آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اين مقاله شرحي است بر كلام اميرمؤمنان علي (ع) در باب اوصاف شيعيان واقعي. گفتيم كه از نظر امام كفر چهار پايه دارد، اما شك داراي چهار شعبه است. اين تعبير (پايه و شعبه) بيانگر اين است كه گويا شك‌هاي مزاحم ايمان چند نوع‌اند و كساني كه مبتلا به شك مي‌شوند چند دسته‌اند كه از ايمان، سعادت دنيا و آخرت محروم‌اند. مراء، يكي از شعبه‌هاي شك است؛ يعني كسي كه در مقام تحقيق بنا داشته باشد، همواره حرف ديگران را رد و در آنها تشكيك كند و هر حرفي را ابطال كند، دچار مراء شده است. خودباختگي و هراس دومين شعبه شك است. اگر انسان بر اثر تنبلي درباره مشكلات نينديشد، به ایمان صحیح دست نمی‌یابد و با هول ‌و ‌هراس، از حل مسائل عقب‌نشيني مي‌كند. شعبه سوم ترديد است. اينكه انسان نتواند در هر موضوعي به نتيجه‌اي قطعي برسد و در ميان ادلة مختلف حيران و سرگردان بماند. شعبه چهارم شك، بي‌خيالي در برابر حوادث است. بي‌خيالي و بي‌اعتنايي ماجراجويانه در باب مسائل ديني از جمله شعبه‌هاي شك است.

اندیشۀ ولایت فقیه از دیرباز به عنوان یک نظریۀ دینی ـ سیاسی برای جامعه اسلامی و در عصر غیبت امام زمان (عج) مطرح بوده و توسط بسیاری از علما و صاحبان علم و اندیشه مورد بحث و کندوکاو قرار گرفته است. یکی از این صاحب­نظران آیت‌الله مصباح یزدی است. وی با تشریح و تحلیل نظریۀ ولایت فقیه تلاش کرده است تا از جنبه­های مختلف، جایگاه و اهمیت ولی فقیه را برای جامعه اسلامی آشکار سازد. با در نظر گرفتن این­که در شرایط کنونی، بنیادی­ترین رکن تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران، ولایت فقیه است، این سؤال مهم پیش­روی قرار می­گیرد که ولی فقیه چه نقشی در تداوم و تحکیم نظام جمهوری اسلامی ایران دارد؟ برای پاسخ به این سؤال، تحقیق حاضر بر آن است تا با رویکرد تحلیلی و روش اسنادی و کتابخانه­ای به تشریح جایگاه و اهمیت ولی فقیه در جامعه و چگونگی تأثیر ولایت فقیه در پایداری و تحکیم نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه آیت‌الله مصباح یزدی بپردازد. یافته­های تحقیق نشان از آن دارد که از نگاه آیت‌الله مصباح، مردم عامل تحقّق، عینیت بخشیدن و تشکیل حکومت اسلامی ولایت فقیه در جامعه‌اند و ولی فقیه نیز با بصیرت کامل در شناخت و حل و فصل کردن مسائل و مشکلات جامعه، باعث استمرار و تحکیم نظام جمهوری اسلامی ایران شده است.

يکي از ضروريات دين اسلام، اعتقاد به انبيا و اهل‌بيت‌‌(ع) است. در قرآن و روايات، ويژگي‌هاي مختلفي براي آنها بيان شده است. يکي از اين ويژگي‌ها، که بسيار مورد تأکيد آيات و روايات اسلامي است، مسئلة علم اين ذوات مقدسه است. با توجه به اينکه رفتار و اعمال انسان متناسب با نوع شناخت و جهان‌بيني اوست؛ اعتقاد داشتن به اين ويژگي، تأثير مهمي در تخلق به اخلاق اسلامي خواهد داشت. اين مقاله در‌صدد بررسي آثار اعتقاد به‌ويژگي علم انبيا و اهل‌بيت‌(ع)، در تخلق به اخلاق اسلامي است. اين موضوع، با روش توصيفي و تحليلي و ناظر به ديدگاه استاد مصباح يزدي(ره) مورد پژوهش قرار مي‌گيرد. يافته‌هاي پژوهشي اين نوشته در سه جهت قابل بيان است: اول اينکه، اعتقاد به چنين ويژگي، موجب مي‌شود با شناخت فضائل و رذائل اخلاقي از منبع موثق، زمينة تخلق به اخلاق اسلامي فراهم شود. دوم اينکه در ساية اين علم مي‌توان مسائل بنيادي اخلاق، مانند معيار ارزشمندي رفتارهاي اخلاقي را تبيين کرد. سوم اينکه اعتقاد به آگاهي آنها و نظارت بر اعمال انسان، موجب حياء و ترک گناه مي‌شود.

