آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

بنابر آیات و روایات سعادت حقیقی و پایدار در گرو ایمان است و از مهم ترین معیارهای سنجش ایمان، مقدار توکل(کمی و کیفی) بر خداوند متعال است. بنا به اهمیت موضوع برای درک بهتر فضیلت توکل، با رجوع به منابع کتابخانه ای با روش توصیفی و تحلیلی در صدد بررسی عوامل و موانع آن در ابعاد بینشی، کنشی و گرایشی و نیز آثار و نتایج آن با تأکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی(ره)برآمده ایم. نتایج تحقیق حاکی از آن است که توکل وکیل گرفتن خداوند متعال برای انجام کارها و اعتماد و تکیه بر اوست که أمری اختیاری است و به یکباره و ناگهانی حاصل نمی شود، بلکه ملازم با نوع بینش، گرایش و کنش انسانی است که منجر به بروز آثار روحی و رفتاری می گردد. از آن جا که در میان عوامل بینشی، گرایشی و کنشی از جهت تأثیر در رفتار نوعی ترتیب وجود دارد، در ابتدا باید به بررسی مبادی شناختی توکل پرداخته و معارفی را کسب و باور نمود و بدان معارف نیز توجه داشت، لذا فقدان آگاهی و یا کسب بینش باطل مانعی اساسی برای کسب توکل خواهد بود. توکل در بعد گرایشی همانند دیگر اعمال و رفتار اختیاری است که علاوه بر درک، از میل و انگیزه سرچشمه مى‌گیرد و اگر میل و گرایش نسبت به انجام آن نداشته باشیم هرگز بدان مبادرت نخواهیم کرد. البته به جهت آن که ملکات نفسانی با تکرار عمل حاصل می شود باید گفت: حصول توکل نیاز به تکرار برخی عوامل و ترک برخی موانع رفتاری دارد. همچنین توکل و عدم توکل بر خداوند آثار و نتایج ظاهری و باطنی در کلیه شؤون فردی و اجتماعی انسان دارد که از مهم ترین آثار توکل جلب منفعت، نجات از هر بدی و محفوظ بودن از هر دشمنی است.

انسان موجودی کمال طلب است و به کمال گرایش دارد. در میان اندیشمندان اسلامی‎ در مورد اصل کمال نهایی شکی نیست اما در مورد مصداق کمال نهایی انسان، اختلاف نظر وجود دارد. ما در این پایان نامه کمال نهایی انسان را از دیدگاه علامه مصباح یزدی مورد بررسی قرار دادیم؛ زیرا ایشان یکی از بزرگترین اندیشمندان و فیلسوفان اسلامی ‎معاصر هستند نگاهی جامع، عمیق، عقلی و نقلی دارند. ایشان کمال نهایی انسان را رسیدن به قرب الی الله می دانند. از آنجاکه دنیا با محدودیت‌هایی که دارد ظرفیت ظهور کمال نهایی انسان را ندارد، کمال نهایی انسان در جهان آخرت و در جوار رحمت اللهی تحقق می‎یابد؛ به شرطی که انسان در این جهان در مسیرکمال خود حرکت کرده باشد. انسان اولا حقیقت خود را که روح اوست بشناسد و ثانیا کمالات روحی خود را پرورش دهد؛ زیرا تا انسان خود را نشناسد خدای خود را هم نخواهد شناخت. ازآنجاکه خداوند تنها مبداء و مقصد همه کمالات است؛ هرکس به میزان توانش به این منبع نامتناهی نزدیک تر شود، از کمالات بیشتری بهره مند خواهد شد. انسان مرکب از جسم و روح است. انسانیت انسان به روح اوست؛ بدن انسان، ابزاری در خدمت روح اوست. پس انسان باید کمالات روحی خود را پرورش دهد که آن بدون معرفه الله امکان ندارد. از دیدگاه علامه مصباح یزدی کمال نهایی انسان همان کمال حقیقی است که مصداق ان، قرب الی الله است. انسان باید راه دستیابی به ان را بشناسد تا در مسیرآن حرکت نماید و هم موانع آ ن را بشناسد تا از آن دوری نماید. بهترین راه دست یابی انسان به کمال نهایی خود، خلوص نیت، ایمان به خدا، عمل صالح، عبودیت و بندگی خداوند است. همچنین بزرگ ترین ما نع رسیدن انسان به قرب الی الله «هوای نفس» و «متابعت از وسوسه‌های شیطان» است.

