آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در دوره جدید، به تبع علوم تجربی، بحث روش در فلسفه جایگاه ویژه ای دارد. برخی اندیشمندان، روش ریاضی، جمعی روش هندسی و برخی روش های متداول در علوم تجربی را در فلسفه به کار بسته اند. ولفسون، مورخ تاریخ فلسفه، روش فرضی ‐ استنتاجی را که در علوم تجربی کاربرد دارد، برای مطالعه متن های فلسفی و کلامی برگزیده است. او بر پایه این روش کوشیده است میان مکتب ها و نظرهای به ظاهر غیر مرتبط ارتباط برقرار و گونه ها یا دوره ها و نظام های جدید فلسفی را شناسایی کند. در این مقاله تلاش شده ضمن توضیح روش پیش گفته، از طریق مقایسه آن با دیگر روش ها، مشکلات و کاستی های آن بیان شود.

«فلسفه اسپینوزا» اثر هری اوسترین ولفسن، اثری تاریخی است که عمیقا به زندگی، اندیشه و میراث ماندگار باروخ اسپینوزا، یکی از برجسته‌ترین و بحث‌برانگیزترین چهره‌های فلسفه غرب می‌پردازد. ولفسن، محقق برجسته فلسفه یهود، تحلیلی جامع و دقیق از اندیشه‌های اسپینوزا ارائه می‌کند و آنها را در چارچوب وسیع‌تر اندیشه فلسفی، مذهبی و علمی قرن هفدهم قرار می‌دهد. نویسنده با زمینه‌سازی فلسفه اسپینوزا در محیط تاریخی و فکری خود شروع می‌کند. اسپینوزا در سال 1632 در آمستردام در خانواده‌ای پرتغالی- یهودی به دنیا آمد و در دوران تحولات مذهبی، سیاسی و فکری مهمی زندگی کرد. این پس‌زمینه برای درک ماهیت رادیکال ایده‌های او و چالش‌هایی که از سوی مراجع دینی و فیلسوفان معاصر با آن روبرو بود، ضروری است. در مرکز مطالعه ولفسن، کار بزرگ اسپینوزا، «اخلاق» قرار دارد، اثری که به سبک هندسی نوشته شده و به‌طور سیستماتیک نظریه‌های متافیزیکی، معرفت‌شناختی و اخلاقی او را ارائه می‌کند. ولفسن ساختار و محتوای «اخلاق» را با دقت بررسی می‌کند و رویکرد نوآورانه آن به مسائل فلسفی و دور‌شدن آن از تفکر سنتی یهودی و مسیحی را برجسته می‌کند. او مفهوم اسپینوزا از خدا را به‌عنوان یک جوهر واحد و نامتناهی که هم طبیعت و هم هستی را در‌بر‌می‌گیرد، بررسی می‌کند و دیدگاه‌های انسان‌انگارانه و دوگانه‌ای رایج در آن زمان را به چالش می‌کشد. یکی از موضوعات کلیدی در فلسفه اسپینوزا، همانطور که توسط ولفسن ارائه شده است، مفهوم جبرگرایی است. اسپینوزا معتقد است که همه‌چیز در جهان، از جمله اعمال و افکار انسان، از ضرورت طبیعت الهی ناشی می‌شود. این جهان‌بینی جبرگرا، که در آن آزادی به‌عنوان دانش ضرورت درک می‌شود، پیامدهای عمیقی برای اخلاق و رفتار انسانی دارد. تحلیل ولفسن روشن می‌کند که چگونه اسپینوزا آزادی انسان را با این جبر‌گرایی آشتی می‌دهد و بر نقش عقل و درک در دستیابی به آزادی و خوشبختی واقعی تأکید می‌کند. نویسنده همچنین به معرفت‌شناسی اسپینوزا، به‌ویژه