چيستي معيار ارزش اخلاقي در اسلام و تأثيرپذيري آن از معرفت حصولي و حضوري به خداوند متعال، مسئله‌اي است که اين تحقيق در‌صدد بررسي آن است. اين مقاله، به روش توصيفي- تحليلي و با بررسي، تنظيم و جمع‌بندي آيات قرآن و روايات و نيز استفاده از آثار علامه مصباح يزدي(ره) و مراجعه به نظرات برخي محققان، به بررسي رابطة معرفت به خدا با معيار ارزش اخلاقي پرداخته است. نتايج تحقيق حاکي از اين است که معيار ارزش اخلاقي در اسلام، قرب الهي است و قرب الهي به معني شهود قلبي خداوند متعال و درک رابطة خود با خداست. معرفت حضوري شهودي به خدا، با معيار ارزش اخلاقي که قرب الهي است، ارتباط مستقيم داشته و ساير معرفت‌ها به خدا، به اندازة تأثيرشان در درک شهودي، در معيار ارزش اخلاقي ايفاي نقش مي‌کنند.

مقابله با هواي نفس، از وظايف ضروري هر فرد براي رشد اخلاقي است. راه‌کارهاي گرايشي و کنشي براي مهار هواي نفس مؤثر است. اما اينکه راه‌هاي بينشي چه تأثيري در مقابله با تمايلات نفساني داشته و چه مصاديقي دارد، سؤالي است که اين مقاله در‌صدد پاسخ به آن است. بنابراين، تبيين راه‌هاي بينشي مقابله با هواي نفس از ديدگاه علامه مصباح يزدي(ره)، هدف اين مقاله است كه به روش توصيفي ـ تحليلي و با گردآوري، تنظيم و تحليل آثار اخلاقي علامه مصباح يزدي(ره)، به نگارش درآمده است. نتايج تحقيق حاکي از اين است که اولين گام در مقابله با هواي نفس، غفلت‌زدايي است که با کمک راه‌هاي بينشي حاصل مي‌گردد. منظور از راه‌هاي بينشي، صرفاً افزودن بينش‌هاي جديد نيست، بلکه تأکيد عمده بر يادآوري و مرور بينش‌هاي صحيح در ذهن مي‌باشد، به‌گونه‌اي‌که حضوري تأثيرگذار داشته باشند. بينش‌افزايي و يادآوري بينش‌ها، عمدتاً از راه تفکر و ذکر حاصل مي‌شوند.

سنّت آزمايش، يکي از سنّت‌هاي الهي است که خداوند متعال با فراهم آوردن زمينه‌هاي آن، بندگان خود را به سمت رشد و تکامل معنوي هدايت مي‌کند. در تربيت اخلاقي، به‌عنوان يکي از ابعاد تربيتي انسان، تلاش مي‌شود زمينه‌هاي گرايش به فضايل و روي آوردن به اخلاق حسنه، براي رسيدن به سعادت و کمال جاودانه فراهم آيد. به همين منظور، اين پژوهش با روش تحليل و بررسي اسنادي و كتابخانه‌اي، به تبيين آثار تربيتي – اخلاقي سنت آزمايش و نقش آن در تربيت معنوي و اخلاقي انسان، از ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي(ره) پرداخته است. يافته‌ها حاكي از اين است که از نگاه آيت‌الله مصباح(ره)، سنت آزمايش که خود يکي از اهداف آفرينش محسوب مي‌شود، در شکوفايي استعدادهاي دروني انسان، تطهير گناهان، تنبّه و بيداري، توبه و بازگشت به خداوند، رشد و تکامل معنوي و قرب الهي وي تأثير به‌سزايي دارد.

بحث ضرورت مربي اخلاق، يكي از زمينه‌هاي پرچالش در تربيت اخلاقي است. علامه مصباح يزدي(ره)، يکي از انديشمنداني است که در اين زمينه ديدگاه جامعي دارد. اما به‌دليل پراکندگي اين ديدگاه در آثارشان، نظر ايشان در اين مسئله به‌روشني تبيين نشده است. اين مقاله، به روش كتابخانه‌اي براي پاسخ به دو سؤال زير سامان يافته است: آيا از نظر علامه مصباح يزدي(ره)، مربي اخلاق ضرورت دارد؟ آيا فرد بدون مربي توان برنامه‌ريزي در اين زمينه را دارد؟ ضرورت مربي، از چه مرحله‌اي از تربيت اخلاقي فعليت مي‌يابد؟ نتايج تحقيق، حاکي از اين است که علامه مصباح(ره) با توجه به فساد روز‌افزون و تقاضاي جامعه از روحانيت در درمان بيماري‌هاي اخلاقي و رشد معنوي، مربي اخلاق ضرورت مي‌يابد. در پاسخ به سؤال دوم، فرد بدون مربي بايد تلاش فراواني کند و با تسلط به منابع ديني در زمينه تربيت اخلاقي و معنوي برنامه‌ريزي کند.