آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در باب ایمان گرایی ویتگنشتاینی دو پرسش مغفول افتاده: اولا آیا "ویتگنشتاین" صراحتا از ایمان گرایی دفاع کرده است؟ و ثانیا آیا ایمان گرایی از اندیشه های او قابل استنباط می باشد؟ در مقاله حاضر پس از پژوهشی در چیستی ایمان گرایی، نشان داده شده ادعای انتساب ایمان گروی به ویتگنشتاین اغلب بر مبنای تفسیری خاص از بخشی از آموزه های «پژوهش های فلسفی» او بوده است. دقت و تامل در مجموع آراء ویتگنشتاین به ویژه در «فرهنگ و ارزش» و «درس گفتارها» نشان می دهد ادله و شواهد متعددی در نفی ایمان گرایی ویتگنشتاین وجود دارد که می تواند بدیل نظریه رایج باشد. همچنین بایستی متوجه بود استنتاج ایمان گرایی از تمایز میان بازی زبانی دین و غیر آن به نوعی خلط نظریه بازی های زبانی به عنوان نگره فهم و معنا با نظریه استنتاج و قضاوت است و نهایتا آنکه پیگیری سیر اندیشه دینی نزد ویتگنشتاین به نوعی نظر متداول تقسیم ساحت های فکری او به دو دوره را دچار چالش می نماید.

واژه «استعلایی» از مفاهیم کلیدی تفکّر کانت است که اساساً نظام فلسفی خویش را با آن می‌شناساند [ایدئالیسم استعلایی]. با وجود این، واژه مذکور در فلسفه کانت در معنای یکسانی به کار نرفته است. با توجه به اینکه در گفته ها و نوشته های راجع‌ به کانت، عمدتاً یک معنا برای آن ذکر می‌شود [شرایط تجربه ممکن]، لذا روشن سازی معنای این اصطلاح، جهت جلوگیری از بدفهمی آنْ لازم می نماید. دستاورد این پژوهش ـ که اساساً با هدف رفع ابهام از ترکیب «آزادی استعلایی» صورت گرفته ـ این است که «استعلایی» در ترکیب مذکور و نیز موارد دیگری در فلسفه کانت ـ که در مقاله آمده است ـ به معنای «شرایط تجربه ممکن» نبوده و به معنای «متعالی» است؛ یعنی بنا به توجیهاتی که بیان شده است، کانتْ «ترانسِندنتال» را معادل «ترانسِندنت» به کار برده است.

در این نوشتار رابطه دین و اخلاق از دیدگاه کانت، یکی از بزرگ‌ترین متفکران مغرب زمین، بحث و بررسی می‌شود. مکتب اخلاقی کانت که یک مکتب وظیفه‌گرایانه است، بر آن است که عقل عملی با ارائه معیارهایی می‌تواند خوبی و بدی تمامی اعمال را مشخص کند. او اوامر عقل را به دو دسته شرطی و مطلق تقسیم می‌کند و اوامر مطلق که تنها اوامر اخلاقی است، از طریق فرمول‌ها و صورت‌بندی‌های قانون کلی، قانون کلی طبیعت، غایت فی نفسه بودن انسان، خودمختاری اراده و کشور غایات، قابل تشخیص است. در بحث ارتباط دین و اخلاق، صورت‌بندی خودمختاری اراده از ارزش فوق‌العاده‌ای برخوردار است.این صورت‌بندی بر آن است که چنان عمل کن که اراده بتواند در عین حال به واسطه دستور اراده خود را واضع قانون عام لحاظ کند. از این رو، به نظر کانت، هر قانونی که از طریق اراده بشری نباشد، غیراخلاقی است. بنابراین، به نظر او، اخلاق مستقل از دین است و اوامر خداوند با خودمختاری انسان منافات دارد. او هم‌چنین از طریق اخلاق، خدا و جاودانگی نفس را اثبات می‌کند. بنابراین، اخلاق سرانجام به دین می‌انجامد. بررسی اشکالات دیدگاه کانت در این زمینه موضوع این مقاله است.