نظریه‌ معرفت او می‌پردازد. او تمایز اسپینوزا را بین انواع مختلف دانش بیان می‌کند: تخیل، عقل و دانش شهودی. ولفسن با بررسی انتقادی این مقولات، دیدگاه‌های اسپینوزا را در مورد اینکه چگونه انسان‌ها می‌توانند به معرفت واقعی و عالی‌ترین شکل درک دست یابند که منجر به عشق فکری به خدا و سعادت نهایی می‌شود، روشن می‌کند. بعد اخلاقی فلسفه اسپینوزا یکی دیگر از نقاط کانونی کار ولفسن است. او ایده‌های اسپینوزا در‌مورد احساسات انسانی یا «تأثیر» و تأثیر آن‌ها بر رفتار انسان را بررسی می‌کند. نظریه اخلاقی اسپینوزا، که بر پرورش درک عقلانی و تسلط بر خود برای غلبه‌بر احساسات تأکید دارد، رویکردی منحصر‌به‌فرد برای دستیابی به یک زندگی با فضیلت و رضایت‌بخش ارائه می‌دهد. ولفسن پیامدهای عملی اخلاق اسپینوزا را برجسته می‌کند و ارتباط آن را با فلسفه اخلاق معاصر نشان می‌دهد. همچنین دیدگاه‌های اسپینوزا در‌مورد دموکراسی، آزادی بیان و رابطه دین و دولت را مورد بحث قرار می‌دهد. نوشته‌های سیاسی اسپینوزا، به‌ویژه «رساله الهی- سیاسی» به‌دلیل استدلال‌های رادیکالشان به نفع سکولاریسم و تسامح دینی، که برای زمان او پیشگام بود و همچنان در گفتمان سیاسی مدرن طنین‌انداز می‌شوند، تحلیل می‌شوند. در خاتمه، کتاب «فلسفه اسپینوزا» نوشته هری اوسترین ولفسن اثری مهم است که تحلیلی عمیق از یکی از مهم‌ترین فیلسوفان سنت غرب ارائه می‌کند. دانش دقیق و توضیح واضح ولفسن این کتاب را به منبعی ضروری برای هر‌کسی که به‌دنبال درک مشارکت عمیق و گسترده باروخ اسپینوزا در فلسفه، دین و علم است تبدیل می‌کند. ولفسن از طریق کاوش همه‌جانبه خود، ارتباط پایدار اسپینوزا و تأثیر عمیق او بر توسعه تفکر مدرن را مجددا تأیید می‌کند.

«فلسفه اسپینوزا» اثر هری اوسترین ولفسن، اثری تاریخی است که عمیقا به زندگی، اندیشه و میراث ماندگار باروخ اسپینوزا، یکی از برجسته‌ترین و بحث‌برانگیزترین چهره‌های فلسفه غرب می‌پردازد. ولفسن، محقق برجسته فلسفه یهود، تحلیلی جامع و دقیق از اندیشه‌های اسپینوزا ارائه می‌کند و آنها را در چارچوب وسیع‌تر اندیشه فلسفی، مذهبی و علمی قرن هفدهم قرار می‌دهد. نویسنده با زمینه‌سازی فلسفه اسپینوزا در محیط تاریخی و فکری خود شروع می‌کند. اسپینوزا در سال 1632 در آمستردام در خانواده‌ای پرتغالی- یهودی به دنیا آمد و در دوران تحولات مذهبی، سیاسی و فکری مهمی زندگی کرد. این پس‌زمینه برای درک ماهیت رادیکال ایده‌های او و چالش‌هایی که از سوی مراجع دینی و فیلسوفان معاصر با آن روبرو بود، ضروری است. در مرکز مطالعه ولفسن، کار بزرگ اسپینوزا، «اخلاق» قرار دارد، اثری که به سبک هندسی نوشته شده و به‌طور سیستماتیک نظریه‌های متافیزیکی، معرفت‌شناختی و اخلاقی او را ارائه می‌کند. ولفسن