مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

امکان و یا امتناع راه‌یابی به باطن قرآن و از جمله آیات الاحکام ـ که اساس احکام فقهی است ـ از مباحث بنیادی حوزه علوم قرآن،‌ تفسیر و به ویژه عرفان است. روایاتی از معصومین (ع) در تأویل و تفسیر باطنی پاره‌ای از آیات وجود دارد لیکن تعداد این آیات اندک است، با توجه به محدودیت روایات،‌ آنهم درباره پاره‌ای از آیات، پرسش این است که آیا می‌توان در مواردی که نقل معتبر در کشف مدلول باطنی آیات وجود ندارد، به تفسیر و تأویل و بیان اسرار آن پرداخت؟ مثبت بودن پاسخ به معنای رابطه ایجابی عرفان و قرآن به طور عام و عرفان و فقه به طور خاص است. چنان که لازمه‌اش بحث از رابطه شریعت، طریقت و حقیقت است. پژوهش پیش رو کوشیده است با تکیه بر منابع و متون تفسیری و عرفانی، امکان رهیافت عرفانی به قرآن و ضرورت آن را بویژه در روزگار کنونی و نقشی که عرفان اصیل اسلامی می‌تواند در مواجهه با جنبش‌های نوپدید دینی و معنوی و در تعامل با دیگر ادیان و ملل ایفا کند، توصیف و تبیین کند. ارائه مبانی عقلی و نقلی این امکان، شرایط و ضوابط این رهیافت و آثار و پیامدهای آن به طور مشخص در احکام خمسه عبادی (نماز،‌ روزه، زکات، حج و جهاد) در مقایسه با اهداف و غایات فقه، اهداف عمده این تحقیق را تشکیل می‌دهد.تکیه بر رابطه طولی و جدایی‌ناپذیر مراتب سه‌گانه شریعت، طریقت و حقیقت از یک سو و تأکید بر تقدم باطن شریعت بر ظاهر آن که معطوف به تقدم روح عبادت بر ظاهر و صورت آن است از سوی دیگر و نیز ضرورت و لزوم پی‌جویی معانی باطنی آیات واصطیاد معانی عمیق عرفانی در چارچوب روح پیام قرآن از نتایج این پژوهش به شمار می‌آید.چنان که اثبات سازگاری میان نظر و عمل در دستگاه عرفان اسلامی و نتیجه‌ای که در رهیافت عرفانی به هر یک از عبادات پنجگانه نصیب سالک می‌شود و بسیار متمایز از نتیجه رهیافت فقهی است از دیگر اهداف این پژوهش است. سالک در این رهیافت نه به طمع بهشت یا رهایی از دوزخ که غایت ظاهری فقه و آیات الاحکام است بلکه به دنبال زدودن قیود جزئی و اتصال به حقیقت مطلق و درک حقیقت عالم و بازگشت کثرت به وحدت است.نتیجه کاربردی این پژوهش، نشان دادن پیامدهای بسیار مثبت رابطه فقه و عرفان است پیوندی که در نتیجه آن فقه از یک سری مقررات صرفاً حقوقی محدود به مقررات دارای پشتوانه اخلاقی و معنوی تبدیل می‌شود. و مکلف به هیچ رو قانع و خرسند بجا آوردن نماز،‌ روزه، زکات و حج و جهاد و سایر عبادات در قالب‌های معمول فقهی نخواهد بود و برای ارتباط با خدا،‌ خود و جامعه‌ و همنوعانش ابعادی و افق‌های بالاتری را مد نظر خواهد داشت.

چکیدهکشف‌المحجوب اثر‌ ابوالحسن علی بن عثمان جلّابی هجویری غزنوی(وفات465ه.ق.)، یکی از کهن‌ترین کتاب‌های تعلیمی صوفیّه به زبان فارسی است. کشف‌المحجوب به دلیل تأثیرپذیری از کتاب‌های عرفانی قبل از خود و تأثیر آن بر کتاب‌های عرفانی فارسیکلید واژه ها: عرفان، هجویری، کشف و شهود، تحلیل محتوای کشف‌المحجوب،. بعد از خود حائز اهمیت است. این پژوهش کوششی در راستای بررسی عرفانی کشف المحجوب است که می‌تواند در درک بهتر آن و دیگر متون عرفانی موثر باشد.این پژوهش شامل مقدمه و چهار فصل است. فصل اوّل شامل مسأله‌ی پژوهش، پرسش‌ها و فرضیات پژوهش، روش تحقیق و پیشینه‌ی پژوهش است. در فصل دوم تعریف عرفان و تصوّف، سیر تصوّف تا قرن پنجم، معرفی مکاتب تصوّف، زندگی‌نامه‌ی هجویری، شیوه‌ی نگارش کتاب و ساختار آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم به شریعت از دیدگاه هجویری، شناسایی و نقد مولفه‌های کشف و شهود، مقامات و احوال، استحسانات، اصطلاحات و تعابیر عرفانی و نقدی بر شیوه‌ی تقسیم‌بندی هجویری از فرقه‌های تصوّف اختصاص دارد. فصل چهارم شامل بررسی آماری آیات، احادیث، حکایت‌ها و اقوال مشایخ است. هجویری از معرفت شهودی، توحید افعالی، فنای صفات، کشف و شهود که مولفه‌های اصلی مکتب کشف و شهود است؛و از احوالی که از کشف حاصل می‌شوند مانند حیرت، سکر، ذوق و شرب، شوق، وجد؛ و درجات و مراتب کشف مانند لوایع، لوامع، طوالع و طوارق سخن گفته است. وی تلاش کرده است ارتباط تنگاتنگی بین دیگر مباحث کتاب و مولفه‌های مکتب کشف و شهود برقرار کند، چنان که حقیقت ایمان را با فنا، حقیقت تسلیم را با فنای اراده‌ی سالک در ارا‌ده‌ی خداوند و خرقه پوشی را با کشف مرتبط کرده است. حاصل سخن آن که نکته‌ی مهم در عرفان هجویری پرداختن به بحث کشف و شهود است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

