آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

کنکاش‌ های اعتقادی که در قرن اول هجری بین مسلمانان شروع شده بود، اندکی قبل از آغاز قرن دوم هجری به رشدی رسید که بتوان عنوان علم کلام اسلامی را بر آن نهاد. متکلمان امامیه همگام با جریان های فکری اسلامی در عرصه کلام حضوری پر نشاط داشتند. با تاسف، از آثار متکلمین نخست شیعه جز آنچه از کلمات امیرمومنان و سائر امامان در قالب احادیث و گزارش‌های پراکنده در کتاب های فرقه نگاری آمده، چیزی بیش در دست نداریم. از دیگر سو، تاریخ کلام شیعه تاکنون به طور جامع و روش‌شناسانه، مورد مطالعه و تحقیق قرارنگرفته است. در پژوهش های موجود هم معمولا کلام شیعه را از بغداد و با نوبختیان و یا شیخ مفید آغاز می کنند. این خلا برخی گمانه‌زنی‌ها را برانگیخته و امامیه را در قرون نخستین فاقد کلام و حتی مخالف جدی اندیشه‌ورزی در عصر حضور نمایانده‌است؛ و حضور شیعه در عرصه کلام را معلول یک الزام بیرونی و به پیروی از معتزله قلمداد می‌کنند. این در حالی است که نه تنها شیعه در قرون نخستین همپای معتزله و سایر فرق کلامی در عرصه کلام حضوری فعال داشت بلکه در قرن دوم هجری، از نظر زمانی و کمی و کیفی، بر دیگران برتری محسوس داشت. در دوره معاصر با حیات امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) شرایطی پدید آمد و افرادی از اصحاب دانشمند این دو امام (علیهما السلام) در شهر کوفه گرد‌‌هم آمدند و در این منطقه یک مدرسه کلامی شیعی شکل گرفت و برای اولین بار در جهان اسلام نظریه پردازی در زمینه کلام آغاز شد. این جریان کلامی با گرفتن معارف دینی از محضر صادقین علیهما‌السلام توانست مناطق همجوار مانند بغداد پایتخت حکومت اسلامی را تحت الشعاع خود قرار دهد و مبدء پیدایش جریان‌های کلامی متاخر در مناطق دیگر شود. ریشه پیدایش این مدرسه را باید در زمان حکومت و خلافت امام علی علیه‌السلام جستجو کرد که با هجرت امام از مدینه به کوفه و گرد آمدن اصحاب دانشمند و با فضیلت به دور حضرت در این شهر یک گروه علمی در معیت امام علیه‌السلام و فرزندانش تشکیل شد و این شهر را به مرور زمان تبدیل به مرکزی برای شیعیان نمود و این مرکزیت تا زمان انتقال دانش شیعه از این شهر به قم و بغداد حفظ شد. پیدایش رسمی این مدرسه از عصر صادقین (علیهما السلام) می‌باشد. در این دوره عوامل مختلفی دست به دست هم داد و این فرصت برای جامعه علمی شیعه پیش آمد که بتواند به عنوان یک قدرت پیش‌تاز در عرصه‌های کلامی جهان اسلام، مدرسه کلامی بزرگی بر پا کند. در این مدرسه متکلمان شاخص شیعه همزمان با شرکت در مناظرات شفاهی، شروع به تدوین کتاب‌هایی در موضوعات کلامی به صورت تک‌نگاشت نمودند. این دوره از کلام شیعه، از جهات گوناگون اهمیت دارد و به یک معنا، بدون شناخت دقیق آن، هر گونه داوری در باب کلام امامیه ناقص و ناتمام است. کلام شیعه در این دوره یکی از درخشان‌ترین اعصار خویش را شاهد بوده است و پژوهش در این خصوص می‌تواند ما را به گستره و عمق تفکر شیعی آشنا سازد. در صورتی که فهم درست و دقیقی از آراء متکلمان شیعه در این دوره حاصل شود، می توان امیدوار بود که مضامین آنها به فهم بهتر روایات اعتقادی اهل بیت (ع) که امروز غالبا برای ما سخت و دشوار است، کمک کند. با بررسی اندیشه‌های متکلّمان و اندیشوران نخستین مکتب می خواهیم در وهله‌ی نخست، با در نظر‌داشت اینکه ایشان پایه گزار علم کلام بودند راه پیموده شده، تلقی و تعریف اصحاب امامیه از علم کلام، رویکرد ایشان نسبت به علم کلام، روش شناسی، رصد مسائل کلامی که در آن ورود کرده‌اند، تحلیل دیدگاه و مبانی کلامی، بررسی همگرایی یا نزاع های درون مکتبی را تبیین کنیم. از سوی دیگر، مسیر باقی مانده را نیز روشن نماییم و در مرحله‌ی بعد، این بررسی‌ها به ما این امکان را خواهد داد که آگاهی از میزان پیشرفت علم کلام در زمان‌های مختلف و شیوه‌های متفاوت ارائه شده در هر زمان را به دست آوریم. در میان متکلمان بزرگ، اندیشمندان دوره‌ی حضور، به دلیل هم‌عصریشان با اهل بیت رسول خدا(ص) و عرضه‌ی دیدگاه‌های خود و دیگران به محضر حضرات معصومین(ع) و هم چنین به دلیل این که بسیاری از مسایل اولیّه‌ی کلامی توسط آنها مطرح شده و یا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، در مقایسه با سایر اندیشمندان و متفکران حوزه‌ی علم کلام، از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. از این رو درصدد برآمدیم تا با بررسی دیدگاه‌ها و اندیشه‌های کلامی چهار متکلم نخستین شیعه، یعنی جناب هشام بن حکم، هشام بن سالم، مومن طاق و زراره بن اعین گامی در این مسیر برداریم. بر اساس داده‌های رجالی، کتب روایی و با نگاهی جامع به کتاب های ملل و نحل هشام بن حکم، هشام بن سالم، زراره بن اعین و مومن طاق از جایگاه ممتاز علمی در میان اصحاب ائمه علیهم السلام و از پیشگامان علم کلام اسلامی بودند. ایشان از همان آغازین روزهای پیدایش علم کلام(80 ه.ق) نقش اصلی را در این ماجرا برعهده داشتند و حتی در بعضی مسائل کلامی اولین نظریه‌پرداز محسوب می‌شوند. هشام بن حکم در آغازین سال های قرن دوم هجری متولد و تا سال 180 هجری می توان حیات وی را رصد کرد او برجسته و تاثیرگذارترین متکلم شیعی در دوران نخستین است او در پرتو تعالیم امام صادق (ع) به حدی اوج و بالندگی می گیرد که سرآمد دانشمندان و ریاست نشست های علمی یحیی بن خالد برمکی به او واگذار می شود. بیش از 35 اثر در کتاب های فهرست و رجال به او منسوب است. هشام بن حکم در تمام موضوعات کلامی مانند: هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی، توحید و .... به نظریه پردازی پرداخته است لکن مهمترین دیدگاه منسوب به وی نظریه تجسیم است. محمد بن علی بن النعمان معروف به مؤمن‌الطاق، از اصحاب امام صادق علیه‌السلام است. او از پیشگامان دانش کلام و از چهره‌های برجسته تاریخ تفکر شیعه محسوب می شود قرائن تاریخی حاکی از آن است که وی در اواخر سده اول هجری دیده به جهان گشوده است و حدود سال 180 هـ. ق زندگی را درود گفته است او در مناظره بسیار زبردست بوده و همچنین 19 اثر به وی منسوب است

