آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهاز گذشته تا به حال تمامی انسان ها با این تفکر زندگی کرده اند که از این دنیای فانی به سرای باقی پا می گذارند تا بتوانند در آن جاودانهشوند. همه انسانهای مومن بر این باورند که راحتی و آسایش انسان در جهان آخرت مشروط به یافتن راه نجات و رستگاری در این دنیا می‌باشد تا به کمک آن بتوانند؛ مصالح رستگاری را جمع آوری کنند و بار سفر بر بندند. به همین دلیل بحث نجات و رستگاری و ارایه تصویری روشن از سعادت ضرورت دارد. بر این اساس اندیشمندان مسلمان راه کارهای جالبی را برای دستیابی به رستگاری به تصویر کشیده اند. هدف نگارنده در پژوهش حاضر، بررسی مبانی کلامی محمدغزالی و جوادی آملی در مساله نجات و رستگاری است. این دو اندیشمند مولفه ها و مختصاتی را برای دستیابی به سعادت بیان داشته اند؛ از جمله ایمان و عمل صالح ، اختیار و کمال و هم چنین مهمترین مبانی کلامی که غزالی مطرح می کند عبارتند از:پذیرش توحید، وجود نفس و نبوت در حالی کهجوادی آملیعلاوه بر آن اصل امامت را برای رستگاری مهم می داند. از طرفی نظام فکری غزالی برگرفته از مبانی اشعری و آن چه در نوشته های کلامی، فقهی و عرفانی او درباره نجات و رستگاری مطرح شده، کمال حداقلی است؛ یعنی رهایی از جهنم و قرار گرفتن در مرتبه پایین بهشت که این همان نجات است ولی جوادی آملی که مشرب اندیشه او در چهارچوب قرآن و عترت و تحت تاثیر فلسفه ملاصدراست، هندسه رستگاری را علاوه بر کمال حداقلی، کمال میانی و حداکثری که قرار گرفتن در مرتبه میانی و عالی بهشت است، را در سایه اعتقاد و عمل به اصل امامت می داند. کلید واژگان:نجات - رستگاری- محمد غزالی- جوادی آملی

انسان شناسی ضروری‌ترین شناخت برای آدمی محسوب می‌شود، زیرا با شناخت انسان هست که آدمی هم به شناخت خدا راه پیدا می‌کند و هم به شناخت هستی می‌رسد، البته این شناخت هم به اندازه ظرفیت وجودی هر انسان و به مقدار علم و عمل او حاصل می‌شود. در این پایان نامه سعی بر آن شده است که انسان شناسی از دیدگاه استاد شهید مطهری و استاد جوادی آملی بررسی شده و برخی از دیدگاه‌های مهم و قابل بحث در آن با هم تطبیق داده شود. سیر بحث چنین اقتضا می‌کرد که بحث از معرفت نفس و فطرت که از جان و نهاد خود آدمی سرچشمه می‌گیرد شروع شده و هنگامی که انسان خود را شناخت، به دنبال راهنما و راهبری خواهد بود که راه مستقیم را به او نشان دهد و او را در رسیدن به مقصد نهایی و کمال انسانی یاری کند و الگوی کامل انسانیت برای او باشد. بعد از بحث انسان کامل، بحث کمال انسان و اختیار و چگونگی رسیدن به کمال با تکیه بر اهمّیت علم و معرفت و با تکیه بر توشه عمل و اخلاص مطرح گشته است.

حکومت دینی به عنوان مدلی برای اداره امور جامعه انسانی برای نیل به سعادت واقعی از دیر باز مورد بحث ها و چالش های جدی قرار گرفته است. اندیشمندان مسلمان به لحاظ مبانی متقن و منطقی،همواره در طول تاریخ به دفاع از آن پرداخته اند.دراین نوشتار نیز مبانی فلسفی و کلامی این نوع حکومت به تفکیک، از دیدگاه دو فیلسوف و متکلم معاصر ،علامه جوادی آملی و علامه مصباح یزدی(حفظهما الله )مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است .در ابتدا به مباحث مقدماتی حکومت دینی از جمله ضرورت حکومت و پیوند دین و حکومت پرداخته شده است. پس از آن مبانی فلسفی حکومت دینی از اصول حکمت متعالیه استخراج شده و دیدگاه های هر دو بزرگوار در این زمینه به این نحو منعکس شده است :همه موجودات معلول خداوند هستی بخش هستند، از این رو عین ربط و تعلق به او می باشند. از آنجا که هدف از آفرینش مخلوقات رسیدن به کمال نهایی خود یا به بیان فلسفی مجرد شدن از ماده و پیوستن به معقولات،می باشد و انسانها نه می توانند حقیقت این نحوه از وجود را دریابند و نه راه رسیدن به آن را می دانند،لازم است توسط کسانی که این راه را پیموده اند و به درک این حقایق نائل شده اند،یعنی معصومین،ارشاد و هدایت شوند. درزمان عدم درک حضور مستقیم معصوم نیز شبیه ترین و نزدیکترین فرد به معصوم یعنی ولی فقیه عهده دار این مسئولیت می باشد.و در نهایت نیز مبانی کلامی حکومت دینی از دیدگاه آنها به طور خلاصه اینچنین مورد بررسی قرار گرفته است:حق حاکمیت اصالتا و بالذات منحصر به خداوند است .اما این حق به جهت حکمت و مصالحی از طرف خداوند و به اذن او ،به معصوم به جهت عصمتش در علم و عمل، عطا شده است. در زمان غیبت معصوم نیز این منصب به نزدیکترین فرد به معصوم در عدالت و فقاهت و کارآمدی یعنی ولی فقیه سپرده شده است.در این نوشتار می کوشیم تا به تبیین تفصیلی این مبانی از دیدگاه دو فیلسوف معاصر و به بیان نقاط اشتراک و اختلاف این دید گاه ها بپردازیم.علاوه براینکه بهشبهات موجود در این حوزه پاسخ مناسبی خواهیم داد.کلید واژه ها:حکومت دینی،مبانی حکومت،جوادی آملی،مصباح یزدی،ولایت فقیه

