آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

در پی تبیین ماهیت ایمان و بررسی ارتباط و تاثیری که ایمان بر افعال انسان از جهت ارزشمندی و یا درستی این افعال می تواند بگذارد، به مطالعه اندیشه های اخلاقی دو اندیشمند، علامه طباطبایی و آکوئیناس پرداختیم. با بررسی این دو دیدگاه مشخص شد متعلق اصلی ایمان خداوند است و هر دو فیلسوف ایمان را نوعی فضیلت می دانند.با این تفاوت که آکوئیناس با تلفیق دیدگاه دینی خود، و طرح فضایل الهیاتی، ایمان را جزو فضایل دینی که از طرف خداوند به انسان افاضه می شوند، معرفی می کند و آن را در ایجاد فضایل اخلاقی موثر می داند. علامه نیز با توجه به تعالیم اسلامی و آیات قرآنی اعمالی را که بدون ایمان انجام شوند، حبط شده و بی ارزش می داند. همچنین با بررسی دیدگاه دو فیلسوف روشن شد که ایمان از طریق ارزش دادن به افعال اخلاقی انسان، در نیل به سعادت واقعی نیز نقش دارد.

در این رساله ابتدا گزاره هایی که موضوع آنها خدا و محمول آنها یکی اسما و صفات الهی است اشاره شده است. فخر رازی مشکل اوصاف مشترک میان خالق و مخلوق را با اشتراک معنوی مورد نظر خود ( به معنای متواطی) و تاویل اوصاف موهم تشبیه رفع می نماید. ابن عربی معناشناسی اوصاف الهی را با سه روش اشتراک معنوی وجود، قاعده حقیقت و مجاز و نظریه تشبیه در عین تنزیه تبیین می کند. و سرانجام نظریه جمع بین تشبیه و تنزیه را بر دیگر روش ها ترجیح داده و مدعی شده است این نظریه را از شرع آموخته است.علامه طباطبایی با استفاده از مبانی حکمت متعالیه، صفات را با اصل معانی آن برای خدا اثبات می کند. در حالی که او را از ویژگیهای صفات مخلوقات مبرا می داند. و در پایان اهم مباحث این سه دانشمند مقایسه شده است.

ملا‌رجبعلی تبریزی از فیلسوفان دوره صفوی و معاصر صدرالمتألهین فیلسوف بزرگ جهان اسلام است. با وجود این‌که تبریزی معاصر ملاصدرا است به‌شدت با اصالت وجود مخالفت می‌کند و به اثبات اصالت ماهیت می‌پردازد. او در عین حال وجود را امری خارجی و فرع بر ماهیت می‌داند. به‌نظر می‌رسد این دیدگاه متأثر از تعریف وی از ماهیت و وجود و رابطه آن دو در خارج است. در مقاله حاضر به تشریح تعریف تبریزی از ماهیت و وجود و نسبت آن دو در خارج و هم‌چنین ادله وی بر اصالت ماهیت می‌پردازیم. در پایان نیز بررسی‌ای انتقادی از ادله تبریزی بر اصالت ماهیت ارائه می‌دهیم.

یکی از مهم ترین شعایر دینی که در میان اقوام و ملل مختلف به شیوه های گوناگون رواج داشته و دارد، آیین قربانی است. این آیین که خود دربر دارنده بخش های مختلف و دارای گوناگونی های بسیار در زمینه موضوع، چگونگی و هدف قربانی است، مضمون تحقیق پژوهشگران دین شناس بوده است. این محققان در طی دو سده گذشته رهیافت های متنوعی، همچون رویکرد جامعه شناختی، روان شناختی، اسطوره شناختی و پدیدارشناختی را در بررسی این آیین به کار برده اند و نظریه های گوناگونی را در این باره مطرح کرده اند. این مقاله کوشیده است تا در بررسی مختصر خود، پژوهش ها و نظریه های سه تن از این محققان، یعنی هربرت اسپنسر، ادوارد تایلور و جیمز جورج فریزر را به اجمال معرفی نماید.

