آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

رويكرداستاد جعفري به قلمرو دين رويكردي حداكثري است.ايشان به دلايل زير معتقداند دين و فقه اسلام مي تواند به تمامي نيازهاي مادي و معنوي بشر پاسخ مناسب بدهد:1-حيات معقول؛اين نوع حيات بعنوان حيات حقيقي واصيل انسانطبق تعريف (تلاشي آگاهانه به رهبري شخصيت انساني در مسير قرار گرفتن در جاذبه كمال مطلق)بر اعتقاد به كمال مطلق يعني خداوند منطبق است.واين يعني بدون حضور دين وپيروي از دستورات الهي در تمام امور زندگي حيات واقعي وحقيقي انسان محققنمي شود.در غير اين صورت انسان در حيات طبيعي كه بين او و حيوان مشترك است دست و پا مي زند.2-كمال فقه وبالتبع آن كمال دين؛دين كامل است.لازمه كمال دين اين است كه به همه نيازهاي مادي و معنوي انسان در جريان ارتباطات چهارگانه ودر دو حوزه«چنان كه هست »و«چنان كه بايد » پاسخ دهد.بنابراين دين حداكثري است. استاد جوادي آملي هم در بحث قلمرو دين وكاركرد آن معتقد به ديدگاه حداكثري مي باشند.دلايل ايشان براي اختيار اين رويكرد عبارتنداز:1-آياتي از قبيل آيه201 سوره بقره«ربنا آتنا في الدنيا حسنه و في لاخره الحسنه»وروايات گوناگوني ثابت مي كنند دين با وجودنظارتش بر آخرت وجنبه ابديت انسان به ابعاد گوناگون زندگي او در دنيا نيز نظر دارد.به عبارت ديگر دين اسلام به دليل تاييدات درون ديني وادعاي خود دين كامل است و ميان كمال دين وپاسخگو بودن به تمامي نيازهاي بشري ملازمه است .بنابراين دين حداكثري است.2-عقلانسان چون محدود و خطا پذير است نمي تواند تمام نيازهاي مادي و معنوي و تمام نواقص فردي و جمعي خويش را بر طرف كند.لذا خداوند طبق حكمت خود بايد براي تمامي ابعاد زندگي بشر از طريق ارسال رسل برنامه بفرستد.واين يعني دين بايدكامل باشد وتمام جنبه هاي زندگي انسان را درچهارچوب ارتباطش با خويشتن ،با خدا، با جهان هستي و با همنوعان در بر گيرد.

آیت اله میرزامحمدعلی شاه آبادی، از بنیان گذاران نظریه فطرت در قرن اخیر به شمار می رود. رهیافت شاه آبادی به نظریه فطرت، درون دینی و احیانا آمیخته با رویکرد ذوقی و عرفانی است. در عین حال، برخی از نظریه پردازی های وی از پشتوانه فلسفی و عقلانی برخوردار است. شاه آبادی، با تمسک به مقتضیات فطرت انسانی، از طرق متعددی به اثبات خداوند و صفات کمالی او پرداخته است. تمسک به فطرت عشق به کمال مطلق، فطرت افتقار، فطرت امکان، فطرت انقیاد، فطرت خوفیه، فطرت امید، فطرت حب اصل و بغض نقص، از جمله طرقی است که شاه آبادی بدین منظور پیموده است. اساس دو برهان فطرت افتقار و فطرت امکان، به ترتیب، میراثی صدرایی و سینوی است که شاه آبادی با بیانی جدید، آن را ارائه کرده اما دیگر موارد، از نوآوری های حکیم شاه آبادی محسوب می شود. به نظر می رسد که بعضی از براهین شاه آبادی، همچون برهان فطرت انقیاد، فطرت خوف و فطرت حب اصل و بغض نقص، از حیث صغروی، در گفتمان عقلانی و فلسفی قابل دفاع نیست؛ اما بعضی، همچون برهان فطرت عشق و فطرت امید، قابل اتکا بوده و مورد تمسک برخی حکمای متاخر قرار گرفته است.