ابعاد مختلف مسأله کمال و سعادت انسان از دیر باز در بین فلاسفه و اندیشمندان شرق و غرب محل بحث و مناقشه بوده است. با توجه به جایگاه ویژه این بحث در تعالیم ادیان مختلف صبغه کلامی این موضوع نیز کم رنگ تر از مباحث عقلی و فلسفی آن نیست. آثار آیت الله مصباح یزدی(ره) از آن جهت در اینجا اهمیت دارند که از امتزاج افق فلسفی و کلامی این مسأله در تفکر ایشان می‌توان بنیان محکمی برای باور پذیری تفکر شیعی در ابعاد مختلف این موضوع دست پیدا کرد. بررسی مبانی وصول به سعادت و گردآوری عوامل و موانع کشف سعادت و تقسیم آن‌ها به دو گروه نظری-اعتقادی و عملی-رفتاری در آثار آیت الله مصباح یزدی(ره) در سه فصل جداگانه به عمل آمد. از جمله نتایج حاصل از این نوشتار می‌توان به اهمیت مسائل توحید، وجود باری تعالی و شناخت صفات کمالیه و سلبیه او، عقل و اختیار و تقرب الهی در بحث مبانی، قرآن، خداشناسی و خودشناسی، خوف و رجا، توبه و شفاعت در فصل عوامل، و جهل و نادانی، گناه،عالم فاسد و بدعت، هوای نفس و غفلت در بحث موانع نیل به سعادت اشاره نمود.

سبک زندگی به‌ عنوان مجموعه درهم‌ تنیده‌ای از الگوهای رفتاری فردی و اجتماعی، برآمده از نظام معنایی متمایزی است که یک فرهنگ، در یک جامعه انسانی ایجاد می‌کند. بازخوانی آموزه‌های اسلام و ژرف‌اندیشی در آن، ظرفیت بالای این آموزه‌ها را برای فرهنگ‌ سازی و ارائه الگوهای رفتاری مناسب نشان می‌دهد؛ زیرا انتزاعی ‌ترین لایه‌های اعتقادی و معرفتی تا عینی‌ ترین سطوح رفتاری که امروز با عنوان سبک زندگی از آن یاد می‌شود، طبق فرمایشات آیت‌الله مصباح در چارچوب نظام معنایی اسلام جای گرفته و در مسیر تکامل و سعادت انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. و انسان‌ها باید بر اساس نظام ارزشی خود سبک زندگی خود را داشته باشند و از آنجا که معیار اسلام است لذا باید بر اساس این نظام اسلامی رفتارهای خانوادگی و بین‌المللی بررسی شود. در این تحقیق بعد از بررسی مفاهیم به بیان دیدگاه آیت‌الله مصباح درباره سبک زندگی در سه حیطه انسان شناختی و خداشناسی و اجتماع پرداخته شده است. این رساله به بیان دیدگاه این استاد وارسته پرداخته که در نوع خود بی سابقه است و دیدگاه ایشان را در این حوزه‌ها مطرح می‌کند. و در مرتبه‌ی متعالی‌تر به حیات طیبه پرداخته شده‌است، که ثمره داشتن یک سبک با الگوهای اسلامی است. اصلی‌ترین سؤالی که به آن پرداخته شده‌است، بررسی دیدگاه آیت‌الله مصباح درباره سبک زندگی است. هدف از طرح این سؤال استخراج الگوی سبک زندگی اسلامی است. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از شیوه تحلیلی و توصیفی به روش اسنادی در منابع مربوط به این‌موضوع پرداخته‌است.

