آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ذات‌گرایی جدید در تقابل با کلّ ضدّذات‌گرایی مابعدنیوتنی تا حال حاضر و روایت جدیدی از ذات‌گرایی قدیم است. جناب استاد مصباح یزدی، که در سنّت ذات‌گرایی قدیم قرار دارند، دارای دیدگاهی است که در توافق با ذات‌گرایی جدید است. طبق ذات‌گرایی جدید، حقایق دارای ذوات و خواص ذاتی حقیقی و اعتبارات دارای ذوات و خواص ذاتی اعتباری‌اند. ذوات و خواص ذاتی موضوعات تجربی از طریق تجربه، موضوعات عقلی از طریق عقل، و موضوعات اعتباری(اعم از اعتبارات تجربی و نقلی، و اعم از اعتبارات توصیفی و توصیه‌ای) از طریق اعتبارات غیردینی و دینی قابل اکتساب و شناسایی می‌باشند. طبق رویکردی که مصباح یزدی در باب روش و در باب علم دینی دارند، علوم تجربی و نیمه‌ی تجربی علوم اجتماعی و رفتاری به تبع تجربه، علوم عقلی محض به تبع عقل، علوم عقلی غیرمحض به تبع عقل و منابع عقلی دین، و علوم نقلی و نیمه‌ی نقلی علوم اجتماعی و رفتاری به تبع نقل و منابع نقلی دین قابل اکتساب می‌باشند. بر این اساس، رسالت دین بر تأیید برخی علوم، تهذیب برخی علوم، و تأسیس برخی دیگر است.

هدف مقاله حاضر واکاوي شاخصه‌هاي مسئلۀ جمعيت از ديدگاه علامه مصباح يزدي، ازجمله ماهيت مسئلۀ جمعيت و ارتباط آن با ساير علوم، ديدگاه اسلام راجع به تکثير جمعيت، عوامل مؤثر در پديدآيي مشکل جمعيت در ايران، شيوه و راهبرد برون‌رفت از اين مشکل است، که با روش کتابخانه‌اي و تحليل محتوا به آن پرداخته شده است. نتيجه آنکه از ديدگاه علامه مصباح يزدي 1. مسئلۀ جمعيت ماهيتي ميان‌رشته‌اي دارد و با علوم جمعيت‌شناسي، جامعه‌شناسي، اقتصاد و فقه مرتبط است؛ 2. مطلوبيت تکثير نسل منطبق بر فلسفه آفرينش و يک اصل موضوع کلامي و با توجه به روايات، نزديک به بديهي است؛ 3. عوامل مؤثر در پديدآيي مشکل جمعيت شامل توطئۀ دشمنان خارجي، خطاي روحانيان، خطاي دولت‌مردان، عقب‌ماندگي‌هاي علمي و رواج فرهنگ راحت‌طلبي جهاني است؛ 4. تعيين روش در آغاز، بررسي جنبه‌هاي مختلف موضوع و توجه به نقش عوامل متعدد و جمع‌بندي و اولويت‌بندي مشکلات ضروري است؛ 5. راهبرد حل مسئلۀ جمعيت، برنامه‌ريزي در جهت تقويت پايه‌هاي علوم مرتبط با مسئلۀ جمعيت به‌ويژه جمعيت‌شناسي، جامعه‌شناسي جمعيت، اقتصاد جمعيت و فقه جمعيت؛ برملاساختن توطئه‌هاي دشمن، نقد روشنگرانۀ جنگ فمينيسم عليه خانواده و نيز برنامه‌هاي تقويت دينداري به‌ویژه تقويت اعتقاد به ارزش‌هاي خانوادگي در زمينۀ فرزندآوري و فرزندپروري، از مجموعه ديدگاه‌هاي علامه مصباح يزدي نتيجه‌گيري مي‌شود. نقش حوزه‌هاي علميه در انجام فعاليت‌هاي فرهنگي، پژوهشي و آموزشي، معرفي نتايج و ارائه تحليل‌هاي درست، برجسته است.

