مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مشکلات اهل فلسفه و کلام با مکتب تفکیک، ارائه تاریخ نگاری متفاوت و البته غیر مستند از سوی آنان برای کلام و فلسفه است که طبعاً نباید از آن به سادگی گذشت.

آشنايي‌ اينجانب‌ با علاّمه‌ي‌ بزرگوار، متفّكر گرانقدر اسلامي‌، آية‌اللّه‌ حاج‌ شيخ‌ محمّدتقي‌ جعفري‌ تبريزي‌، به‌ چهل‌ سال‌ از اين‌ پيش‌ مي‌رسد، از سفر ايشان‌ به‌ مشهد مقدّس‌ و سپس‌ حضور در درس‌ خارج‌ آية‌اللّه‌ العظمي‌، حاج‌ سيّد محمّد هادي‌ ميلاني‌- رحمة‌اللّه‌ عليه‌- در مسجد گوهز شاد (كه‌ پس‌ از سالها در عراق‌، در مشهد نيز در درس‌ ياد شده‌ حاضر مي‌شدند، و از سوي‌ آية‌اللّه‌ العظمي‌ ميلاني‌، مورد احترامي‌ شايان‌ بودند.)

در سال‌ 1375 شمسي‌ كتابي‌ تحت‌ عنوان‌ مكتب‌ تفكيك‌ چاپ‌ و منتشر شد كه‌ برخي‌ از بخشهاي‌ آن‌ نيز قبلاً در مجله‌ي‌ كيهان‌ فرهنگي‌ انتشار يافته‌ و مورد علاقه‌ بسياري‌ از خوانندگان‌ آن‌ مجله‌ قرار گرفته‌ بود. نويسنده‌ي‌ اين‌ كتاب‌ محمدرضا حكيمي‌ از طرفداران‌ سرسخت‌ و علاقه‌مندان‌ جدّي‌ اين‌ جريان‌ فكري‌ شناخته‌ مي‌شود.