پژوهش حاضر تلاشی است برای تبیین ماهیت انسانی که معمای اعصار و قرون بوده و هست . چراکه شکوفایی معرفت و تأمل در اسرار به ودیعه نهاده شده در وجود او مهمترین رسالت قرآن کریم و انبیاء الهیمی باشد . سرشار بودن وجود آدمی از استعدادهای بالقوه زمینه ی صعود و سقوط او را حتمی می سازد . علامه جعفری و آیت الله جوادی آملی صاحب نظرانی هستند که انسان شناسی انسان را راهگشای خدا شناسی او دانسته و معتقدند آدمی با حذف موانع و ایجاد هماهنگی بین «انسان آن چنان که هست » و «انسان آن چنان که باید » می تواند زمینه ی تحقق حیات طیبه و انسانی را فراهم سازد . پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که این دو متفکر در خصوص ماهیت انسان و حیات طیبه چگونه می اندیشند و چه راهکارهای تربیتی را می توان بر اساس اندیشه هایشان ارائه نمود . این دو متفکر دین را عامل معنادار شدن زندگی بشر می دانند و معتقدند شخصیت انسانی با بر خورداری از مدیریت آگاهانه و آزادی تصعید شده در اختیار ، در جریان زندگی می تواند به کمالات عالیه ارتقاء یافته و خود خواهی ها و آشفتگی هایش را در شئون زندگی نیز تعدیل نماید . تحقق این حیات از منظر علامه جعفری در همین زندگی طبیعی با رعایت اصول و ویژگی ها و مولفه های آن امکان پذیر می باشد و آن را حیات معقول می خواند . اما از دیدگاه آیت الله جوادی آملی طیب بودن محصول طبیعت نیست و امری فرا طبیعی است که آن را حیات متألهانه خوانده و به بیان شاخصه های آن می پردازد . بر اساس دیدگاه این دو متفکر برخی از راهکارهای تربیتی پیشنهادی برای تحقق حیات طیبه عبارتند از : پرورش فطرت و روح حقیقت جو ، تعدیل احساسات خام ، پرورش خیرخواهی ، تصعید احساسات بر اساس عقل سلیم ، هماهنگی بین عقل و دین ، مراقبت اخلاقی از خود وخانواده ، توجه به کرامت ذاتی که محدودیت سنی و نوعی ندارد ، محوریت محبت و تواضع در حیات انسانی .

با بررسی رویکرد جوادی آملی و رفیعی قزوینی در خصوص اسفار اربعه، آشکار می‌گردد که میان این دو دیدگاه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی وجود دارد. جوادی آملی نهایت سفر اول را همگام با حصول مقام ولایت و نهایت سفر سوم را مقارن با حصول مقام خلافت می‌داند؛ اما در دیدگاه رفیعی قزوینی، حصول مقام ولایت با انتهای سفر سوم همراه است. در دیدگاه وی، نهایت سفر اول ابتدای مقام قلب است و سفر دوم مبدأ ظهور روح در اصطلاح عرفاست؛ در حالی که شهودِ هویت غیبیه و رسیدن به مقام محو و طمس، تناسبی با مرتبۀ روح را ندارد، بلکه وصول به این امر با مقام خفی و اخفی تطابق دارد. عارفانی چون قیصری و کاشانی میان مراتب ابتدایی و انتهایی ولایت به تفاوت قائل‌اند، لکن چنین تمایزی در دیدگاه رفیعی قزوینی دیده نمی‌شود. از منظر وی، سفر اول در محدودۀ امور عامه و جواهر و اعراض سفر سوم حکما خواهد بود. لکن از منظر جوادی آملی محدودۀ سفر اول تا اثبات ذات حق‌تعالی ادامه دارد. علاوه بر شمول جواهر و اعراض در سفر سوم که رفیعی قزوینی به آن معتقد است، نحوۀ فاعلیت حق‌تعالی و کیفیت صدور واحد از کثیر در این سفر مورد بحث قرار می‌گیرد. این گفتار بر آن است که با روش تحلیلی ـ تطبیقی، دیدگاه این دو حکیم متأله را بررسی نماید.