بحث ما دربارة ملاک ارزش‌هاي اخلاقي از نظر اسلام و ساير مکاتب اخلاقي بود و اينکه اين ارزش‌ها در چه شرايطي ثابت مي‌شود. ارزش‌هاي اخلاقي مي‌توانند مطلوب، نامطلوب، مثبت يا منفي باشند و داراي مراتب‌اند و اسلام براي آنها حد نصابي قائل است که همة موظفند آن را شناخته، با توجه به آن، برنامه‌هاي خود را تنظيم کنند. حد نصاب ارزش‌ها مؤيدات و مقدمات ارزش‌هاي اصلي محسوب مي‌شوند. بعضي از مراتب نيز مخصوص انبيا و اولياي خاص خداست که امثال ما از درک آنها عاجزيم، اما بسياري از مراتب ارزش‌ها را مي‌توان درک و تعريف کرد و لوازم آن را برشمرد. روح همة ارزش‌هايي که مورد قبول اسلام است، ايمان به خداست. به ميزان دخالت ايمان در هرکاري، ارزش آن کار معين مي‌شود. البته ايمان با علم (دانستن) تفاوتی ظريف دارد؛ زيرا علم با کشف واقعيت براي انسان ـ هرچند بي‌اختيار و بدون تلاش ـ حاصل مي‌شود، اما در ايمان عنصر اختيار وجود دارد؛ يعني بعد از علم، انسان بايد آن را بپذيرد و به لوازم آن ملتزم باشد. ازاين‌رو ممکن است با وجود علم، ايمان وجود نداشته باشد. همچنان‌كه فرعون مي‌دانست حضرت موسي(ع) پيامبر است، اما مي‌گفت: «مَا عَلِمْتُ لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرِي» (قصص: 38) يا «أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَي» (نازعات: 24).

يکي از مسائلي که امروزه در مورد آن اختلاف‌نظر فراواني وجود دارد بحث از حقوق و تکاليف زن و مرد است. مدعيان اين باور، زنانگي و مردانگي را نقش‌هاي اعتباري مي‌دانند که جامعه به افراد بخشيده است. اين مقاله به روش کتابخانه‌اي و به‌شيوۀ توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است. براساس رويکرد آيت‌الله مصباح يزدي به مسئلۀ جنسيت زن و خانواده که رويکردي کلامي و اجتهادي است، به اثبات حقيقت جنس مذکر و مؤنث براساس تفاوت‌هاي روحي و جسمي که در هريک از اين دو دسته وجود دارد، پرداخته و سپس آثار ناشي از اين تفاوت‌ها را که منجر به تعيين حقوق و تکاليفي براي هريک از دو جنس مي‌شود ذکر مي‌کنیم. يافته‌هاي پژوهش حاكي از اين است كه اين تفاوت‌ها هرگز به معناي ظلم در حق زن و برتر بودن مرد نيست؛ بلکه هر دوي آنها در حقيقت و روح انساني واحدند و تنها تفاوتشان در جهات جسمي و رواني است که خداوند متناسب با اين تفاوت‌ها براي تکامل آنها حقوق و وظايف متقابلي را مشخص کرده و مسير تکامل و سعادت را براي همه انسان‌ها مهيا کرده است.

ملت در جامعه سیاسی دارای حقوق و آزادی های عمومی می باشد، بخشی از این حقوق و آزادی ها در قانون اساسی تصریح گردیده است که از آن به عنوان حقوق بنیادین ملت تعبیر می گردد. اکثر نظام های سیاسی متشکل از مبانی اندیشه‌ای و فلسفی هستند که برگرفته از حاکمیت اندیشه ها و ایدئولوژی متفکران فلسفی و حقوقی می باشد. از این رو براساس نوع نگرش فلسفی حاکم بر نظام سیاسی، قانون اساسی را تدوین و تصویب نموده و درنهایت مبانی فلسفی خود را در ارکان و ساختار حکومت ها و نیز در نوع نگرش به حقوق بنیادین ملت متبلور می گردانند. هدف: هدف این پژوهش تبیین نگرش فلسفی و حقوقی علامه مصباح یزدی و نیز تاثیر این رویکرد در تعیین مبنا و منشا حقوق‌بنیادین برای ملت در حکومت‌اسلامی می باشد. روش: مقاله حاضر با روش تحلیلی‌– توصیفی مبانی فلسفس حقوق بنیادین مات از منظر علامه مصباح یزدی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته: علامه مصباح یزدی به عنوان یکی از بزرگترین فیلسوفان و نظریه پردازان عصر حاضر، مبانی فلسفی حقوق بنیادین ملت را در همگرایی حقوق ملت با شریعت، کمال باوری، کرامت انسانی و فرجام باوری خلاصه می‌نمایند.

مطابق آيات قرآن، تقدير فراگير الهي همه پديده‌هاي هستي، از جمله افعال انسان را دربر مي‌گيرد و همين فراگيري شبهه جبر را زنده مي‌کند. اين مقاله با رويکردي تحليلي ـ ‌توصيفي نقش انواع تقديرهاي الهي را در افعال اختياري انسان براساس آيات قرآن با تأکيد بر ديدگاه علامه مصباح‌ يزدي واکاوي مي‌کند. حاصل بررسي نشان مي‌دهد که تقديرهاي سطح نازل در قالب عوامل وراثتي و محيطي هرچند در انتخاب انسان موثرند، اما موجب سلب اختيار او نمي‌شوند. تقديرهاي سطح عالي هم‌عرض اراده انسان نيستند تا مانع اراده و اختيار او باشند. تقديرهاي عام و خاص الهي نيز هرچند انسان را به سوي انجام مسئوليت‌هايي خاص سوق مي‌دهند، اما اختيار و اراده را از انسان نمي‌ستانند.