ساختار و محتوای «اخلاق» را با دقت بررسی می‌کند و رویکرد نوآورانه آن به مسائل فلسفی و دور‌شدن آن از تفکر سنتی یهودی و مسیحی را برجسته می‌کند. او مفهوم اسپینوزا از خدا را به‌عنوان یک جوهر واحد و نامتناهی که هم طبیعت و هم هستی را در‌بر‌می‌گیرد، بررسی می‌کند و دیدگاه‌های انسان‌انگارانه و دوگانه‌ای رایج در آن زمان را به چالش می‌کشد. یکی از موضوعات کلیدی در فلسفه اسپینوزا، همانطور که توسط ولفسن ارائه شده است، مفهوم جبرگرایی است. اسپینوزا معتقد است که همه‌چیز در جهان، از جمله اعمال و افکار انسان، از ضرورت طبیعت الهی ناشی می‌شود. این جهان‌بینی جبرگرا، که در آن آزادی به‌عنوان دانش ضرورت درک می‌شود، پیامدهای عمیقی برای اخلاق و رفتار انسانی دارد. تحلیل ولفسن روشن می‌کند که چگونه اسپینوزا آزادی انسان را با این جبر‌گرایی آشتی می‌دهد و بر نقش عقل و درک در دستیابی به آزادی و خوشبختی واقعی تأکید می‌کند. نویسنده همچنین به معرفت‌شناسی اسپینوزا، به‌ویژه نظریه‌ معرفت او می‌پردازد. او تمایز اسپینوزا را بین انواع مختلف دانش بیان می‌کند: تخیل، عقل و دانش شهودی. ولفسن با بررسی انتقادی این مقولات، دیدگاه‌های اسپینوزا را در مورد اینکه چگونه انسان‌ها می‌توانند به معرفت واقعی و عالی‌ترین شکل درک دست یابند که منجر به عشق فکری به خدا و سعادت نهایی می‌شود، روشن می‌کند. بعد اخلاقی فلسفه اسپینوزا یکی دیگر از نقاط کانونی کار ولفسن است. او ایده‌های اسپینوزا در‌مورد احساسات انسانی یا «تأثیر» و تأثیر آن‌ها بر رفتار انسان را بررسی می‌کند. نظریه اخلاقی اسپینوزا، که بر پرورش درک عقلانی و تسلط بر خود برای غلبه‌بر احساسات تأکید دارد، رویکردی منحصر‌به‌فرد برای دستیابی به یک زندگی با فضیلت و رضایت‌بخش ارائه می‌دهد. ولفسن پیامدهای عملی اخلاق اسپینوزا را برجسته می‌کند و ارتباط آن را با فلسفه اخلاق معاصر نشان می‌دهد. همچنین دیدگاه‌های اسپینوزا در‌مورد دموکراسی، آزادی بیان و رابطه دین و دولت را مورد بحث قرار می‌دهد. نوشته‌های سیاسی اسپینوزا، به‌ویژه «رساله الهی- سیاسی» به‌دلیل استدلال‌های رادیکالشان به نفع سکولاریسم و تسامح دینی، که برای زمان او پیشگام بود و همچنان در گفتمان سیاسی مدرن طنین‌انداز می‌شوند، تحلیل می‌شوند. در خاتمه، کتاب «فلسفه اسپینوزا» نوشته هری اوسترین ولفسن اثری مهم است که تحلیلی عمیق از یکی از مهم‌ترین فیلسوفان سنت غرب ارائه می‌کند. دانش دقیق و توضیح واضح ولفسن این کتاب را به منبعی ضروری برای هر‌کسی که به‌دنبال درک مشارکت عمیق و گسترده باروخ اسپینوزا در فلسفه، دین و علم است تبدیل می‌کند. ولفسن از طریق کاوش همه‌جانبه خود، ارتباط پایدار اسپینوزا و تأثیر عمیق او بر توسعه تفکر مدرن را مجددا تأیید می‌کند.