بسیاری از فیلسوفان معاصر عواطف را اموری شناختی می دانند، لذا برخلاف تصور سنتی رایج که عواطف را یورشهایی غیر قابل کنترل و آنرا مربوط به جنبه حیوانی انسان می دانند، عواطف شناختی، قابل کنترل و معقول بوده و ارتباط تنگاتنگی با باورهای انسان دارد. بدین خاطر در کلام جدید نقش عواطف در تحقق باورهای دینی مورد توجه و بازخوانی قرار گرفته است. استادجوادی آملی معتقدند اشتیاق به کمال نامحدود که امری فطری است، به باور خدا می انجامد. همچنین چنین باوری مستلزم وجود خدا در عالم خارج است. از سوی دیگر سارتر اگزیستانسیالیستی با تبیین رابطه عاشقانه میان انسانها، عشق را سالب آزادی عاشق و معشوق و نیز غیرقابل توجیه می داند. همچنین از آنجا که خدا در رابطه عاشقانه فراتر از انسان است، به طریق اولی منجر به سلب آزادی انسان شده، و به این ترتیب باور به خدا به هیچ روی قابل توجیه نیست. این مقاله با بررسی تحلیل هر دو متفکر از عاطفۀ عشق با روشی توصیفی_تحلیلی به بررسی توجیه پذیری عشق انسان به خدا به عنوان مبنای باور دینی پرداخته و تلاش می کند تا نشان دهد آیا عشق به عنوان یک حالت عاطفی می تواند معیار مناسبی برای اثبات وجود خارجی خدا باشد؟

علم دینی منظومه‌ای معرفتی دربارۀ جهان واقع است. تحقیق در مبانی فلسفی علم و مبانی دین‌شناختی نخستین گام به سوی سامان علم دینی است. پیدایش اصطلاح علم دینی در جامعۀ علمی کشور به محور برخی مجادلات مبدل گشته است، به گونه‌ای که در میان موافقان و مخالفان، با تقریرهای گوناگونی مواجهیم. توجه به میزان گستردگی نزاع موجود، نمایانگر این امر است که تنها بیان پذیرش یا عدم‌پذیرش علم دینی از جانب متفکران، به سبب تقریرهای متنوع، نظریۀ صاحب‌نظران را به‌وضوح ترسیم نخواهد کرد. بازخوانی مکرر دیدگاه‌ها به تنقیح محل نزاع و استحکام تقریر می‌انجامد. از میان قائلان به امکان علم دینی، به سبب اهمیت نظریۀ آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله مصباح یزدی و دکتر گلشنی، نظریۀ علم دینی ایشان مقایسه و بر همین مبنا به جایگاه عقل و وحی در نظریات هر یک از این متفکران اشاره شده است. این نوشتار در پی آن است که با مقایسۀ دیدگاه‌ها، گامی در جهت روشنی مباحث علم دینی بردارد.

در این پژوهش که با عنوان «انتظار بشر از دین» از منظر اندیشمندان مسلمان خصوصاً استاد جوادی آملی و دکتر سروش می باشد، این مسأله مطرح است که انسان ها چه نیازی به دین دارند و دین چه انتظاری از انسان. هر چند در این مسأله، دیدگاه ها و رویکردهای گوناگونی وجود دارد، ولی در این پژوهش این بحث را از دیدگاه نظریه پردازان معاصر در حوزة دین شناسی، خصوصاً استاد جوادی آملی و دکتر عبدالکریم سروش بررسی و تحلیل نموده ایم. در ابتدا به تبیین موضوع پرداخته شده و اینکه آیا این دو پرسش «انتظار بشر از دین» و «انتظار دین از بشر» قابل جمعند؛ سپس به تحلیل و بررسی این که آیا پرسش فوق، یک رویکرد درون دینی دارد یا برون دینی، پرداخته شده است و پس از تبیین آنها، به بیان فواید و کارکردهای دین از منظر این دو متفکر و همچنین این که رابطة دین با اخلاق و دین با دنیا و آخرت چگونه است و چه تفاوتهایی در این زمینه در آراء آنها وجود دارد. سرانجام در بررسی مسأله به ریشه یابی اختلافات و علت تفاوتها دیدگاهها پرداخته شده و از آن جا که اساس تفکر استاد جوادی آملی بر مبنای خدا محوری و دکتر سروش بر مبنای انسان محوری می باشد، تفاوت فاحشی در پاسخ این دو به پرسش «انتظار بشر از دین» دیده می شود و در پایان در یک مقایسه و ارزیابی نتیجة مورد نظر ارائه شده است.