این رساله ترجمه ای است از کتاب " خطابه هایی در موضوع الهیات فلسفی" اثر ایمانوئل کانت. این مجموعه شامل دو مقاله است. مقاله اولی درباره زندگی خود فیلسوف که به بررسی اجمالی احول و افکار او می پردازد . دومی در باب عقل و تمایز بین اطلاعات آن و نسبتش با شناخت خدا./

طرح مبحث معرفت شناسی در این پژوهش در راستای پاسخگویی به این پرسش اساسی صورت بسته است که قلمرو وگستره‌ی معرفت تا کجاست؟ آیا معرفت محدود به ساحت تجربه حسی است، محدوریت گستره‌ی معرفت به عرصه تجربه چه چالشها و بحرانهای اندیشه سوز را در پی دارد؟ آیا معرفت ما تقدم کانت رافع مشکلات معرفت شناختی است؟ در این پژوهش بر آنیم با نگاهی انتقادی به گستره‌ی معرفت از منظر کانت، به این پرسشها پاسخ گفته و به نقد و آسیب شناسی گفتمان معرفتی کانت بپردازیم. در ادامه توضیح داده خواهد شد که نظام معرفت شناختی کانت فی الواقع تبیین شرایط تکون معرفت علمی است. دغدغه کانت این بود که اصولا شروط تحصیل و تحصل معرفت و حدود گستره تواناییهای علمی وعقلانی آدمی در پروسه‌ی معرفت سازی چیست؟ در این مقال با استفاده و استمداد از متد و روش توصیفی و تحلیلی سعی می شوداین دقیقه آشکار شود که آیا با نشر و تولید فلسفه نقدی کانت بحرانها و چالشهای معرفت سوز در ساحت مباحثی اپیستمولوژیک و معرفت شناختی قابل دفع و رفو است؟ در نهایت به این نکته پبرداخته می شود که گفتمان انتقادی کانت یه تنها مشکلات معرفت شناختی را اعمار و مهندسی نکرد که پارگیهای فراخ درهندسه حکمت و معرفت افکند. از این رو به منظور به مرام و مراد کانت این گفتار در چهار محور استخوان بندی می شود، و در محور چهارم اندیشه معرفت شناختی کانت به ترازو وتیغ نقد سپرده می شود و در فرجامین امر به اتکاء به حکمت صدرایی و با ارائه راهکار برون رفت از بحرانی معرفت شناختی، شکافهای حصار حکمت و معرفت مهندسی خواهد شد.

چکیده (فارسی): چکیده این پژوهش به بررسی اهمیت فاهمه در فلسفه نظری کانت اختصاص یافته است، بحث درباره اهمیت فاهمه از مباحث اصلی در معرفت شناسی کانت است و در واقع بدون قائل شده به جایگاه و اهمیت فاهمه اصول عینی شناخت غیر قابل تبیین می گردد . بحث درباره اهمیت فاهمه درراستای پاسخ گویی به این پرسش صورت بسته است که آیا بحث از فاهمه در فلسفه کانت جایگاه معقول و مناسب خود را یافته است ؟ آیا در پیشگاه عقل به نحو مناسب و منطقی دستگاه فاهمه و مقولات محض اینگونه عمل میکند . دراین پژوهش به این پرسش ها پاسخ گفته شده است و سعی شده تا حد امکان تفسیری روشن از اهمیت فاهمه در حوزه معرفتی کانت مطرح شود . از این حیث ابتدا تلاش می شود به بررسی معرفت شناسی به منزله مقدمه ای برای ورود به بحث فاهمه توجه شود این فصل به نحو فهرست وار به بحث معرفت شناسی در اندیشه کانت اشاره دارد . زیرا ابتدا باید ویژگیهای معرفت از نظر کانت مطرح شود و سپس به عناصر و سازه های معرفت که همان حس و فاهمه است پرداخته شود . در فصل سوم به نقش حس در امر شناخت اشاره شده و از زمان ومکان به منزله دو صورت شهود حسی سخن گفته شده است زیرا معرفت علمی حاصل داده های تجربی و انطباعات حسی از یک سو و مؤلفه های پیشینی مقدم بر تجربه از سوی دیگر است بنابراین فاهمه و مقولات محض با کمک شهود حسی شناخت را محقق می سازند، در فصل چهارم به بررسی اهمیت فاهمه می پردازیم و به نقش احکام و مقولات در امر شناخت، شرایط تحقق تجربه، خود آگاهی و وحدت آگاهی، ارتباط دو کاربرد فاهمه با تحلیل و ترکیب و اهمیت فاهمه در شاکله سازی و اصول علم و در نهایت به چگونگی ایجاد خطا در فاهمه پرداخته شده و در ادامه به شأن و نقش عقل در امر معرفت سازی و ارتباط فاهمه با عقل اشاره شده است . در این پژوهش تلاش برآن است که با استفاده و بهره گیری از نوشته ها و سخنان مفسرین، مبانی و نتایج اعتقاد به این حوزه مورد بررسی واقع شود و کمتر این حوزه مورد نقادی قرار گیرد . در نهایت به این نکته پرداخته می شود که فلسفه کانت در بحث از فاهمه به دو نتیجه مثبت و منفی دست یافته است و با بررسی انتقادات مطرح شده به این جمع بندی می رسیم که چارچوب کلی فلسفه کانت منسجم و بر مبادی صحیح استوار است و در واقع انتقادات مطرح شده توسط شارحان بعد از او از عظمت و بزرگی فلسفه کانت کم نخواهد کرد .