سؤال اصلی‌ای که در این مقاله به آن می‌‏پردازیم چنین است: آیا می‏‌توان براساس آراء فلاسفۀ یونان و قرون وسطا و دکارت در باب جوهر و عرض و نظر آنان در باب خداوند و صفات او، تعریف اسپینوزا در کتاب اخلاق از جوهر، صفت و حالت را بهتر درک کرد؟ ولفسون این‌گونه اسپنوزا را تفسیر کرده است و ما در این مقاله نگاهی نقادانه به تفسیر او داریم. ارسطو و دکارت به تعدد جواهر باور داشتند؛ اما اسپینوزا با تعریف خود از جوهر، نظریۀ وحدت جوهر را مطرح ساخت. از نظر اسپینوزا جوهر، موجودی است که به غیر نیازی ندارد و خودش، خود را تصور می‏‌کند. اسپینوزا با این تعریف وحدت را در جهان و موجودات جهان حاکم کرد. حالت در فلسفۀ اسپینوزا، یک شباهت به عرض در نظام فلسفیِ ارسطو دارد: تصور حالت در فلسفۀ اسپینوزا و عرض در نظام ارسطو بدون جوهر ممکن نیست؛ اما عرض در نظام ارسطویی سببِ تشخصِ جوهر است، اما در فلسفۀ اسپینوزا، جوهر مقدم بر حالت است. درحقیقت حالت نتیجۀ ضروریِ جوهر است. اسپینوزا صفت را به گونه‌‏ای تعریف می‌‏کند که نشان دهد چگونه جوهر به خودش می‌‏اندیشد و خودش را می‌‏یابد. از نظر اسپینوزا، جوهر صفات نامتناهی‌‏ای دارد؛ اما او فقط از دو صفت نام می‌‏برد: بُعد و فکر. اسپینوزا جوهر را با هرکدام از صفات این‏ همان می‏‌داند. از نظر او جوهر همان عقل است که به خودش یعنی جسم می‏اندیشد و خود را می‏یابد. بر این اساس تعدد صفات نیز با بساطت ذات جوهر، ناسازگار نیست.

در طول تاریخ، متفکران مسلمان براساس مبانی مقبول خود تلاش کرده اند تا سازگاری اختیار انسان با توحید افعالی را تبیین کنند. ملاصدرا براساس مبانی عرفانی خود تلاش می کند که توحید افعالی و اختیار انسانی را تبیین کند. براساس تمایز احاطی که از لوازم تشکیک در مظاهر است، تمام مراتب مافوق بعینه در مرتبه مادون حاضر است. حضرت حق نیز که فوق تمام تعینات است، بعینه در تمام مراتب مادون خود حاضر است. از سوی دیگر، مرتبه مادون، با لحاظ تعینش در مرتبه مافوق حاضر نیست. براین اساس، انسان جسمانی که از بالاترین مرتبه تعینات نازل شده است، تمام مراتب مافوق را در خود دارد. همچنین، هر نشئه نیز گرایش های خاص خود را به همراه دارد. درنتیجه، انسان که از بالاترین مرتبه نازل شده، برخلاف سایر موجودات، تمام گرایش های الهی و عقلی و حیوانی را دارا می باشد و بالطبع چنین موجودی مضطر به اختیار است.

فیلون اسکندرانی یا یهودی حدود بیست سال قبل از میلاد به دنیا آمد و حدود چهل و پنج سال پس از میلاد از دنیا رفت. او زمان حیات خود، میان یهودیان موقعیت ممتازی داشت به گونه‌ای که در نزاعی که میان یهودیان و حکومت وابسته به رم درگرفت، او در جایگاه سفیر یهودیان به دربار رم عزیمت کرد. فیلون یکی از متفکران بنام دوره افلاطونی میانه است که تاثیر عمیقی بر متفکران ادیان سامی بر جای گذاشت. بسیاری از مسائلی که بعدها از سوی متفکران ادیان ابراهیمی مطرح شد، نخستین بار فیلون آن را ارائه کرده است. ولفسن، مورخ امریکایی تاریخ فلسفه، تفکر غالب و حاکم بر قرن اول تا قرن هفدهم ادیان ابراهیمی را تفکر دینی یا فیلونی خوانده است. در این مقاله کوشیده شده تاثیر دیدگاه محوری فیلون یعنی لوگوس بر مسیحیت بررسی شود.