علم دینی، مدلی است كه هم به حل تعارض علم و دین می پردازد و هم تولید نظریه های علمی با رویكرد اسلامی را به دنبال دارد. متفكران اسلامی علم دینی را با رویكردهای مختلفی مطرح كرده اند. الگوی حِكمی- اجتهادی، نظریه ای است كه از پنج ركن نظام فلسفی اسلام، نظام انسان شناسی اسلام، نظام ارزشی اسلام، نظام مكتبی (رفتاری و اجتماعی) اسلام و نظام روششناختی اسلام تشكیل شدهاست. نظام فلسفی اسلام، تامین كننده فلسفه های مضاف به هستی و معرفت و انسان و دین و سایر فلسفه های مضاف به امور است. نظام انسان شناسی اسلامی، درصدد توصیف انسان شایسته و مطلوب در عرصه های مختلف تربیت، اقتصاد، مدیریت و غیره است. نظام ارزشی اسلام در بیان ارزش های اخلاقی و فقهی و حقوقی و عرفانی مربوط به علوم رفتاری و اجتماعی است. نظام مكتبی (رفتاری و اجتماعی) اسلام، توصیف گر احكام توصیفی و توصیه ای امور رفتاری و اجتماعی انسان است. نظام روش شناختی اسلام، بیانگر پیش فرض های ابزاری و استفهامی و معنایی و پرهیز از پیش فرض های تحمیلی است.

نظریه تحول عام معرفت دینی که موجب شک گرایی و نسبیت گرای در معرفت دینی گشته مبتنی بر مبانی است از جمله 1. جدای دین از معرفت دینی 2. تحول عام در علوم 3. ترابط عمومی تمام معارف 3. تاثیری پذیری معارف دینی از معارف بشری 4. صامت بودن شریعت 5. تاثیر پیش فرض های مفسر بر متن. که بر اساس این مبانی نمی توان به هیچ فهم ثابت و ماندگاری از دین دست یافت، حال در این مقاله به روش عقلی و تحلیلی مبتنی بر نظریات آیت الله جوادی آملی به نقد این نظریه و مبانی آن پرداخته‌ایم، عدم تحول در برخی علوم همچون گزاره های یقینی، ضروریات عقلی و صدق و کذب گزاره های علوم، وجود تحول تنزلی در کنار تکاملی، عدم تاثیر بالجمله علوم بر معارف دینی، بی دلیل بودن ترابط و تحول عام معارف بشری و به تبع معارف دینی و تناقض درونی موجود در آن، و پذیرش قواعد حاکم بر روش شناختی زبان از عوامل مهم عدم پذیرش تحول عام در معرفت دینی از منظر آیت الله جوادی آملی می باشد و در واقع این نظریه به «تبدل معرفت» می انجامد. همچنین تمایز انگاره بین اصل دین و معرفت شناسی دین و عدم وصول به درک حقیقت دین از نشانه های دیگر مردود بودن این نظریه می باشد.

مسئله قبض روح و فشار قبر از مسائل مهم فلسفی مرتبط با ساحت معاد شناسی است که در این پایان نامه از دیدگاه دو نفر از شارحینِ معاصر حکمت متعالیه علامه حسینی طهرانی و علامه جوادی آملی، ( به جهت شاخص بودن نظرات ایشان در این زمینه) با روش توصیفی_ تحلیلی، استنباطی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نخست ماهیت عالم احتضار و شاخصه های آن را به عنوان دروازه ورود به برزخ و آستانه حادثه قبض روح، با اشاره ای به برخی از مبانی فلسفی و کلامی تبیین گردیده و آن گاه برای تحلیل مسئله قبض روح از دیدگاه این دو اندیشمند به صورت مفصل و به ترتیب، به این سه سؤال پاسخ داده شده است که؛ روح (مقبوض) چیست، و کیفیت و مراحل قبض روح چیست، و قابضین ارواح چه کسانی هستند؟ لذا با تبیین حقیقت نفس و روح و بیان مراتبِ نفوس مقبوضه پرداخته و آن گاه بر اساس مبانی ای فلسفی نظیر نحوه رابطه نفس و بدن، حرکت جوهری، استکمال جوهری نفس، دو ساحتی بودن انسان و ... قبض روح را نوعی مفارق نمودن روح از بدن معرفی نموده و مراتب قابضین ارواح را نیز بر اساس مراتب وجودی مقبوضین تشریح نموده است. و سپس ماهیتِ فشارقبر به مثابه نوعی عذاب روحی_ برزخی که در اوایل مفارقت روح از بدن بر اساس مسئله تجسم اعمال محقق می شود و آثار وضعی ای را که بر جسم باقی می گذارد تبیین و تحلیل نموده است.