يکي از مهم‌ترين موضوعات در مباحث اعتقادي پس از توحيد، شناخت حجت‌هاي الهي و آثار وجودي آنان در هستي است که در اين‌باره در قرآن کريم و روايات و نوشته‌هاي دانشمندان مطالبي فراوان نقل شده است. اين مقاله با بررسي شأن و آثار وجودي و ولايت تشريعي پيامبر و معصومان(ع) بر آن است تا با واکاوي ديدگاه يکي از بزرگ‌ترين متفکران معاصر، به تبيين آثار وجودي اين انوار هدايت پرداخته و در يک فرايند پژوهشي نتايج آن را ارائه نمايد. داده‌هاي اين پژوهش با استفاده از روش کتابخانه‌اي و مراجعه به آثار مکتوب و اسناد و مدارک موجود گردآوري و با استفاده از تحليل محتوا تجزيه و تحليل گرديده است. حاصل پژوهش نشان مي‌دهد امام خمینی(ره) پيامبر اکرم(ص) و معصومان(ع) را کليد‌هاي باب وجود و اولين مخلوق، رابط ميان شاهد و مشهود، انوار فروزان الهي و داراي ولايت تکويني و تشريعي و نقش‌آفرين در عالم به‌مثابه واسطه فيض و شفيع انسان‌ها در قيامت معرفي مي‌کند و علاوه بر این، مهم‌ترين و بزرگ‌ترين آثار وجودي آن ذوات مقدس را تشکيل حکومت و اجرايي نمودن شريعت مي‌داند.

مسئله شرّ از دیدگاه کانت و تئودیسه مورد قبول او در اواخر دوره نقادی با دو رویکرد سلبی و ایجابی به تصویر کشیده شده­است. رویکرد سلبی وی، پایان دادن به هر نوع تئودیسه­پردازی عقل نظری و رویکرد ایجابی­اش، پرداختن به تئودیسه اصیل از منظر عقل عملی است. «ناکامی تمامی تئودیسه­های فلسفی» عنوان مقاله­ای است که کانت با هدف تقویت موضع معرفت­شناسانه خود در اتخاذ رویکردی سلبی نسبت به تئودیسه­های نظری در سال 1791 به نگارش درآورده­­است. از منظر وی تئودیسه­ فلسفی پاسخی عقلانی است به چالشی که عقل، آن را علیه خداوند در مسئله شر ایجاد کرده­است. این درحالی است که عقل هم­چنان­که صلاحیت انتقاد نظری از خداوند به خاطر مسئله شر را ندارد، صلاحیت پاسخ­گویی به آن را هم دارا نیست. اما خود او اینک از منظر یک قاضی بی­طرف به سنجش این چالش­ها و تئودیسه­های مطرح اقدام می­کند تا ناتوانی عقل نظری را در پاسخ به این مسئله کلامی بیش از پیش به تصویر کشد. مقاله حاضر با روشی توصیفی- تحلیلی به طرح این تئودیسه­ها، اشکالات کانت بر آن­ها و نقد و ارزیابی این اشکالات بر اساس الهیات امامیه پرداخته و نشان می­دهد وی در این مقاله به نقد بسیاری از تئودیسه­هایی اقدام کرده که خود پیش از این پذیرفته یا پس از آن در طرح تئودیسه اصیل خویش مطرح می­کند. هم­چنین برخی از این تئودیسه­ها موافق با دیدگاه امامیه است و شواهدی بر تأیید آن­ها از منظر عقل و نقل ارائه خواهد شد.