ارتباط علم و اخـلاق از مسائل مهمی است که همواره در مبـاحث معرفت‌شناسی مطـرح است. در همین راستا تاثیر تهذیب نفس بر کیفیت حصول معرفت از موضوعات جالب و بنیادین این مسئله است. دغدغه بشر امروزی این است که به اصیل‌ترین و ناب‌ترین معارف دست یابد تا بتواند ریشه جهالت‌ها و اسارت‌های ناشی از آن را از بین ببرد. و این واقعیت، قابل انکار نیست که دستیابـی به معرفت با عوامل و مـوانع فراوانـی مـواجه است. نـفس انسان، مدرک ادراکات می‌باشد و هنگامی که نفس به درک اشیا نائل می‌شود مراحل و مراتبی را طـی می‌کند تا بتواند معـرفتی را کسب نمـاید. در ایـن نوشتار مشخص مـی‌گردد که حقیقت علـم، امری وجودی و افاضه‌ای از عالم بالا بر قلب (نفس) انسان اسـت و جستجو در آثار نراقـی نشان می‌دهد که تهذیب نفس، زمینه‌سـاز حصـول معرفت حقیقی است و امـوری چـون تعلق خاطر به امور مادی و خواهـش‌های نفسانی باعث عـدم دریـافت قابلیت لازم جـهت کسب معرفت حقیقی می‌شـود و در نهایت وجود طهارت و تزکیه نفس، مهمترین عامل کسب معرفت حقیقی معرفی می‌گردد.