دیدگاه ترتولیان درباره نسبت ایمان و عقل را از دو منظر می توان بررسی کرد. غالباً با استناد به جملاتی که او در مخالفت با فلسفه اظهار داشته است، وی را ایمان گرای افراطی و نیز پیشگام متفکرانی می دانند که مخالفت با فلسفه شاه بیت حرف های آنها را تشکیل می دهد، چه آنکه او فلسفه را منشا و خاستگاه بدعت می داند و تعالیم فیلسوفان را با تعالیم شیاطین و فرشتگان هبوط کرده یکسان می شمرد. ترتولیان بر بسندگی ایمان ساده و بسیط مؤمنان و استغنای ایمان از فلسفه و عقل تاکید بسیار کرده است و مؤمنانی را که در پی فلسفه هستند افراد متظاهر به ایمان یا غیر مؤمن می داند. از سوی دیگر، در ضمنِ آثار نسبتاً پرشمار او می توان موارد بسیاری را ذکر کرد که او بسان دیگر دفاعیه پردازان مسیحی با استناد به تعالیم فیلسوفان در صدد تحکیم آموزه ها و باورهای مسیحی برآمده است. او در این راستا حتی از اپیکوری ها، که به استناد بسیاری از مفسران عهد جدید مخالفت های پولس با فلسفه این نوع خاص از فلسفه را نشانه رفته بود، استفاده شایان توجهی کرده است. به نظرنگارنده، از میان عبارات فراوان ترتولیان، دوعبارت دست مایه مخالفان فلسفه قرا گرفته است که چنانچه در سیاق متن فهمیده شوند، نه تنها مخالفت با فلسفه از آنها به ذهن متبادر نخواهد شد، که به نوعی عقل گرایی دعوت می کنند و یا دست کم از شدت و حدت ایمان گرایی افراطی منسوب به او خواهند کاست.

«قرائت نبوی از جهان» عنوان سلسله مقاله هايی است كه آقای مجتهـد شبـستری از تيرماه 86 تا خردادماه 87 به چاپ رسانده است. نويـسنده دو مـدعای اصـلی دارد : اول اينكه پيامبر گوينده وحی است و ديگر اينكه ايـشان ص يـك تفـسير دريافـت كـرده اسـت. درايـن نوشـتار، مـدعای نخـست مـورد ارزيـابی قرار گرفتـه اسـت. از مجمـوع مقاله های ايشان، سه دليل عقلی، دو دليل نقلی و يك دليل تمثيلی برای مدعای نخست استخراج و نقد شده است. دلايل عقلانی وی با رويكـرد هرمنـوتيكی ـ زبـانشـناختی، ضمن تحليل مؤلفه های زبان انسانی، در پی اثبات اين موضوع هستند كه اگـر پيـامبر را واسطه انتقال وحی بدانيم، در اين صورت وحی برای مخاطبـان و بـه ويـژه غير مؤمنـان، گوينده نخواهد داشت(دليل يكم و دوم عقلی ). نيز اگر خدا را گوينـده وحـی بـدانيم، وحی فاقد مؤلفه های زبان انسانی ـ آگاهی، اراده، افعال گفتاری، نشانه هـای قـراردادی برآمده از بطن ومتن زندگی اجتماعی وتاريخی ـ می شود. از ايـنرو، مفهـوم نخواهـد بود(دليل سوم). ما نيز در نقد براين مطالب، نشان داده ايـم كـه اولاً، گوينـده مفـروض برای فهم متن كافی است (نقد دليل يكم)؛ ثانيـاً مـؤمن و غيرمـؤمن پـس از فهـم قـرآن مصداق می یابند (نقد دليل دوم)؛ و ثالثاً مؤلفه های ياد شده، پيشفرض های اكثری برای فهم متن انسانی به شمار می روند، نه پيشفرض های قطعی(نقد دليل سوم). شبـستری در ضمن دلايل نقلی، با نقل قولی از علامه طباطبايی و نقل برداشتی از عرفا، درصدد تأييد مدعای خويش برآمده است؛ مـا نيـز ضـمن نقـل قـول هـای صـريح از علامـه و تحليـل برداشت شبستری از عرفان، نشان داده ايم كه ايـن نقـل قـول هـا از تأييـد مـدعای ايـشان ناتوانند. شبستری با استفاده از تشابه دو دسته آيات تكوينی و تشريعی و انتساب آنهـا به خداوند از طريق عليت طولی (دليل تمثيلی)، درصدد تقويت مدعای خـويش اسـت. ما نيز نشان داده ايم كه نسبت عليت طـولی خداونـد بـه هـردو ديـدگاه ـ واسـطه بـودن پيامبر، گوينده بودن پيامبرـ يكسان است. پس اين تمثيل هم سبب تقويت آن مدعا نمی شود. در پايان، با طرح معارض های قرآنی مـدعای وی، -گوينـده وحـی بـودن پيـامبر- راه حل ايشان (توصيف ادبی مصحف شـريف ) را بـرای خنثـی كـردن آن معـارض هـا تحليل و ارزيابی كرده ايم.