یکی از زمینه های تحقیق درباره ادیان، فرقه ها و جنبش هایی است که در دل هر دینی شکل میگیرند و دیده ها را به سوی خود معطوف میکنند. این فرقه ها با تضارب افکاری که میان آنها رخ میدهد نکات بسیاری را برای محقق و پژوهشگر نمایان میکنند که با مطالعه کلی و گذرای این ادیان به دست نمی آید.یکی از ادیان مهم و قدیمی دین یهود میباشد که توسط انبیای بنی اسرائیل بنیاد نهاده شد و همچنان حیات خود ادامه میدهد. دین یهود نیز به تدریج در گذر زمان دچار تغییر و تحول شد و در درون آن فرقه هایی با رهیافتهای جدید شکل گرفت. دین یهود به علل مختلفی برای نگارنده دارای اهمیت و جذابیت میباشد از مهمترین آنها داشتن سنن و عقاید مشترک با دین اسلام و همچنین تاریخ پرفراز و نشیب آن میباشد.

چکیده ندارد.

پژوهش حاضر درصدد است تا با بیان آراء ابن سینا و سید حیدر آملی در رابطه با شناخت و وصال خدا از طریق شناخت نفس بپردازد. ابن سینا به عنوان فیلسوف مشائی فقط به تحلیل عقلی بسنده می‌کند و سید حیدر آملی نیز به عنوان شخصی عارف پیشه درصدد بیان آراء عرفانی در این زمینه است. با بررسی بیشتر مشخص می‌شود که گویا ابن سینا کم کم به روش عرفانی نزدیک شده وبه روش اشراقیون توجه کرده است. در این پژوهش ابتدا به چگونگی شناخت از دیدگاه این دو شخصیت برجسته پرداخته شده و سپس شناخت خدا و شناخت نفس و ابعاد گوناگون این شناخت و امکان و مطلوبیت آن را بیان کرده‌ایم. در ادامه به وصال و چگونگی رسیدن به آن از دیدگاه این دو شخصیت مهم فلسفی و عرفانی نیز پرداخته ایم و سرانجام دیدگاه های آن دو را در این مورد مقایسه کرده ایم.

چکیده ندارد.

از جمله نقدهای جدی مخالفان عرفان، مستند نبودن مباحث و استفاده از روایات عمدتاً ضعیف برای اثبات مبانی و بیان مباحث عرفانی است؛ ملاک ارزیابی این روایات نیز همان علم الحدیث متعارف است. پاسخ‌هایی به این نقدها داده شده است؛ که از جمله آنها، شهودی بودن عرفان و عدم نیاز آن به نقلیات است. این تحقیق برآن است تا در گام نخست ثابت کند که ابتنای عرفان بر مشاهده و مکاشفه، منجر به بی‌نیازی آن از احادیث نخواهد شد. از آن پس، با نقد سنجه و معیار ارزیابی روایات عرفانی، یعنی علم الحدیث متعارف، زمینه را برای بنیان‌گذاری راهی برای اعتبارسنجی احادیث عرفانی، با استفاده از مبانی معرفتی فراهم آورد و از این طریق موجب کاستن از پاره‌ای سوء تفاهمات موجود شود. در گام آخر، رسالت این تحقیق آن است که با فراهم آوردن زمینه‌های اولیه، مسیری برای پالایش آثار عرفانی از احادیث ضعیف و نیز استفاده از منابع روایی غنی شیعه در جهت مستندسازی مباحث عرفانی ارائه دهد.

یکی از موضوعات شایان تحقیق در عرفان، ارتباط عرفان با شریعت وعمل به آن است. عارفان حقیقی، به شریعت اهتمام داشته‏اند به گونه‏ای که اجرای فرایض دینی و رعایت احکام شرعی را در سیر و سلوک لازم دانسته‏اند و طی طریق را بدون آن را غیر ممکن می‏دانند اما سخنان برخی از صوفیان در رفع تکلیف عمل آنان در اهمال شریعت و نفس تقسیم معارف دینی به شریعت و طریقت و حقیقت سبب رواج نسبتهایی به آنان شده است؛ به گونه ای که برخی از متصوفه دلایلی درباب بی نیازی از شرع آورده‏اند؛ که وسیله دانستن عبادات، ترک تکلیف به دستاویز وصول به حق یا رفع تکلیف به عذر زوال عقل، از جمله این دلایلند. پژوهش حاضر بررسی و نقد این دلایل را با استناد به عقل و نقل و مسلمات اهل عرفان مورد بررسی و نقد قرار داده است. نیز مدلل گردیده است که تقسیم معروف منافاتی با حفظ شرع ندارد و به عقیده بزرگان اهل عرفان در هیچ مرتبه‏ای از مراتب سیر و سلوک، سالک حق دخل و تصرف و تغییر در مقررات شرعیه را ندارد. اباحه گری و شریعت گریزی برخی عرفا و جمع آوری و دسته بندی دلایل و ریشه‏های بی‏توجهی آنان نسبت به شریعت [آسیب شناسی تصوف] نیز بررسی شده است.