با توجه به اهمیت شناخت قدرت خدا در تقویت اعتقاد ما، این تحقیق با هدف بررسی آن در سه مکتب متفاوت و برمبنای دیدگاه‌های ابن سینا، ملاصدرا و غزالی انجام گرفت، طبق آیاتی که خداوند متعال خودش را قادر نامیده استآنها قدرت را صفت ثبوتی دانسته اند، هرچند ابن سینا و ملاصدرا ضمن تقسیم صفات، (قدرت) را صفت ثبوتی حقیقی مضاف می دانند که عین ذات است ولی ابن سینا عینیت صفات با یکدیگر را مصداقی و مفهومی دانسته، که هرگاه نسبت به ذات ملاحظه گردند، همگی از نظر مفهوم متحد و عین یکدیگرند.زیرا هیچ نوع تکثر در معنا و تشخص برایواجب الوجود صحیح نمی باشد. و بحث برانگیزترین دیدگاهش، اتحاد مفهومی صفات می باشد.زیرا ملاصدرا با اینکه آن را به عقلاء اهل دقت نسبت داده أما اصرار بر اختلاف مفهومی صفات دارد. ولینگارنده دیدگاه ابن سینا با بسیط الحقیقه بودن حق را سازگارترمی داند.و غزالی بر خلاف آنها معتقد به صفات هفتگانه ی قدیمه ی زائد بر ذات است. با وجود اختلافشان در ماهیت قدرت، أما در اینکه قدرت، صدور فعل به مشیت است مشترکند. وقدرت الهی را تمام و مطلق می‌دانند برخلاف قدرت انسان که دارای نقص و عجز می باشد. و با وجود اعتقاد به قدرت مطلقه ی الهی در مواجهه با اشکالات وارده بر آن راه حل‌های متفاوتی دارند که نگارنده ضمن تطبیق، تلاش در تقریب دیدگاه‌های آنها متناسب با متون دینی دارد

کتاب الآداب الدینیة للخزانة المعینیة نوشته فضل بن حسن طبرسی و ترجمه احمد عابدی است کتاب در چهارده فصل تنظیم گشته و بطور کلی دارای سه بخش عمده می‌باشد: بخش اول: ادب انسان نسبت به خداوند متعال؛ بخش دوم: ادب انسان نسبت به خود؛ بخش سوم: ادب انسان در جامعه و در معاشرت با سایر مردم. برخی از فصول کتاب عبارتند از: آداب لباس، آداب حمام، آداب مسواک، آداب غذا خوردن و آشامیدن، آداب نگاه، آداب سفر، آداب ازدواج، آداب تجارت و غیره