بررسی صفات حق از مسائل مهمی است که درطول تاریخ مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است .از مهمترین این صفات قدرت و اراده الهی می باشد .پژوهش ها و بحث های گوناگونی دراین زمینهصورت گرفته است .این رساله کنکاشی در تعاریف دیدگاه ها،آرا براهین ،مواضع فلسفی،مسائل و عناوین فرعی گوناگون در باب قدرت و اراده الهی صورت گرفته است .سعی و کوشش اصلی معطوف به بررسی نظرات ابن سینا و علامه طباطبایی می باشد .پژوهش حاضر از پنج فصل تشکلیل شده است ،فصل اول را به کلیات اختصاص داده ایم در فصل دوم به مبادی و تعاریف پرداخته ایم در فصل سوم به بررسی دیدگاه ابن سینا درباره ی قدرت و اراده الهی پرداخته ایم فصل چهارم بررسی دیدگاه های علامه طباطبایی درباره قدرت و ارده الهی میباشد.فصل پنج مقایسه و تطبیق دیدگاه های دو فیلسوف بزرگ ابن سینا و علامه طباطبایی می باشد.نظر ابن سینا درباره ه قدرت این است که قدرت را صفت مستقل نمی داند قدرت یعنی تعقل نظام خیر وانجام دادن آن پس قدرت عین علم است .درباره اراده عقیده دارد که اراده و علم حق تعالی از جهت مفهوم و مصداق متحدند و عین ذات او هستند علامه طباطبایی می فرماید قدرت از صفات ذاتی واجب تعالی است.تفسیر اراده به علم ذاتی او نادرست است اراده را یک کیف نفسانی خاص و مغایر با علم و شوق میداند که در ذات واجب تعالی راه ندارد زیرا اراده ماهیت ممکن است و واجب تعالی از ماهیت و ممکن منزه و مبرا است .روش تحقیق در این پژوهش کتابخانه ای و توصیفی است .

در پایان نامه حاضر عقل و وحی و رابطه آن دو در شش فصل با این مباحث بررسی شده است: فصل اول، اصطلاح شناسی عقل و وحی؛ فصل دوم، عقل از دیدگاه ابن سینا و علامه طباطبایی؛ فصل سوم، وحی از دیدگاه ابن سینا و علامه طباطبایی؛ فصل چهارم، عقل و وحی از دیدگاه کلام جدید؛ فصل پنجم، رابطه عقل و وحی از دیدگاه آن دو حکیم؛ فصل ششم، بررسی و مقایسه آرای علامه طباطبایی و ابن سینا و فارابی.

یكی از دقيق ترين ابعاد عصمت پيامبران مسئله عصمت از سهو خطاست. هرچنـد قسم خاصی از سهو، بازتـاب گسـترده ای ميـان فقهـا و متكلمـان دارد، دربـاره ابعـاد ديگر اين مسئله، مانند عصمت پيامبران در امور عادی، اجتمـاعی و حكـومتی بـه ارائه نظريات كلی بسـنده شـده اسـت. مقالـی حاضـر مـی كوشـد بـا روش توصـيفی ـ تحليلی و به شيوه مطالعه كتابخانه ای و ميدانی، ديدگاه علامه طباطبـايی را در ايـن زمينه گزارش و بررسی كند. پژوهش حاضر نشان خواهد داد نظر علامه طباطبايی در رابطه با عصمت پيامبران از خطا و نسيان در امـور خـارج از شـريعت، بـا نظـر مشهور متكلمان شيعی همخوانی ندارد. ايشان عصمت از خطا و نسيان را امری خارج از ادله عصمت می شمارد ومعتقد است ادله عصـمت ايـن امـور را اثبـات نمـی كنـد؛ بنابراين برهانی نيز بر آن اقامه نكرده است. ايشان در موارد گوناگون نه تنها از امكـان خطا بلكه وقوع آن در غير پيامبر اكرم خبرداده است. ادله عقلی و نقلی و شـواهد تاريخی، ناتمام بودن نظر علامه را آشكار می كند.