این رساله در وهله اول به تبیین و تفسیر اخلاق کانت که یکی از نگرشهای عمده در حوزه اخلاق است ، می‌پردازد. و سپس آن را نقادی می‌کند. انسانها همواره با این سوالات اساسی مواجه بوده‌اند: چه چیزی خیر و چه چیزی شر و بد است ؟ آیا انسانها می‌توانند اعمال خوب را از بد تشخیص دهند یا اینکه خدا باید آنها را آشکار سازد؟ از انجام این اعمال چه هدفی داریم؟ در این زمینه به طور کلی دو گرایش اساسی در حوزه اخلاق وجود دارد یعنی گرایش غایت گرایانه و وظیفه‌گرایانه. اخلاق کانت یک نوع اخلاق وظیفه‌گرایانهاست که بر آن است که ما می‌توانیم بدی و خوبی یک عمل را از طریق خود عمل و معیارهای آن وراء آن تشخیص دهیم. در حالی که اخلاق غایت‌گرایانه بر آن است که خوبی و بدی عمل را بر حسب نتایج آن تعیین می‌کنیم. بنابراین کانت معتقد است که اخلاق مستقل از هر علمی حتی مابعدالطبیه و دین است . او با قاطعیت و روشنی می‌گوید: "اخلاق نه نیازمند تصور وجود دیگری بالای سر آدمی است تا او وظیفه خویش را بشناسد و نه محتاج انگیزه‌ای غیر از قانون اخلاقی به وظیفه خود عمل کند. بنابراین اخلاق به هیچ روی به خاطر خودش به دین نیاز ندارد بلکه به برکت عقل محض عملی خود بسنده و بی‌نیاز است ." این نوع نگرش به اخلاق بی سابقه بوده است . از این رو می‌توان گفت که او انقلاب مهمی را در اخلاق پدید آورده است . کانت با تحلیل اعتقادات اخلاقی متعارف تلاش می‌کند که پیش فرضها و اصول پیشینی آنها را به دست آورد. او در این راستا به امر مطلق یا معیار عمل اخلاقی می‌رسد و صورت‌بندیهای متعددی از آن ترسیم می‌کند. اگر عملی با این صورت‌بندیها سازگار بود اخلاقی و الا غیراخلاقی است . آنها عبارتند از: 1) صورت‌بندی قانونی کلی یا قانونی طبیعت . 2) صورت‌بندی غایت فی‌نفسه 3) صورت‌بندی خودمختاری اراده و کشور غایات . اشکالات متعدی بر آنها وارد است . به نظر او صورت‌بندی خودمختاری، مهمترین است . او با تحلیل اخلاقی وجود خدا و جاودانگی نفس و آزادی را اثبات می‌کند در حالی که به عقیده او عقل نظری ناتوان از اثبات آنها بود. از این رو اخلاق به دین منتهی می‌گردد نه برعکس . به نظر ما، هر چند تلاش کانت برای به دست آوردن معیارها و ضوابط اخلاقی، ستودنی است ولی فلسفه اخلاق او فاقد استحکام منطقی است و اشکالات متعددی بر آن وارد است . فی‌المثل استدلال او بر وجود خدا مستلزم نفی آزادی انسان است . و در پایان ما اخلاقی را تایید می‌کنیم که ترکیبی از احکام عقل و دستورات . یعنی با اصول عقلی خود را به دین می‌سپاریم و بدین وسیله خود را رستگار می‌کنیم.