مسئله انسان ‌شناسی یکی از مباحث بنیادین در عرفان و فلسفه اسلامی محسوب می شود که از دیر باز مورد بحث و بررسی بیان متفکران شرق و غرب بوده است و پژوهش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است.حضرت امام خمینی  هم از جمله فیلسوفانی هستند که در خصوص انسان و ابعاد انسان انظار و افکار ناب و عمیق دارند.در واقع نگاه امام خمینی  به انسان بر اساس نگرش توحیدی و حکمی وی به هستی است که سر منشأ اندیشه وسیله امام  در سایر امور است. از این ‌رو انسان‌ شناسی امام خمینی  به ‌عنوان کلیدی ‌ترین معرفت در ساختار اندیشه امام  مطرح است و تا نوع نگاه امام  به انسان و دریافت او از مرتبت آدمی روشن نگردد، تلقی امام  از دیگر امور به درستی روشن نمی‌ شود. در این رساله در پی تبیین ابداعات حکمی حضرت امام خمینی  در خصوص انسان شناسی هستیم رساله و فصول آن بر اساس این نگرش تدوین و نگارش یافته است. روش تحقیق رساله حاضر تحلیلی، توصیفی با توجه به جمع ‌آوری منابع و مطالب از کتابخانه ‌ها و مصاحبه‌ ها و پایگاه اطلاعاتی می‌باشد. یافته ها و نوآوری های این رساله خیلی زیاد اند و ما اینجا مهم ترین ها را به طور نمونه ذکر می کنیم : حضرت امام  براساس نظریه فطرت بجای اخلاق فلسفی،اخلاق دینی را مطرح کردند که ملاک اخلاق دینی قُرب و بُعد می باشد نه افراط و تفریط واعتدال، که ملاک اخلاق فلسفی است، و همچنین حضرت امام  در افعال انسانی من جمله در مسئله اراده واختیار نوآوری دارند که ایشان طوری اراده انسان را تبیین نموده است که براساس آن تسلسل اراده ها اصلاًپیش نمی آید .و نیز تفسیر و تقریر دقیق حضرت امام  برنظریه امربین الامرین و تطبیق آن برآیات قرآنی.همچنین تقریر دقیق و عمیق حضرت امام  برحقیقت معجزه براساس مبانی عرفانی. نوآوری دیگر حضرت امام  ترتیب جدیدی وحکیمانه ایشان برای اسفار اربعه می باشد.همچنین نظریه خاص ایشان درباره اسم مستأثر برخلاف قیصری ومرحوم شاه آبادی می باشد. نیز حضرت امام  نقدی بر تفسیرجلا و استجلا صدر الدین قونوی دارند. نیز نگاه نو حضرت امام در چینش حضرات خمس.و همچنین حضرت امام  معتقدند که حقیقت محمدیه به مقام تعین اول و فیض اقدس منتسب می باشد در حالی که دیگران به مقام تعین ثانی اطلاق می کنند.حضرت امام  درباره ولایت و مراتب آن هم یک نگاه جدیدی دارند که بیا نگر دقت و عمق ایشان درخصوص ولایت و مراتب آن می باشد.

درمواجهه با فلسفه اسلامی نظریات گوناگونی وجود دارد بعضی منکر هویت مستقل برای فلسفه اسلامی شده اندوباتعریف فلسفه به سیر آزاد عقلانی قید اسلامی برای فلسفه را مستلزم تناقض می دانند. عنوان بحث درحد یک بحث اصطلاحی صرف نیست.بلکه از آن جهت اهمیت می یابد که بدانیم بافراگیری فلسفه به روح اسلام نزدیک شده ایم یا موجب انحراف ما ازفرهنگ اسلامی ناب شده است.رساله حاضر به اثبات امکان چنین فلسفه ای وآوردن نمونه های عینی برتحقق آن خواهد پرداخت .ومشخص می کند قید اسلامی مانع کار فلسفی که روش عقلانی دارد نخواهد شد وحرکت برمدار عقل وروش برهانی با اسلامی بودن آن منافات ندارد.زیرا هدف فیلسوف مسلمان کشف حقیقتی است که بادین اسلام که برمدار حقانیت است منافات ندارد.از سوی دیگر برخی منکر داشتن فیلسوف مسلمان شده وآن ها را متکلم می دانند. هرچند بین کلام وفلسفه قلمروهای مشترکی وجود دارد اما کارفیلسوف غیراز کار متکلم است .فیلسوف اصولی دارد که هیچ گاه ازآن دست بر نخواهد داشت.واشاره به اینکه هرچند شاکله این فلسفه ازیونان است وفلسفه یونانی اصولا یک فلسفه الهی بوده وبنا بر نظریه ای سقراط پیامبر الهی بوده ،با این وجود شهید مطهری مسائل برگرفته ازفلسفه یونان را هفتاد مساله می داندومسائل دیگرراکه ازدویست مسأله تجاوز می کنددستاورد حکیمان مسلمان شمرده درنتیجه حداقل دوسوم از مسائل فلسفه از ابتکارات مسلمین است . خلاصه اینکه اگرفلسفه موجود دردامانی غیر ازاسلام وفیلسوفان مسلمان پرورش می یافت دستاوردی غیراز فلسفه کنونی داشت همان طور که فلسفه ای که در دامان مسیحیت پرورش یافته مسیحی است .پس چاره ای غیر از اسلامی نامیدن فلسفه موجود نداریم .وبر این نکته تأکید می کنیم که اسلامی بودن فلسفه موجود به معنای خطا نکردن ویا مصون بودن از نقد وتقدس بی جا دادن به آن نیست همانگونه که علوم اسلامی دیگرمثل اصول ،فقه وتفسیر هم مصون ازخطانیست.