در این پژوهش که با عنوان رابطه دین و اخلاق از دیدگاه فلاسفه صدرایی معاصر می باشد، این مسأله مطرح است، که آیا دین و اخلاق باهم ارتباط دارند. آیا دین متکی به اخلاق است یا اخلاق متکی به دین. هرچند در این مسأله، دیدگاه ها و رویکردهای گوناگونی وجود دارد، ولی در این پژوهش این بحث را از دیدگاه نظریه پردازان معاصر در حوزه فلسفه دین و فلسفه اخلاق خصوصأ آیت الله جوادی آملی، استاد مطهری و آیت الله مصباح یزدی بررسی و تحلیل نمودیم.در ابتدا به تبیین موضوع و اهمیت پژوهش در این مسأله پرداختیم، سپس معناشناسی دین، ضرورت دین، منشأ پیدایش دین، فطری بودن دین، چیستی اخلاق و اهداف دین و اخلاق و در نهایت پیشینه و رابطه دین و اخلاق از دیدگاه هر یک از این سه فیلسوف معاصر را بیان می داریم.آیت الله مصباح رابطه دین و اخلاق را از نوع رابطه جزء و کل یا به عبارتی از نوع رابطه ارگانیکی و اتحاد گونه می داند، که در آن اخلاق جزئی از دین است و رابطه عموم خصوص مطلق مابین آن ها برقرار است.به عقیده وی تحصیل سعادت انسان، در گرو رابطه و اتحاد دین و اخلاق است.استاد مطهری با مطرح کردن این فرضیه که معیار فعل اخلاقی چیست. به بحث رابطه دین و اخلاق می پردازد و پس از بیان نظرات مختلف در این زمینه،نظر مطلوب را این می داند، که اساس و پایه دین خداشناسی است و هر دیدگاه اخلاقی بدون پشتوانه خدا نمی تواند نظامی اخلاقی داشته باشد، یا اگر هم داشته باشد، منسجم و پویا نیست و یک نوع اخلاق حداقلی است. پس پایه و اساس رابطه دین و اخلاق خداشناسی است.آیت الله جوادی آملی پس از بیان چهار نوع اخلاق و ویژگی های آن ها می فرماید، که انسان برای رسیدن به کمال باید به ویژگی های موجود در چهار نوع اخلاق ذکر شده آراسته گردد. این جاست که بحث رابطه دین و اخلاق و اهمیت آن در آداب و رفتار انسان آشکار می شود؛ زیرا جایگاه اخلاقی انسان بسیار رفیع است و وقتی که در چهارچوب نظام اخلاقی اسلام قرار گیرد و اخلاق و رفتار خود را بر پایه آن نظام شکل دهد، می تواند در جامعه همچون نوری بتابد و اجتماع انسانی در پرتو آن به سعادت برسند، پس اتحاد دین و اخلاق نقش اساسی در رسیدن انسان به سرمنزل مقصود و سعادت دارد.کلید واژه ها: دین، اخلاق، رابطه دین واخلاق،استاد مطهری،آیت الله جوادی آملی،آیت الله مصباح یزدی.

مسأله ارتباط دین با عقل و علم جزء دغدغه‌های اصلی باربور و جوادی آملی در غرب و شرق عالم و با دو جامعه دینی متفاوت می‌باشد. جوادی آملی با پایه قرار دادن دین، علم و عقل را در درون دایره دینی قرار داده و تعارض بین دین و علم و عقل را موجه ندانسته و تعارض آن دو را با نقل می‌داند و راه‌ حل‌های خوبی هم ارائه می‌دهد اما باربور با پایه قرار دادن علم و پیش فرض جدایی دین با علم به دنبال نظریه‌ی گفتگو میان آن دو است و دغدغه‌ی این را دارد که دین همانند علم ساختار و مدل مشخصی دارد و می‌تواند به عنوان منبع معرفت و روش زندگی قرار گیرد اما جوادی آملی دغدغه‌ی تأکید بر عقل در دایره دینی را دارد. هر دو متفکر محدودیت علوم تجربی را مطرح می‌نماید. در تطبیق نظریات این دو متفکر در حوزه نگاه کلان و فلسفی به این سه مقوله و بحث قلمرو دین کمک شایانی از جوادی آملی می‌توان گرفت و در مسأله علم و ساختارها و روش‌های آن و در نقد نقل‌های دینی و طرح معیارهای ارزیابی آنها از باربور کمک شایانی می‌توان گرفت.دراین رساله ابتدا به دنبال ادبیات تاریخی این مساله وبد توصیف نظریات این دو متفکر وسپس طرح شباهتها وتفاوتها وهمچنین با نگاهی تطبیقی به دنبال درک بهتر این مساله میباشیم.