی علیه وجود خدا قلمداد می‌گردد، با در نظر گرفتن متن آثار وی چندان صحیح نیست. بنابراین لباس الحاد را از تن هیوم درمی‌آوریم و او را به نوع خاصی از ایمان‌گراییِ قریب به رازوارگی ملبس می‌کنیم.

ريچارد سويين‌برن استاد فلسفه دين در دانشگاه آكسفورد، از جدى‌ترين منتقدان هيوم است كه در اين مقاله به نقد [ديدگاه] هيوم مى‌پردازد. او ابتدا بررسى مى‌كند كه آيا امكان دارد شاهدى دال بر نقض قانونى از طبيعت وجود داشته باشد، و ثانيا آيا مى‌توان شواهدى يافت دال بر اين‌كه اين نقض، فعل خداست. جواب پرسش اول زمانى مثبت است كه ما دلايل كافى براى اين باور داشته باشيم كه حادثه‌اى رخ داده كه بر خلاف پيش‌بينى‌هاى قانونى است كه به دلايل كافى آن را قانون طبيعت مى‌دانيم و در ضمن بايد دلايل كافى وجود داشته باشد دال بر اين‌كه نظاير آن حادثه در شرايطى نظير شرايط حادثه نخست رخ نخواهد داد. چرا كه اگر آن حادثه تكرارپذير باشد بايد در خلال تدوين يك قانون هر دو حادثه را تبيين كنيم. مثالى كه سويين‌برن مى‌زند معلق ماندن در هواست كه طى آن فرد از زمين جدا مى‌شود و در هوا شناور مى‌ماند. در این مقاله بحث معجزات ذیل همین رویکرد دنبال می شود.

کتاب محاوراتی در باره ی دین طبیعی همان طور که از نامش پیداست به بحث و گفتگو در باره ی دین طبیعی می پردازد. دین طبیعی، استدلال در اثبات وجود خدا از طریق برهان نظم می باشد. در این کتاب نویسنده به نقد این برهان می پردازد و ضعف های آن را آشکار می سازد و به این نتیجه می رسد که برهان نظم به جهت بی پایگی مفهوم علیت، قادر به اثبات وجود خدا، وحدانیت و کمالات او نمی باشد و بی اعتباری مفهوم علیت و تحلیل آن به عادت، نه تنها امکان اثبات وجود خدا را از طریق براهینی که از این مفهوم استفاده می کند سلب می کند بلکه به شکاکیت تام نیز منجر می شود. هیوم شکاکیت تام را می پذیرد و آن را وارد می داند منتها حوزه ی آن را فکر و نظر می داند. او قائل به امری است به نام طبع که باعث می شود افراد بشر با هر نوع تفکر و اندیشه، در مرحله ی عمل و در زندگی عادی یکسان عمل کنند یعنی در مرحله عمل شکاک وجود ندارد و حتی همه به شدت جزم گرا هستند. بنابراین شکاکیت هیچ لطمه ای به زندگی عادی نمی زند و شخص به راحتی و با احتیاط تام می تواند زندگی کند و از آن لذت ببرد. البته او در نهایت متذکر می شود که این اشکالات به دین خرافی و نادرست که دین رایج در جامعه است وارد می باشد و دین حقیقی از این مسائل مبرا است. مشخص است که اگر مفهوم علیت جایگاه صحیح خود را پیدا کند، مشکلات اساسی فلسفه ی هیوم که با دیدگاه دینی او نیز منطبق است، رفع می گردد و شکاکیت او از بین می رود و به اعتبار اصل سنخیت مشخص می شود که برهان نظم در حد خود اعتبار دارد یعنی تا این حد که اثبات می کند طبیعت تحت تسخیر اراده ای ماورای خود است و نمی توان بیش از این از برهان مذکور انتظار داشت و آن چه شر نامیده می شود یا عدم است یا منشأ عدم که از بعد عدمی بودن شر به حساب می آید ولی به حسب ذات خود و از جنبه ی وجودی چیزی جز خیر نیستند و بسیاری از مواردی که شر محسوب می گردد به نحوه ی وجودی عالم باز می گردد که وجودی ناقص و در مرحله ی تکامل است و چون قوه و فعل در ماده به هم آمیخته است، لازمه ی جنبه ی قوه آن فقدان است که شر به نظر می آید. با حل مشکل علیت و آشکار شدن اعتبار فروع آن که اصول ضرورت و سنخیت هستند، بسیاری از موارد شر توجیه صحیح می یابد.

ترجمه ماشینی : این تز از چارچوب عمل و زندگی برای بررسی چهار نظریه فلسفی ذهن، که در نوشته‌های رنه دکارت، دیوید هیوم، ویلیام جیمز و توماس ناگل بیان شده‌اند، استفاده می‌کند. نشان دادن این که چگونه هر نظریه به عمل یا زندگی جذابیت می بخشد تا سعی کند توصیفی از ذهن ارائه دهد که نه خیلی محدود کننده و نه خیلی سست باشد، دغدغه بخش تاریخی گسترده پایان نامه است. بر اساس موفقیت یا شکست این توسل به تجربه زنده ذهن از فعالیت خود است که این چهار نظریه ارزیابی می شوند. در خاتمه، بازخوردهای این موفقیت ها و شکست ها برای فعالیت معاصر فلسفی درباره ذهن به اختصار بررسی می شود.