میرزا مهدی اصفهانی فرزند میرزا اسماعیل اصفهانی، در اوایل سال ۱۳۰۳ هجری قمری در محله بیدآباد اصفهان در خانه علم و معنویت دیده به جهان گشود. مرحوم میرزا دو بار ازدواج کرد و از ازدواج اول و فرزندان وی خبری در دست نیست، امّا نتیجه ازدواج با همسر دوم، سه پسر و یک دختر بود. میرزای اصفهانی دروس حوزوی خود را در اصفهان آغاز نموده سپس با راهنمایی استادش به کربلا، سامراء و نجف نزد اساتید بزرگ تلمذ نموده است. وی با حضورشان در عتبات از اساتید بزرگی مانند آیات عظام سید اسماعیل صدر، آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی، نائینی، سید احمد کربلائی، شیخ محمد بهاری همدانی، سید علی قاضی و سید جمال الدین گلپایگانی استفاده علمی، روحی و روحانی می برد. میرزا مهدیی اصفهانی حدود ۲۸ تا ۳۰ سالگی به موازات تلاش‌های علمی، پرداختن به بعد عملی، اخلاقی و سلوکی را نیز ادامه می دهد، و پیمودن مراحل «سیر نفسی» را از دست نمی نهد، و درجات سلوک را همواره نزد استادان فن، مانند آقا سید احمد کربلائی به خوبی می گذراند، و مراحلی چون «معرفت نفس» و خلع بدن (تجرید) را پشت سر می‌گذارد. مرحوم میرزا مهدی اصفهانی پس از آنکه سالیان بسیار در کنار فقه اصول سرگرم فراگیری مبانی فلسفی و عرفانی بود و احاطه کامل به این مبانی پیدا نمود دلش آرام نگرفت و متوجه شد که نتیجه تعالیمی که از فلاسفه و عرفا یاد گرفته با تعالیم قران و عترت ناسازگار است و مغایرت آن‌ها حتمی است و فقط شاید با توجیه و تأویل‌های غیرعلمی آیات و روایات بتوان آن‌ها را یکی قلمداد نمود؛ مثلا: چگونگی علم و اراده خداوند، خلق و ایجاد از عدم محض، حدوث زمانی عالم، خلقت ارواح قبل از ابدان، معاد کامل جسمانی، حقیقت خلود، و…؛ بر این اساس از این مبانی فلسفی و عرفانی فاصله گرفت. وی پس از گذراندن دوره فشرده و سنگین در حالی که به استادی بزرگ و صاحب نظر تبدیل شد برای آموزش و تعلیم معارفی که در سینه داشت در ۳۵ سالگی به مشهد مهاجرت نموده است. درس میرزا در مشهد درخششی خاص می یابد، و نه تنها فاضلان حوزه مشهد، بلکه عالمان و بزرگان حوزه نیز بدین درس‌ها حاضر می‌شوند. مرحوم میرزا با توجه به آموزه‌هایی که از حوزه‌های علمیه عراق به ویژه نجف اندوخته بود، توانسته درسی پربار و غنی در مشهد برپا کند. میرزای اصفهانی که رسالت بزرگ دیگری نیز بر عهده خویش می‌بیند، یعنی بیان مبانی قرآنی در معارف و طرح نقد و نظر در مسائل عقلی، کم‌کم به عرضه آن موضوعات به طور کلی می‌پردازد، و بحث‌های مهمی پیش می‌کشد، و زمینه را برای بیان یافته‌ها و اندوخته‌های خویش در این باب آماده می سازد. میرزا در مشهد با حاج حسین قمی، محمد آقازاده، احمد کفایی، شهیدی و… و در قم با حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی هم‎عصر بود. از علمای هم‎درس میرزای اصفهانی و شرکت‎کنندگان در درس میرزای نائینی می‎توان به شخصیت‎های بلندمرتبه‎ای نظیر: آیت‎الله العظمی سید میلانی، آیت الله العظمی سید جمال الدین گلپایگانی، آیت الله شیخ محمدتقی آملی، آیت‎الله میرزا احمد آشتیانی، آیت‎الله شیخ محمدحسین نجفی عاملی، علامه سمنانی مازندرانی، شیخ محمد کوهستانی، میرسیدعلی بهبهانی اهوازی و شخصیت‎های فراوان دیگر اشاره کرد. حدود پنجاه الی شصت شاگرد برجسته و مبرز داشت که از محضر علمی و معنوی ایشان استفاده کرده و به استادی همچون وی افتخار ‌می‌کردند. برجسته‎ترین شاگردان میرزا در دوره اول شیخ محمود حلبی، شیخ کاظم دامغانی و شیخ غلامحسین بادکوبه‎ای بودند. در دوره سوم آیت‎الله مروارید و میرزا تهرانی و آیت‎الله شاهرودی و… بودند. برخی از آثار علمی میرزا عبارت است از: اساس معارف القران، انوار الهدایه، الصوارم العقلیه، غایه المنی و معراج القرب و القا، جنات الرضویه، ابواب الهدی، مصباح الهدی، معاریض و توریه و رساله هایی مختصری در فقه. سرانجام میرزا مهدی اصفهانی، در روز پنج شنبه، ۱۹ ماه ذی‌حجه سال ۱۳۶۵ هجری قمری، به هنگام رفتن به حمام و شست‌وشو، در حال پاکیزگی تن و جان، در سربینه سکته کرد، و از این جهان بگذشت.

اکثرا قائلند به اینکه اهل مکتب تفكيك به انگيزه اثبات ناتواني عقل فلسفي ،در واقع به راهي كشانده شده اند كه مي توان آن را صورت ديگري از فلسفه ورزي دانست. سخن اين جريان فكري، رد يا قبول يك نوع فلسفه است در قبال فلسفه هاي ديگر، نه اين كه سخن از نظام معرفتي ديني در برابر نظام هاي معرفتي بشري باشد.

در روزهای پایانی آذرماه 96، مصطفی ملکیان برای سخنرانی در جلسه نقد و بررسی کتاب "سرشت شر" عازم مشهد شد. ملکیان مطابق رسم دیرینش این بار نیز به دیدار آیت الله سیدان رفت. در این بین سردبیر خبرگزاری رضوی نیز که در جلسه حضور داشته، البته از "زاویه دید خود [طرفداری از تفکیک]"، این دیدار را اینگونه روایت کرده؛

اساسي‌ترين‌ آموزه‌ مكتب‌ تفكيك‌ ارائه‌ نظريه‌اي‌ جديد در خصوص‌ نسبت‌ بين‌ معارف‌ ديني‌ و معرفت‌ بشري‌ است‌. بنابراين‌ اگر چه‌ اين‌ مكتب‌ بايد در زمره‌ مكاتب‌ معرفت‌ شناختي‌ قرار داد، اما تأسيس‌ آن‌ ممكن‌ نبوده‌ است‌ مگر پس‌ از تأسيس‌ انسان‌ شناسي‌ مخصوص‌ كه‌ اساسي‌ترين‌ زيربناي‌ مكتب‌ فوق‌ را شكل‌ مي‌دهد. اين‌ نوشتار تا مبادي‌ انسان‌ شناسي‌ اين‌ مكتب‌ را مورد بررسي‌ و نقد قرار دهد.