علم الهی یکی از مهم‌ترین مباحث فلسفه می‌باشد. اینکه این علم دارای چه جزئیاتی است و کیفیت آن چگونه است را هرگز انسانِ مادیِ محدود نمی‌تواند آنگونه که باید درک کند. تنها می‌توان با استناد به آیات قرآن کریم و کتب شاخص و برگزیده مانند نهج البلاغه، صحیفه‌ی سجادیه و آثاری از این قبیل و نیز از طریق احادیث و روایات معتبر، به حدودی از این علم، درخور فهم و ذهن مادیِ انسان دست یافت. همچنین این دستیابی را می-توان با دقت و تأمل در جهان آفرینش و نشانه‌های بسیاری که در خود انسان و همچنین محیط اطراف وجود دارد، یافت. در پژوهش حاضر کیفیت و چگونگی تعلّق علم الهی و به ماسوا و مراتب این علم به روش توصیفی - تحلیلی از دیدگاه حکیم صدرالمتألهین بررسی گردیده و سپس به تبیین دیدگاه آیت‌الله مصباح درباره‌ی علم الهی در بیان حکمت متعالیه پرداخته شده است. در پایان آنچه حاصل گشته بیانگر آن است که حق‌تعالی در تمامی مراحل آفرینش - قبل و بعد از ایجاد - به موجودات علم داشته و همچنان خواهد داشت. هیچ زمانی نیست که واجب-تعالی به آفریده‌های خود علم نداشته باشد. همچنین در این پژوهش، مراتبی که فلاسفه و حکما برای علم الهی بیان نموده‌اند مورد بررسی قرار گرفته که شامل: عنایت الهی، لوح و قلم، قضا و قَدَر می‌باشد. این مراتب نیز همگی حاکی از همین تعلّق علم الهی به ماسوا می‌باشد که همه‌ی جزئیّاتِ موجودات را در بر می‌گیرد و هیچ چیز بر او پوشیده نیست. البته مراتبی که ذکر گردید تنها برای تقریب به ذهن محدود بنی‌آدم و درک بهتر موضوع است وگرنه واجب‌تعالی در علم خود نیازمند هیچ‌گونه دسته‌بندی و یا زمان‌بندی نمی‌باشد بلکه از پیش به همه چیز آگاه است. کلید‌واژه‌ها: علم الهی، مراتب علم الهی، قضا، قَدَر، حکمت متعالیه، صدرالمتألهین، آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی.