در اسلام معيار و ملاك ارزش‌ها و فضائل اخلاقي ايمان و كفر است. هرچند اين معيار كاملاً روشن و بديهي به نظر مي‌رسد، اما همواره در طول تاريخ در آن ابهام‌هايي وجود داشته و بسترساز پيدايش مكاتب فكري و عقيدتي و انحرافاتي در انديشه و عمل شده است. هرگاه ايمان، معيار سعادت مطرح مي‌شود، مراد از «ايمان» محتواي دين از جمله ايمان به غيب، ايمان به ما انزل الله، ايمان به انبياء و ملائكه و انبياي الهي است؛ چراكه دين شامل عقايد، اخلاق و احكام مي‌باشد و هريك از احكام شامل احكام فردي، اجتماعي و خانوادگي است. ازاين‌رو، هر مسلماني لازم است به همه محتواي دين ايمان و باور داشته باشد و مقتضي ايمان او، رفتار و عمل است.

شاید هیچ سوالی برای ما انسان‌ها مرتبط‌تر، ضروری‌تر و حیاتی‌تر از سوال «من کیستم؟» نباشد. از این سؤال ساده و در عین حال عمیق، سؤالات دیگری مانند: آیا من فقط یک بدن فیزیکی هستم؟، یا من یک مفهوم صرفاً ساخت ذهنی است؟ و آیا «من» چیزی عظیم تر از آنچه که به نظر ظاهری برسد، هست؟. آیا واقعاً می توان دین یا هر نظام اعتقادی را بدون پاسخ به این سؤالات توضیح داد؟ چگونه می توان عبادت به یک وجود ماوراء طبیعی را توضیح داد، در صورتی که غیر از بدن انسان چیزی دیگر وجود نداشته باشد؟ این پرسش ها فیلسوفان و متفکران دینی را در طول تاریخ درگیر کرده است، به ویژه متفکرین اسلامی. درعین حال در این بازه زمانی علمای اسلام به دلایل مختلف بیشتر روی مسائل شرعی تمرکز کرده‌اند. یکی از محققین مسلمان معاصر که سعی کردند این سنت را بشکند آیت الله محمد تقی مصباح یزدی بوده است. فلذا برای ترویج این سعی کتاب ایشان «انسان شناسی در قرآن» در این پایان نامه مورد ترجمه و تشریح داده شده است. آیت الله مصباح یزدی یکی از برجسته ترین شاگردان مرحوم محمد حسین طباطبایی (علامه طباطبایی) بوده که در زمان معاصر ما مکتب فلسفی ملا صدرا را احیا کرده است.. هدف این پایان نامه ارائه دادن یک تفسیر دیگر از حقیقت انسان هست، و آن هم از دیدگاه قرآن. برای رسیدن به این هدف، بخش‌های اصلی کتاب «انسان‌شناسی در قرآن» ترجمه و تحریر داده شده است. کنار این ترجمه نکات تکمیلی که بر اساس نیاز های مخاطبین انگلیسی زبان، خصوصا مخاطبین غیر مسلمان، اضافه شده است. از این رو، تعلیقات اصلی در این پایان نامه مانند: ادله عقلی برای اثبات تجرد روح ، رابطه بین نفس و بدن ، اصالت نفس و هدف از خلقت انسان و غیره انتخاب شده است.. این پایان‌نامه نتیجه می‌گیرد که آیات فوران از قرآن کریم وجود دارد که مباشرا اشاره می کند به یک موجود فرا مادی، مانند ایاتی که اشاره می کند به دمیدن روح و همچنین در تبیین مراحل مختلف خلقت انسان. علاوه بر این، قرآن از طریق معرفی انسان به عنوان جانشین خدا، ظرفیت حقیقت انسان را تعریف می کند. برای تکمیل این نتیجه‌گیری، پایان‌نامه به نظرات متکلمان و فیلسوفان مسلمان می پردازد که در آنجا همان یافته‌ها پیدا می‌شود. وجود روح غیر مادی از نظر منطقی توسط اندیشمندان شیعه ثابت شده است. یکی از آنها، ملاصدرا هست. در توضیحات ایشان پیدا می شود که کل عالم هستی یک واقعیت ذو مراتب هست، که حقیقت انسان خارج از این امر نیست. پس انسان هم یک واقعیت ذو مراتب هست که یکی از ابعاد انسان همان ابعاد مجرد ایشان هست.