در بین حکمای مسلمان، ملاصدرا بیش از دیگران به تأثیر ملکات بر معرفت اهتمام داشته‌است. وی معتقد است که برای تحصیل معرفت، انسان باید به آنچه در ساحت‌های معنوی و روحی او می‌گذرد توجّه نماید. به همین دلیل، در کسب معرفت، تنها ابزار منطق و استدلال کافی نیست و عوامل معنوی و ملکات هم نفیاً و هم اثباتاً با ساحت معرفتی او مرتبط هستند از منظر وی این تأثیرگذاری در حوزه‌هایی از شناخت که موضوع آن به کانون هستی انسان نزدیکتر و از اشتداد وجودی و مرتبت تجریدی بالاتری برخوردار باشد گسترده‌تر و عمیق‌تر خواهد بود.علامه طباطبایی نیز گرچه در فلسفه پیرو حکمت متعالیه است ولی بررسی اندیشه‌های وی- به عنوان مفسری کم نظیر در احاطه به مبانی کتاب وسنت-پژوهش حاضر را در شناخت دیدگاه دینی-فلسفی یاری خواهد کرد.به دلیل همین رویکرد، علامه اختصاصاتی در نگاه فلسفی خود دارد که در نوع خود جالب توجه و کم نطیر است.او کهحقیقت علم را نه یک امر بشری بلکه امری الهی و عطیه ای از جانب حق می داند از این رو برای دریافت این لطف حق شرایطی معنوی و غیر معرفتی خاصی لازم است.خواجه نصیر الدین طوسی نیز- به عنوان متفکری جامع در معقول و منقول – از ویژگی منحصر به فردی برخوردار است. او که در مرز کلام ، فلسفه و اخلاق قرار دارد. و در همه این شاخه های مهم علوم از آثار فاخری برخوردار است آراء مهمی در تعامل ملکات و معرفت دارد. وی جزئ معدود اندیسمندان اسلامی است که به تفصیل در باب فضیلت‌های عقلانی و اخلاقی سخن رانده است.از دیدگاه وی، همه تصدیق‌ها و تکذیب‌های انسان خاستگاه معرفتی ندارد و بسیاری از افعال شناختی آدمی، متأثر ازملکات و عناصر غیرشناختی می‌باشد. این تأثیرات می‌تواند مثبت یا منفی، قوی یا ضعیف، پیدا یا پنهان، مستقیم یا غیرمستقیم، ارادی یا غیرارادی، درونی یا بیرونی و... باشد. این متفکران انسان را به دوری از رذائل و کسب فضایل و ورود به حیات معقول از دالان حیاط طیبه فرا می‌خوانند. آنها تهذیب نفس و عمل صالح راشرط اساسی و عامل محوری در عقل‌ورزی و معرفت اندوزی می‌دانند.

اعتقاد به وجود خدا به عنوان اساس هر نوع باور دینی، همواره در معرض حملات نظری از سوی مخالفین بوده که به نوبه خود پاسخ‌های دین‌داران را نیز به همراه داشته است. یکی از این موارد، چالش قرینه‌گرایی است که طبق آن فقط گزاره‌هایی پذیرفتنی، مجاز یا موجه است که شاهد، دلیل، یا قرینه عقلانی داشته باشد. اما مدعای خداناباور این است که باور به وجود خدا شاهد یا دلیل عقلانی ندارد. نتیجه این دو گزاره در کنار هم، عدم جواز یا توجیه باور دینی است. در پایان نامه حاضر، نظرات دو متأله شاخص شرق و غرب در قرن گذشته یعنی علامه سید محمد حسین طباطبایی و آلوین پلانتینگا در مواجهه با چالش فوق بررسی و مقایسه شده است. بر این اساس، پلانتینگا پس از ارزیابی براهین مشهور تاریخ فلسفه غرب بر اثبات وجود خدا، یعنی برهان‌های جهان شناختی، وجود شناختی (آنسلم) و غایت شناختی (نظم)، هیچ کدام را منتج به مقصود و تمام نمی‌داند. البته به طریق اولی، استدلال‌های مخالفین را بر اثبات عدم وجود خدا نیز نمی‌پذیرد. در مقابل، او که به سنت معرفت‌شناسی اصلاح‌شده تعلق دارد، با نقد بنیادی نظریه مبناگروی سنتی در توجیه، گزاره کبرای قیاس قرینه گرا را به چالش می‌کشد: این که « فقط گزاره‌هایی موجه است که قرینه عقلانی داشته باشد» خود به کدام دلیل متکی است؟ وی و هم‌فکرانش با رد انحصار باور‌های پایه در بدیهیات اولی و گزاره‌های بطلان‌ناپذیر، گزاره «خدا وجود دارد» را نیز برای یک دین‌دار یک گزاره واقعا پایه معرفی می‌کنند.از سوی دیگر با بررسی نظریات علامه طباطبایی در این گزارش نشان داده شده است که وی آوردن برهان بر اثبات وجود واجب یا هستی مطلق را نه تنها ممکن می‌داند بلکه در آثار خود نیز به آن اقدام کرده است که مشهورترین آن، تقریر ایشان از برهان صدیقین است. این، به معنی رد ادعای صغرای قیاس قرینه‌گراست. با این حال، نظرات علامه طباطبایی از جنبه معرفت‌شناسی قضیه نیز جالب توجه است. با این که وی هم‌چون سایر فلاسفه مسلمان، به مکتب مبناگروی سنتی در توجیه وفادار است، اما همه مقدمات برهان (باورهای پایه) را در اصل عدم اجتماع نقیضین خلاصه می‌کند. بر این اساس، خود این اصل اولی به نحوی به پذیرش واقعیت به معنای مطلق آن که در این دیدگاه با وجود مطلق یا واجب یکی است، محتاج است. چرا که ابتدا باید واقعیت را درک کرد تا پس از آن عدم واقعیت را فهمید و در مرحله بعد نتیجه گرفت که واقعیت با لاواقعیت جمع نخواهد شد.