عرصه تربیت اخلاقی گسترده تر از بقیه عرصه های تربیتی است زیرا ناظر به همه ابعاد انسان و شخصیت او است. هم‌چنین همه مراحل رشد انسان را از کودکی تا پایان عمر در خود جای داده است، در حالی که انسان در هیچ مرحله‌ای از رشد و بلوغ اخلاقی متوقف نمی شود، به طوری که بگوییم او نیازی به تربیت اخلاقی ندارد. دلیل دیگر بر اینکه عرصۀ تربیت اخلاقی، گسترده‌تر از سایر عرصه‌هاست، این است که اخلاق، همه ابعاد اجتماعی ، اقتصادی و سایر ابعاد زندگی انسان را در خود جای داده است. عشق به خود، جوهرۀ روح و اساس فعالیت‌های انسانی و مربوط به جستجوی لذت و خوشبختی است؛ زیرا همۀ رفتارها و تلاشهایی که برای ارضای عشق به خود انجام می‌شود، ناشی از آن است. هم‌چنین از آنجا که هدف اصلی در پرورش اخلاقی از نظر عشق به خود، ایجاد روحیۀ عبودیت و بندگی در متربّی است، به طوری که این معنویت بتواند رفتار او را به نحوی هدایت کند و شکل بدهد که مطابق با برنامۀ تربیت بر اساس مبانى و اصول شناخت انسان و مبانى تربیت اخلاقی در قرآن و حدیث و با استفاده از نظریه های اسلامی نو در روانشناسی انسان و تحقیقات قرآنی مانند نظریۀ هرم روانشناختی علامه مصباح یزدی و و جهت گیری به روابط چهارگانه انسان با خدا ، خود ، دیگران و طبیعت باشد. برای اینکه این مباحث به صورت ذوقی باقی نمانَد، بر اساس مطالب مذکور، بنده این پایان نامه را نوشتم تا به این سؤال اساسی پاسخ دهم که حقیقت و کیفیت روند تربیت اخلاقی از طریق هدایت عشق به خود و گرایش به لذت و خوشبختی در پرتو قرآن و روایات بر اساس نظریه هرم روانشناختی علامه مصباح یزدی چیست؟ سوالات فرعى: 1- شرح و توضیح نظریه هرم روانشناختی علامه مصباح یزدی ، به ویژه با توجه به عشق به خود و گرایش به لذت و خوشبختی چیست؟ 2- چگونه می توانیم از این نظریه،‌ استفاده کنیم تا آن را در فهمیدنِ جریان کار تربیت اخلاقی از طریق هدایت جهت عشق به خود و گرایش به لذت و خوشبختی در پرتو قرآن و روایات به کار گیریم؟ 3- بر اساس آیات و روایات، چهار مرحله رشد ، تثبیت ، اصلاح و تشدید در تربیت اخلاقی در مورد هدایت عنصر عشق به خود و گرایش روح به لذت و خوشبختی، چیست؟ 4- چگونه می توان روند «تشدید بعد عشق و گرایش به اوج لذت و خوشبختی و گرایش به مقام قرب الهی» را نشان داد؟ این تحقیق از چهار فصل و یک خاتمه تشکیل شده است ، فصل اول: مقدّمات و مفاهیم، فصل دوم: مبانى ، فصل سوم: حقیقت تربیت اخلاقی، فصل چهارم: نحوۀ تربیت اخلاقی و خاتمه: نتایج و توصیه‌ها موضوع تحقیق: تربیتی روش تحقیق: توصیفی - تحلیلی. نکات جدید در این تحقیق: بازخوانى و نتیجه‌گیری نظریه کار تربیتی در عرصه اخلاقی در قرآن کریم و روایات درمورد هدایت عشق به خود و تنظیم گرایش به لذت و خوشبختی ، بر اساس نظریۀ هرم روانشناختی.

حسن خلق و خوش اخلاقی در آموزه های اسلامی از جایگاه ویژه ای برخوردار است و زیبنده شدن به این مهم، آثار وپیامدهای پربرکتی را به ارمغان خواهد آورد. از آن جا که پژوهش در باب شناخت آثار و پیامدهای خوش اخلاقی، ازاهمیت ویژه ای برخوردار است، در پژوهش حاضر به این مهم پرداخته شده و جهت تبیین و بررسی اخلاق اجتماعی در قرآن ازدیدگاه آیت الله مکارم شیرازی آیت الله مصباح یزدی, دراین تحقیق تلاش شده است با تحلیل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام و استنباط از این آموزه ها، آثار و پیامدهای خوش اخلاقی، مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، ابتدا با مروری بر معناشناسی حسن خلق، به تعریف و بیان مفهوم این موضوع پرداخته شده از جمله :گشایش رزق، آرامش روحی روانی، نابودی گناهان، خیر دنیا و آخرت و نیز مواردی از قبیل جلب دوستی و محبت دیگران، آبادی شهرها، آسایش زندگی، همبستگی و الفت به عنوان پیامدهای خوش اخلاقی در این حوزه اشاره کرد.