یکی از مسائلی که در علم «کلام» و «علوم قرآنی» مشترکا مورد بحث قرار می‏گیرد، «اعجاز قرآن کریم» است. اصل مسئله اعجاز قرآن، امری مسلّم و غیرقابل تردید بوده، اما آن‏چه مهم است بررسی وجه اعجاز آن است که بسیار جای بحث و تضارب آرا دارد. امام خمینی درباره اعجاز قرآن، نظری بدیع و خاص و رویکردی منحصر به فرد و متفاوت با دیگران دارد.

چکیده ندارد.

افلاطون بر آن بود که با تبیین نظریه مثل مبنای استوار و محکمی براى معارف بشرى پایه‏ریزى کند و آنها را از ورطه ی شکاکیت، رهایی بخشد. ابن‌سینا قائل شدن به آن را ناشی از خلط اعتبارات ماهیت، عدم تشخیص معنای واحد، خلط میان بقاء فرد با بقاء نوع دانسته و با ارائه ی نحوه ی صدور عقول طولی و ختم آن‌ها به عقل فعّال این نظریه را ابطال نموده است. از سوی دیگر شیخ اشراق تلاش کرده تا اثبات نماید ابن‌سینا در ابطال نظریه مثل، گرفتار مغالطه شده است؛ او براهین سه‌گانه‌ای در اثبات مثل اقامه نموده و با شهودات و اشراقات قواهر أعلون، نحوه ی صدور آن‌ها را از نور الانوار بیان نموده است. بعد از سهروردی، صدرالمتألهین به اثبات این نظریه پرداخته و سعی نموده تا در همه جوانب آن تحقیق نماید. مباحث مطرح شده از سوی ملاصدرا، در مورد نظریه مثل، به سه بخش کلی تقسیم‌ می شوند: جایگاه این نظریه در حکمت متعالیه، اقامه براهین پنج‌گانه در اثبات ارباب انواع و پاسخ‌گویی از انتقادات به نظریه مثل. در فصل پایانی به بیان نقاط ضعف و قوت هر یک از دیدگاههای ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا پرداخته شده و نحوه تأثیر پذیری ابن سینا از نظرات افلاطون و همچنین تأثیر پذیری شیخ اشراق و ملاصدرا از دیدگاههای افلاطون بیان گردیده است. رویکرد پژوهش حاضر به این مسأله تطبیقی است؛ از این رو سعی در تببین تطبیقی دیدگاههای این سه فیلسوف، وجوه تأثیر گذاری و تأثیر پذیری آنان و نقاط قوت و ضعف نظریات هر یک گردیده است. نگارنده با توجه به مبانی فلسفی اشراق و متعالیه اثبات کرده است، علاوه بر عقول عرضی، ارباب انواع در عالم مثال نیز وجود دارند و علی رغم آنکه ملاصدرا کیفیت صدور مثل افلاطونی و عقول عرضی را از واجب الوجود تبیین ننموده است اما با این حال، در پایان دیدگاه او را در مورد مثل افلاطونی، به عنوان بهترین دیدگاه در این زمینه برگزیده است. از این رو اشکالات و انتقاداتی را که بر این نظریه شده است پاسخ گفته و آنگاه به واکاوی ریشه های افکار او در آثار سهروردی و افلاطون پرداخته است.