مسئله ایدئولوژی و رابطه آن با دین و این سؤال که آیا اساساً دین ایدئولوژی شدنی است؟ و ایدئولوژی مقید به دین می‌شود یا خیر؟ پس از استقرار حکومت اسلامی در ایران از مسائل پرچالش بین دین‌شناسان به‌حساب می‌آید. مدت‌های مدیدی موافقان و مخالفان بر سر آن به نزاع قلمی و فکری پرداختند. در پژوهش حاضر آراء دو دین‌شناس مطرح معاصر جناب دکتر سروش و مصباح در این مسئله مورد بررسی قرار گرفته است و برای آن که مسئله متنازع‌فیه دقیق‌تر و بهتر خود را نشان دهد، حیث تاریخی و معنایی ایدئولوژی مورد بررسی قرار گرفت تا در یابیم که هر یک از موافق و مخالف به چه وصفی از اوصاف تاریخی و معنایی نظر داشته‌اند. از منظر جناب دکتر سروش ایدئولوژی در معنای اخص با قید دین نه ممکن است و نه مطلوب و دین به‌مراتب از ایدئولوژی فربه‌تر و انسانی‌تر و درعین‌حال لطیف تراست اما در مقابل جناب مصباح دین‌شناس دیگر معاصر، اساساً ایدئولوژی را راهنمای رفتار و به منزله چراغ روشنایی راه می‌دانند و معتقدند که جهان‌بینی الهی علت ناقص شکل‌گیری ایدئولوژی اسلامی است و ایدئولوژی به منزله آن بایدهای کلی است که چهارچوبه رفتار فرد مسلمان را شکل می‌دهد.

در كتب اخلاقي تأكيد شده است كه اخلاق مطلوب آن است كه موافق حكم عقل و اخلاق نامطلوب مطابق حكم نفس باشد. از اين‌گونه تعابير، اين شبهه به وجود مي‌آيد كه گويا دو نيروي متضاد در درون آدمي وجود دارد. درحالي‌كه چنين نيست؛ اين امر ناشي از اشتراك لفظي و كاربردهاي متفاوت واژه اخلاق است كه گاهي لفظ در معناي حقيقي و گاهي در معناي مجازي به كار مي‌رود. ازاين‌رو، ضروري است كه واژگان و اصطلاحات خاص آنها مورد توجه قرار گيرد. براساس آيات نوراني قرآن، در درون هر انساني، بالقوه دو نوع گرايش وجود دارد: گرايش به اموري كه انجام آن گناه و كارهاي بد، و گرايش به اموري كه موجب كمال و سعادت آدمي است. بنابراين، در هر انساني، هم گرايش به خير و هم گرايش به شر وجود دارد. انسان قادر است با استفاده از عقل، ميل خود را كنترل و تكامل يابد و يا با تبعيت از نفس سقوط كند.

دو عنوان «خوف و رجا» از معروف‌ترين عناوين در معارف اسلامي هستند که در فارسي به «ترس و اميد» ترجمه شده است. خوف و رجا در رفتار انسان تأثير اساسي دارند و اغلب رفتارهاي انسان بر پايه خوف و رجا شکل مي‌گيرند. مسئلۀ پژوهش، چيستي خوف و رجا و آثار تربيتي آن دو است. تبيين و تفهيم حقيقت خوف و رجا و بيان آثار تربيتي آن، به مربيان تربيت ديني کمک مي‌کند در تربيت متربيان خود از سازوكار رفتاري خوف و رجا در انسان استفاده کنند. حقيقت خوف و رجا با روش توصیفی ـ تحلیلی در آثار آيت‌الله مصباح يزدي مورد بررسي قرار گرفت. از ديدگاه آيت‌الله مصباح يزدي همه رفتارهاي انسان براساس سه انگيزۀ اصلي: حب بقا و حب کمال و حب لذت شکل مي‌گيرند. انسان پيوسته دنبال بقا و کمال و لذت است و با موانع اين سه نيز همواره مبارزه مي‌کند. انسان دوست دارد منافع را به‌دست آورد و خود را از ضرر نگهدارد و براين‌‌اساس خوف و رجا در انسان شکل مي‌گيرند. خوف آثاري مثل تقواي الهي، ترک جاه‌طلبي، ايمنی در مقابل وسوسه‌های شيطان و هواي نفس دارد و رجا نيز آثاري مثل تلاش و اشتياق عمل صالح و توبه و بازگشت به‌سوي خدا دارد.